Het Israëlisch-Palestijnse conflict wordt aangewakkerd door een wederzijdse gruwel voor vernietiging. Elke zijde is doodsbang dat de andere zijde erop uit is ze te doden of te verdrijven en zo een einde te maken aan haar bestaan als nationaal collectief. Jammer genoeg is dat geen irrationele angst ingegeven door paranoia, maar een gerede angst gebaseerd op recente historische herinneringen en een relatief deugdelijke analyse van de intenties van de andere.
Yuval Noah Harari – De Morgen
We hebben weinig controle over de intenties van anderen, maar we kunnen erin slagen onze eigen geest te wijzigen
Yuval Noah Harari
De gebeurtenis die aanleiding gaf tot het ontstaan van de moderne Palestijnse identiteit was de Nakba van 1948, toen de zich vormende staat Israël de kans verkeek om ook een Palestijnse staat te stichten en ongeveer 750.000 Palestijnen wegdreef van hun geboortegrond.
In de daaropvolgende decennia waren de Palestijnen het slachtoffer van herhaalde bloedbaden en uitdrijvingen door de Israëliërs en andere regionale machten.
Zo werden in 1982 tussen 800 en 3.000 Palestijnen afgeslacht in de vluchtelingen kampen van Sabra en Shatila door een christelijke Libanese militie die banden had met Israël.
In 1991 werden ongeveer 300.000 Palestijnen verdreven uit Koeweit.
De Palestijnse angst om gedood of verdreven te worden is niet louter het resultaat van zulke historische herinneringen. Het is een ervaring die ze elk moment van hun leven meedragen.
Elke Palestijn in de bezette Palestijnse gebieden weet dat hij elk ogenblik gedood, gevangen genomen of van zijn land verdreven kan worden door Israëlische kolonisten of veiligheidstroepen.
Als Palestijnen de intenties van Israëliërs analyseren, dan komen ze tot het besluit dat, ware er niet de internationale gemeenschap, de kans groot is dat Israël ervoor zal kiezen de meesten van hen of allemaal te verdrijven van het gebied tussen de Jordaan en de Middellandse Zee om een land te vestigen dat uitsluitend uit Joden bestaat.
In de loop van de jaren hebben tal van Israëlische politici en partijen – waaronder ook het Likoed van Benjamin Netanyahu – de hoop geuit een ‘groter Israël’ uit te bouwen, waarbij Palestijnen onteigend of verdreven zouden worden of een ondergeschikte status zouden krijgen.
Zelfs diep in het Oslo-vredesproces van de jaren 90 was Israël niet gewonnen voor het vooruitzicht van een levensvatbare Palestijnse staat. Het bleef zijn nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever uitbreiden en gaf aan dat het zijn wens was Palestijnen te onteigenen in elk deel van het land.
De huidige oorlog bevestigt de ergste angsten van de Palestijnen.
Na de aanvallen van Hamas op 7 oktober 2023 begonnen de Israëlische media en sommige leden van de heersende coalitie routineus op te roepen tot de volledige vernietiging van de Gazastrook en moord en verdrijving op massale schaal.
Op 7 oktober tweette Nissim Vaturi, vicevoorzitter van het parlement:
“Nu hebben we nog één gemeenschappelijk doel,
de Gazastrook wegvagen van de aardbodem.”
Op 1 november postte Amichai Eliyahu, minister van Erfgoed:
“Het noorden van de Gazastrook, mooier dan ooit.
Alles is opgeblazen en platgelegd, een prachtig gezicht.”
Op 11 november zei Avi Dichter, de Israëlische minister van Landbouw:
“We realiseren nu werkelijk de Gaza-Nakba.”
Als er geen weerstand van Egypte en internationale druk waren geweest, dan is het redelijk te veronderstellen dat Israël geprobeerd had de Palestijnse bevolking weg te drijven uit de Gazastrook, de Sinaïwoestijn in.
Volgens de Palestijnse gezondheidsautoriteiten heeft het Israëlische leger tot dusver meer dan 31.000 mensen gedood, onder wie strijders maar vooral ook burgers, en meer dan 85 procent van de burgerbevolking uit de Gazastrook – bijna 2 miljoen mensen – verdreven.
Eigen trauma’s
De Israëliërs dragen hun eigen historische trauma’s met zich mee. De gebeurtenis die de moderne Joodse en Israëlische identiteit deed ontstaan was de Holocaust, toen de nazi’s 6 miljoen Joden doodden en de meeste Joodse gemeenschappen in Europa vernietigden.
In 1948 ondernamen de Palestijnen en hun Arabische bondgenoten een gecoördineerde poging om de nieuwe staat Israël te liquideren en al haar Joodse inwoners te doden of te verdrijven.
Na hun nederlaag en de daaropvolgende Arabische nederlagen in de oorlogen van 1956 en 1967 namen de Arabische staten weerwraak door hun eigen weerloze Joodse gemeenschappen te vernietigen.
