Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) heeft een nieuwe rivaal en hij luistert naar de naam Jos D’Haese (PVDA). Een peiling zette hem deze week op de kaart als dé uitdager op 13 oktober. Waarom valt een kwart van de Antwerpenaren voor een communist?
Ann De Boeck – De Morgen
“Inspirerende avond”, post Jos D’Haese eind 2015 op Facebook bij een foto waarop hij schouder aan schouder staat met Owen Jones, de Britse posterboy van links die furore maakt met zijn boeken over de Britse klassen maatschappij.
Die avond bespreekt Jones hoe links uit het defensief kan geraken, door net als rechts radicale standpunten in te nemen. En door beter te communiceren, met sprekende anekdotes in plaats van droge statistieken en een belerend vingertje.
D’Haese, op dat moment student, heeft een jaar eerder bij de Vlaamse verkiezingen de tanden stukgebeten op de kiesdrempel in Antwerpen.
Hij is ervan overtuigd dat het offensieve verhaal van Owen de sleutel is tot politiek succes.
“Links België heeft decennialang de derde weg bewandeld, waarbij de standpunten altijd verzoend moesten worden met liberale concepten. Ik sta voor een trots links verhaal”, zegt hij nu.
‘Machine Gun Jos’ is de bijnaam die hij de voorbije jaren in de Wetstraat kreeg. Hij verwijst naar zijn cassante tussenkomsten in het Vlaams Parlement tegen de zogenaamde ‘graaicultuur’ in de politiek, de besparingen bij De Lijn of de tekorten in de zorg.
Zijn handelsmerk: complexe onderwerpen op een simpele – soms populistische – manier vertalen naar de burger.
“Sommige collega’s lezen gewoon een tekst af, maar ik stop er graag wat pit en humor in”, zegt hij.
Die grote mond heeft de opgeschoten Antwerpenaar geen windeieren gelegd.
Een peiling van De Standaard plaatste D’Haese deze week op de kaart als de grootste concurrent voor burgemeester Bart De Wever (N-VA) op 13 oktober.
N-VA strandde op 28 procent van de besliste Antwerpse stemmen, met een voorsprong van amper 3 procent op de Partij van de Arbeid.
Op de vraag wie burgemeester moet worden, gunde 21 procent de sjerp aan D’Haese, 25 procent aan De Wever. Al riep D’Haese veel meer weerstand op dan De Wever.
Dus nee, hij was geen toeval, de spectaculaire uitslag van 9 juni in ’t Stad. Tot ieders verbazing haalde PVDA bij de Vlaamse verkiezingen bijna 23 procent van de stemmen, waarmee ze na N-VA de tweede partij werd.
Met iets meer dan 36.000 persoonlijke voorkeurstemmen moest de 32-jarige D’Haese alleen de zittende burgemeester voor laten gaan.
Dit bracht de PVDA-top ertoe om de eerder aangestelde Ben Van Duppen, zoon van de overleden arts Dirk Van Duppen, opzij te schuiven als kopman ten voordele van zijn kameraad.
Hoewel concurrenten de donkerrode tsunami de voorbije maanden probeerden toe te schrijven aan een eenmalige toevalstreffer, door te kapitaliseren op het ongenoegen bij de Antwerpse migrantengemeenschappen over de oorlog in Gaza, lijkt de golf nog volop over de stad te rollen.
Een deel van het groene en rode electoraat lijkt de overstap naar PVDA te hebben gemaakt, evenals een groep Vlaams Belang-kiezers.
Mogelijk wordt de partij in oktober zelfs de grootste partij van Antwerpen. Terwijl deze kiezers zeker niet allemaal communist zijn. Hoe speelt D’Haese dit klaar?
Een miljoen TikTok-views
Het succes van D’Haese valt onmogelijk los te zien van zijn waanzinnige populariteit op TikTok, waar hij meer dan 172.000 volgers heeft.