Zowat 800.000 Joden werden verdreven naar landen zoals Egypte, Irak, Syrië, Jemen en Libië. Minstens de helft van de Israëlische Joden zijn afstammelingen van die vluchtelingen in het Midden-Oosten.
De Joodse angst voor moord en verdrijving is niet louter ingegeven door zulke historische herinneringen. Ze maakt deel uit van het dagelijkse leven van de Israëliërs.
Elke Israëliër weet dat hij op gelijk welk moment vermoord of ontvoerd kan worden door Palestijnse of islamistische terroristen, thuis of op om het even welke plek in de wereld.
Als Israëliërs de intenties van Palestijnen analyseren, dan besluiten ze dat de Palestijnen, als ze de kans zouden krijgen, de 7 miljoen Joden die momenteel leven tussen de Jordaan en de Middellandse Zee waarschijnlijk zullen doden of verdrijven.
Palestijnse leiders en hun bondgenoten van Teheran tot New York hebben bij herhaling aangevoerd dat de Joodse aanwezigheid in het gebied tussen de rivier en de zee een koloniaal onrecht is dat vroeg of laat moet worden ‘rechtgetrokken’.
Sommigen zullen er misschien op wijzen dat ‘onrecht corrigeren’ niet noodzakelijk betekent dat je alle Israëlische Joden vermoordt of verdrijft, maar evengoed kan verwijzen naar de stichting van een democratische Palestijnse staat waarin Joden als burgers verwelkomd worden.
Maar Israëliërs hebben de grootste moeite om dat te geloven, vooral gezien de afwezigheid van duurzame Arabische democratieën en het lot van de Joodse gemeenschappen in landen als Egypte en Irak.
De Joden arriveerden op de oevers van de Nijl en de Eufraat minstens duizend jaar voor de Arabieren Egypte en Irak veroverden in de 7de eeuw na Christus.
Niemand kan beweren dat de Joodse gemeenschappen in Caïro of Bagdad recente koloniale verwezenlijkingen zijn. Toch werden die gemeenschappen na 1948 volledig weggevaagd.
Er zijn er bijna – behalve 2.000 in Marokko en 1.000 in Tunesië – geen meer over in Arabische landen.
Rekening houdend met de recente gewelddadige geschiedenis tussen Joden en Arabieren: op welke basis zou je geloven dat de Joodse gemeenschappen zouden overleven onder Palestijns bewind?
Existentiële bedreiging
De huidige oorlog bevestigt de grootste Israëlische angsten. Nadat Israël zich teruggetrokken had uit de Gazastrook, vormden Hamas en andere militante groeperingen het om tot een gewapende basis voor aanvallen op Israël.
Op 7 oktober doodden, verkrachtten en gijzelden terroristen van Hamas meer dan duizend Israëlische burgers. Hele gemeenschappen werden systematisch weggevaagd. Honderdduizenden Israëliërs moesten hun huis ontvluchten.
Als er al Joden waren die erop hoopten dat ze in een Palestijnse staat zouden kunnen leven, dan bewees wat er gebeurde in Joodse dorpen als Be’eri en Kfar Aza en met het publiek op het muziekfestival Nova dat Joodse gemeenschappen het onder Palestijns bewind nog geen dag zouden uithouden.
De reacties op het bloedbad in de islamitische wereld en elders voedden die angst voor uitroeiing alleen maar bij Israëliërs.
Zelfs voor Israël begon met zijn bombardementen en de invasie van Gaza waren er tal van stemmen die de moord op en de ontvoering van Israëlische burgers rechtvaardigden en zelfs vierden als een stap op weg naar de correctie van een historisch onrecht.
Elke keer als demonstranten in Londen of New York scanderen ‘van de rivier tot de zee, Palestina zal vrij zijn’, dan concluderen Israëliërs dat ‘ze ons echt willen uitroeien’.
Uiteraard beschikt Hamas niet over de militaire mogelijkheden om Israël te verslaan en te vernietigen. Maar de oorlog toont aan dat een alliantie van sterke regionale machten die Hamas steunen, zoals Hezbollah, de Houthi’s en Iran, een existentiële bedreiging voor Israël vormt.
Het zou fout zijn de situatie van de Israëliërs en de Palestijnen gelijk te stellen. Ze hebben een verschillende geschiedenis, leven in andere omstandigheden en worden geconfronteerd met andere bedreigingen.
Het punt dat dit artikel wil maken is enkel dat beide zijden goede redenen hebben om aan te nemen dat de andere kant hen wil vermoorden of verdrijven.
Het gevolg is dat ze elkaar niet beschouwen als gewone vijanden, maar als een existentiële dreiging die hen constant boven het hoofd hangt.