Sommige van zijn filmpjes worden meer dan een miljoen keer bekeken. Hoewel ze spontaan en lichtvoetig lijken, zijn ze het resultaat van een uitgekiende strategie. Zo stopt hij soms de titel van een populair nummer in zijn interpellaties in het parlement, zodat hij dat liedje achteraf onder het fragment kan monteren.
@jos.dhaese So naar @Acid² #reuzegom #justiceforsanda #sandadia
♬ origineel geluid – Jos D’Haese
Dat niemand in de Wetstraat het jonge TikTok-publiek beter weet te bespelen, ontlokt bij concurrenten weleens het verwijt dat hij meer met filmpjes bezig is dan met inhoud. Wat hij stellig ontkent.
“De meeste filmpjes maak ik samen met mijn deeltijdse medewerker in het parlement. That’s it. Ik nodig iedereen uit om mijn inhoudelijk werk te bekijken in de urenlange zittingen van de pfos-commissie of de voortgangsrapportages over Oosterweel.”
Het succes levert hem in Antwerpen alvast een kostbare voorsprong op bij jonge kiezers, merkt de Antwerpse politicoloog Dave Sinardet, die regelmatig lokale verkiezingsdebatten modereert.
“Als je tijdens een debat voor een jong publiek over pakweg Conner Rousseau begint, dan krijg je lauwe reacties. Begin je over Jos D’Haese, dan komt er gejuich en applaus.”
Voor veel first time voters is zijn naam straks de enige op het kiesbiljet die bij hen een belletje doet rinkelen.
Met dank ook aan de digitale oorlogsmachine van PVDA.
D’Haese gaat er prat op dat hij leeft van een gemiddeld werknemersloon, ongeveer 2.300 euro; de rest gaat naar de partijkas.
Mede dankzij de afdrachten van haar mandatarissen kan de PVDA op sociale media met forse budgetten strooien. In de laatste vier maanden voor de verkiezingen van juni gaf de partij meer dan 700.000 euro uit aan politieke advertenties op Meta (Facebook, Instagram) en Google, berekende het onderzoekscollectief AdLens.
Die som is niet alleen hoger dan die van N-VA, ook het budget dat uitgegeven werd aan persoonlijke advertenties voor D’Haese – 92.607 euro – was bijna dubbel zo hoog als dat van De Wever.
“Voor een partij die voortdurend inhakt op Amerikaanse mastodonten draagt ze er wel graag aan bij”, zegt Reinout van Zandycke, expert politieke communicatie en digitale marketing.
Een onderschat maar krachtig wapen van PVDA zijn haar populaire petities, die meer dan 100.000 ondertekenaars halen.
De partij lanceert regelmatig petities met eisen zoals ‘Schaf de accijnzen op brandstof af’ of ‘Maak energie betaalbaar’, typische onderwerpen waar een brede achterban op aanslaat.
“Een beproefd recept van partijen om contactgegevens te verzamelen, om nadien gepersonaliseerde reclame te versturen”, zegt Van Zandycke.
Mao versus Hitler
Dat D’Haese er als boegbeeld zo uitspringt, is niet zo gek. Met zijn humor, verbale kracht en een niet onaardig voorkomen past hij perfect bij de manier waarop politici anno 2024 kiezers proberen overtuigen: eerder met persoonlijke flair dan ideologische overtuiging.
Of het nu op een Voka-debat is of op de markt, D’Haese heeft altijd een kwinkslag en een scherpe repliek klaar. Eigenschappen die hij – samen met zijn opleiding tot bioloog – deelt met partijvoorzitter Raoul Hedebouw.
Net als Hedebouw heeft D’Haese donkerrood bloed door de aderen stromen.
Zijn moeder, Mie Branders, is al 35 jaar arts bij Geneeskunde voor het Volk in de arbeiderswijken van Hoboken. Daar werd ze in 2000 het eerste districtsraadslid voor PVDA, waarna ze in 2012 de overstap maakte naar de gemeenteraad.
De twee lijken niet alleen fysiek als twee druppels water op elkaar. Als baby al ging D’Haese mee naar allerlei betogingen. Later sloot hij zich aan bij Comac, de uiterst linkse studentenbeweging.
Branders is een ancien binnen de PVDA. Ze was al lang lid voordat de partij in 2008 een grote vernieuwingsoperatie doorvoerde waarmee ze afstand nam van haar stalinistische en maoïstische verleden.
Eind jaren 90 reisde ze nog op uitnodiging van de communistische partij naar Noord-Korea om er de kraamzorg te onderzoeken.
Vraag het aan iedere PVDA’er en je krijgt hetzelfde antwoord: dat duistere verleden is nu volledig afgesloten.
D’Haese, die pas in 2010 lid werd van PVDA, noemt zichzelf ‘een marxist van de 21ste eeuw’.
Maar klopt dat wel? Heeft de Antwerpse kopman inderdaad het stalinistische en maoïstische verleden van zijn partij volledig afgezworen?
Toen hij na zijn intrede in het Vlaams Parlement hierover aan de tand werd gevoeld in deze krant, had hij moeite om te bevestigen dat Mao en Stalin, net zoals Hitler, totalitaire massamoordenaars waren.
“Zijn dat mensen die fouten hebben gemaakt en grote misdaden hebben begaan? Zeker. Maar het is niet zo zinnig om die vergelijking met het nazisme te maken.”
Toen het Vlaams Parlement in februari 2023 stemde over de erkenning van de Holodomor (de door Stalin uitgelokte hongersnood in Oekraïne in de jaren 30) als genocide, waren D’Haese en zijn fractiegenoten de enigen die zich onthielden.
De stemming was een politiek trucje van de andere partijen om de PVDA onder druk te zetten, maar feit is natuurlijk wel dat de Holodomor het leven kostte aan miljoenen Oekraïners.
Kim Jong Joske
Net omdat die harde veroordeling van het verleden uitblijft, krijgt D’Haese van concurrenten het verwijt een dubbelzinnig discours te hanteren.
“Hij is erin geslaagd om alle scherpe kantjes van het communisme af te veilen”, zegt een Antwerps boegbeeld.
“Maar als je hem vraagt om de misdaden die door Rusland of China worden gepleegd te veroordelen, begint hij rond de pot te draaien. Zo fel hij oproept tot sancties tegen Israël, zo mild is hij voor Rusland.”
Vooral bij de Antwerpse N-VA laten ze het niet na om op die gevoelige plek te duwen. In de wandelgangen hebben ze het smalend over ‘Kim Jong Joske’, een woordspeling op de Noord-Koreaanse dictator.
Tijdens een Voka-debat deze week riep De Wever de Antwerpenaren op om een gele muur op te trekken tegen het Rode Gevaar.
“Het is Rome of Moskou op 13 oktober.”
De komende weken zal De Wever gretig het duel met zijn antipode opzoeken.
Maar of de kiezer daar nu echt van wakker ligt? De boodschappen waarmee D’Haese scoort, bevatten geen hoogdravende ideologische betogen.
Wel herkenbare kritiek op afgeschafte bussen, onbetaalbare woningen en sociale wachtlijsten. Hiermee speelt hij in op enkele grote frustraties van de Antwerpse bevolking.
D’Haese bekijkt het zo: “De lokale kiezers van De Wever willen toch ook niet allemaal het land splitsen?”
D’Haese heeft het voordeel dat PVDA alom aanwezig is in de stad. De voorbije jaren zagen Antwerpenaren de partij steeds vaker opdoemen in het straatbeeld.
Geen tram werd geschrapt, geen controversieel bouwproject gestart, geen pfas-deeltje gevonden of PVDA maakte er tamtam rond.
Daarmee springt PVDA volgens D’Haese in een gat dat de socialistische partij liet vallen.
“Zij hebben hun volkshuizen, turnkringen en andere basiswerkingen afgestoten. Ze hebben het terrein verlaten. Nu zijn wij er.”
Feit is dat D’Haese vandaag de luidste stem op links is. Oud-burgemeester Patrick Janssens en Kathleen Van Brempt (beiden Vooruit) kunnen wel zeggen dat alles beter moet, maar zaten de socialisten niet samen met De Wever aan de knoppen?