Het verbaast niet dat beide zijden die dreiging willen wegnemen. Maar de wens van de Israëliërs om de existentiële Palestijnse dreiging weg te nemen betekent nu net een existentiële dreiging voor de Palestijnen – en vice versa.
Want de enige manier om de dreiging volledig weg te nemen is verlost raken van de andere zijde.
De tragedie van dit conflict is dat het probleem niet ontstaat door ongerechtvaardigde paranoia, maar wel vanuit een deugdelijke analyse van de situatie, en vanuit het gegeven dat elke zijde heel goed weet wat haar eigen intenties en fantasieën zijn.
Als Israëliërs en Palestijnen hun duistere wensen onder de loep nemen, dan besluiten ze dat de andere goede redenen heeft om hen te vrezen en te haten.
Het is een duivelse logica. Elke zijde zegt tegen zichzelf: ‘In acht genomen wat we hen willen aandoen, houdt het steek dat ze zich van ons willen ontdoen – en dat is nu net de reden waarom we geen keuze hebben en eerst van hen verlost moeten raken.’
Oplossing is haalbaar
Is er een uitweg uit deze val?
Idealiter zou elke zijde de fantasie moeten opgeven om zich te willen ontdoen van de andere. Een vreedzame oplossing is technisch haalbaar. Er ligt genoeg land tussen de Jordaan en de Middellandse Zee om voor iedereen genoeg huizen, scholen en ziekenhuizen te bouwen en wegen aan te leggen.
Maar die optie kan alleen gerealiseerd worden als elke zijde de eerlijkheid heeft om te zeggen dat ze, ook al had ze onbeperkte macht en als ze geen beperkingen in acht zou moeten nemen, de andere niet zou willen wegdrijven.
‘Ongeacht het onrecht dat ze ons hebben aangedaan en de bedreiging die ze nog vormen, toch respecteren we hun recht om een waardig leven te leiden in het land waar ze geboren zijn.’
Een dusdanige diepgaande wijziging van de intenties zal zich ook uiten in actie, zal uiteindelijk de angst en de haat doen afnemen en ruimte creëren voor ware vrede.
Natuurlijk is het extreem moeilijk om zo’n omslag te bewerkstelligen. Maar het is niet onmogelijk.
Er zijn heel veel mensen aan beide zijden die het goed voorhebben met elkaar. Als hun aantal aangroeit, moet dat uiteindelijk ook het collectieve beleid wijzigen.
Er bevindt zich ook een belangrijke groep in de regio die zich deel voelt uitmaken van beide zijden en geen van beide wil zien verdwijnen: de bijna 2 miljoen Arabische inwoners van Israël, waarnaar meestal wordt verwezen als Arabische Israëliërs of Palestijnse Israëliërs.
Toen Hamas zijn aanval inzette, hoopte het dat die Palestijnen-Israëliërs in opstand zouden komen tegen hun Joodse buren.
Veel Joden waren doodsbang dat dat inderdaad zou gebeuren. Maar op de dag van het bloedbad schoten veel van die Arabische burgers hun Joodse buren te hulp. Sommigen werden door Hamas zelfs vermoord omdat ze dat deden.
Abed al-Rahman Alnasarah uit Kuseife, bijvoorbeeld, werd vermoord toen hij overlevenden van op het Nova-festival probeerde te redden, en Awad Darawshe uit Iksal werd gedood toen hij zorg verstrekte aan gewonde slachtoffers.
Sindsdien zijn Arabische Israëliërs, ondanks de vijandigheid van veel Joden, onder wie ook regeringsleden, elke dag blijven werken in Israëlische instellingen, van ziekenhuizen tot overheidskantoren.
Twee van de prominentste Palestijns-Israëlische politici, Ayman Odeh van de Hadash-partij en Mansour Abbas van de islamitische partij Verenigde Arabische Lijst, veroordeelden zonder omwegen het bloedbad en riepen beide zijden op de wapens neer te leggen en vrede te stichten.
Joden zouden ondertussen moeten weten dat Arabische Israëliërs niet fantaseren over de dag waarop ze eindelijk alle Joden die leven tussen de Jordaan en de Middellandse Zee zullen doden of verdrijven.
Hoe moeilijk het ook is voor de rest van ons om onze intenties te wijzigen, het goede nieuws is dat elke zijde – zelfs elke persoon – in staat is dat voor zichzelf te doen.
We hebben weinig controle over de intenties van anderen, maar we kunnen erin slagen onze eigen geest te wijzigen.
Yuval Noah Harari
Zelfs lezers die noch Israëlisch, noch Palestijns zijn kunnen inschatten of ze het beste willen voor beide zijden, of liever de hoop koesteren dat een van die groepen simpelweg van de aardbodem zal verdwijnen.
Yuval Noah Harari Historicus (Hebrew University of Jerusalem).
Auteur van onder meer Sapiens en Homo Deus.
Lees ook
Klik hier of op de hyperlink hieronder en vind andere berichten van
Bron: De Morgen