Door hun intern geruzie komen de socialisten verzwakt aan de start.
De groenen, op hun beurt, komen dan weer moeilijk uit de verf en moeten de perceptie bestrijden dat ze na 13 oktober de rood-gele coalitie zullen depanneren, mocht die haar meerderheid verliezen.
Pogingen om een rood-groen blok te vormen tegenover PVDA mislukten.
Eén voordeel hebben de Antwerpse groenen wel. D’Haese, nochtans een natuurliefhebber die als kind bij de Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM) zat, rijdt een twijfelachtig parcours rond klimaat.
Net zoals zijn partij in Brussel het verzet aanwakkerde tegen het mobiliteitsplan Good Move, voert de partij in Antwerpen nu campagne tegen de ‘asociale’ en ‘pesterige’ lage-emissiezone, omdat die volgens haar vooral minder kapitaalkrachtigen met een oude auto op kosten jaagt.
Dat standpunt ligt misschien moeilijker op links, maar het maakt wel dat D’Haese ook een deel van de anti-establishmentstemmen voor Vlaams Belang naar zich toe weet te trekken. Zeker bij het arbeiderspubliek in de haven zijn de twee rechtstreekse concurrenten.
Maar of D’Haese nu echt een existentiële bedreiging vormt voor De Wever? Dat niet.
Zelfs als PVDA straks de grootste partij wordt, is de kans vrijwel nihil dat de Borgerhoutse coalitie van PVDA, Vooruit en Groen op Antwerps niveau wordt doorgetrokken.
Daarvoor is de afstand tussen de kopstukken van Vooruit en Groen enerzijds, en die van PVDA anderzijds, te groot.
De PVDA kan het De Wever wel lastig maken als ze Groen en Vooruit zodanig leegzuigt dat De Wever ook nog moet gaan aankloppen bij een vierde partij – bij de verschrompelde cd&v of Open Vld – om een meerderheid te smeden.
Vooruit en Groen zijn nog altijd gefrustreerd over de zogenaamd vuile campagne die PVDA in juni zou hebben gevoerd binnen de gemeenschap van mensen met een vreemde origine.
PVDA zou misleidende boodschappen hebben verspreid over hun standpunten rond Gaza, onverdoofd slachten van dieren en ‘transgenderlessen’ in het kleuteronderwijs.
Harde bewijzen werden daar niet voor aangeleverd. PVDA wist in juni heel wat kiezers met een migratieachtergrond te verleiden.
Zelf bekijkt D’Haese het zo:
“Groen en Vooruit hebben de keuze: ofwel gaan ze voor een voortzetting van De Wever, met hier en daar een groen of rood accent. Ofwel rechten ze de rug en vormen ze samen met ons een écht links-progressief bestuur in Antwerpen.”
Misschien komt de grootste bedreiging voor D’Haese nog wel uit onverwachte hoek. Van Fouad Ahidar, de voormalige socialist die het succes van Team Fouad Ahidar in Brussel wil doortrekken naar Antwerpen.
Met zijn lokale lijst hoopt Ahidar minstens vijf zetels te veroveren. Of het zo’n vaart zal lopen, weten we niet. Wel staat vast dat zijn stemmen in de eerste plaats van bij PVDA zullen komen.
Al bij al blijft de kans dus klein dat Jos D’Haese straks het Schoon Verdiep inpalmt. Maar hij heeft de Antwerpse kiesstrijd nu al flink door elkaar geschud. Wie weet waar dit eindigt?
Na alle intriges en plotwendingen van de voorbije decennia zijn ze aan de Schelde wel wat politieke verrassingen gewend.
@jos.dhaese en dat allemaal op onze kosten #delijn #openbaarvervoer #pvda #josdhaese
♬ origineel geluid – Jos D’Haese
Lees ook
Jos D’Haese (PVDA) – Ik voel de haat van Jan Jambon, maar dat is niet ongezond: wij liggen héél ver uit elkaar
Wetstraat – Dit zijn de tien populairste Tiktok-video’s van onze politici
Bron: De Morgen