Goldberg keurt elk geweld tegen Joden af, maar de rellen in Amsterdam hebben volgens hem niets te maken met een pogrom. “Het probleem is de genocide in Gaza.”
Lucia Admiraal – De Standaard
‘Ja, het is genocide’. Onder die titel publiceerde Amos Goldberg (1966), hoogleraar Holocaust-geschiedenis aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem, afgelopen april een artikel over Israëls optreden in Gaza.
Hij had Israël tijdelijk verruild voor New York voor zijn onderzoek, reflecteerde vanaf een afstand op wat er gebeurde, en bekeek talloze getuigenissen en beelden uit Gaza.
“Ik moest toegeven dat mijn samenleving genocidaal was geworden.”
Na de aanval van Hamas op 7 oktober vorig jaar in Zuid-Israël, had Goldberg “maanden nodig om zijn gedachten te ordenen”, vertelt hij in een hoge, met glazen wanden omringde hal in het Van Leer-instituut in Jeruzalem.
“Dat mijn samenleving direct na 7 oktober zo’n dieptepunt bereikte, was heel moeilijk. Voor ik het wist, pleegden we de ergste misdaden in de geschiedenis van dit conflict.”
Het belang van de term ‘genocide’
Wat is het belang van de term genocide?
Het Genocideverdrag inzake de voorkoming en de bestraffing van genocide van 1948 is daarover vrij duidelijk. Volgens dat verdrag hebben de ondertekenende staten en de internationale gemeenschap als geheel de plicht om alles in het werk te stellen om een genocide te vermijden en te stoppen.
Sancties uitvaardigen tegen de verantwoordelijken in Tel Aviv zou bijvoorbeeld een geloofwaardige maatregel kunnen zijn.
Het Internationaal Strafhof kan ook genocide-verdachten laten arresteren en berechten.
Hoewel de juridische vereisten behoorlijk helder zijn, is de politieke impact van een eventuele genocide-veroordeling moeilijk te voorspellen. Een voorlopig oordeel van het Internationaal Gerechtshof van januari 2024 dat er ‘plausibel risico’ is op genocide wordt alvast genegeerd door Israël.
Ook de toekomstige Trump-regering zal een mogelijke genocide-veroordeling van Israël hoogstwaarschijnlijk negeren en wapens blijven leveren.
Tegelijk zal een genocide-veroordeling de reputatie van Israël in de rest van de wereld nog meer aantasten. Zeker omdat het net Israël is dat na de Tweede Wereldoorlog aandrong op het Genocideverdrag.
Goldberg schreef het stuk in zijn moedertaal, het Hebreeuws, waarmee hij zich direct tot de Israëlische samenleving richtte – later volgde een Engelse vertaling.
“Ik koos de titel ‘Ja, het is genocide’, omdat mensen het hier niet willen geloven, of goedpraten wat er gebeurt in Gaza.
“Het was op een bepaalde manier ook een gesprek met mezelf: ja, ondanks alles wat er gezegd wordt en wat we willen geloven, is het een genocide.”
Genocide, betoogt Goldberg, moet niet alleen door een “juridische bril” worden gezien.
Net zoals nu zeiden ook daders tijdens eerdere genocides – zoals in Armenië en Namibië – te handelen uit zelfverdediging.
Historisch gezien sluiten een “authentiek gevoel van zelfverdediging” en genocide elkaar niet uit, schrijft hij, ongeacht het juridische onderscheid tussen die twee.
Hoe kwam u tot het schrijven van uw artikel?
“In oktober vorig jaar was ik al begonnen. Alleen vond ik toen nog niet de taal om te beschrijven wat we meemaakten.
“7 oktober was een grote schok: de vele burgerdoden, de vernietiging van kibboetsen, de gijzelaars, afschuwelijke beelden en getuigenissen.
“Ik was nog in de rouw over onze verliezen, maar ik zag al wel de ingrediënten van enorme misdaden in Israël:
- Het gevoel van slachtofferschap na 7 oktober
- Het onjuiste idee van een existentiële bedreiging en zelfverdediging daartegen
- Een publieke atmosfeer van wraak
- Ontmenselijking van de Palestijnen
- Overweldigende genocidale uitspraken in de politiek en media
“Ik was heel bezorgd.”
© Samar Hazboun
“Ik begrijp de asymmetrie tussen Israëliërs en Palestijnen: wij zijn de bezetters, zij worden bezet en leven onder apartheid.
“Tijdens iedere cyclus van geweld in Gaza worden heel veel Palestijnen gedood. Dat rechtvaardigt op geen enkele manier de gruwelen van 7 oktober, maar geeft er wel een verklarende context aan.
“Ook nu begonnen de bombardementen meteen, en in de eerste weken vielen er al duizenden doden.
“Nog iedere dag worden tientallen mensen gedood in Gaza. Er vindt een volledige vernietiging plaats van een samenleving – de Palestijnen als collectief worden met uitroeiing bedreigd.
“Daarom schreef ik dit stuk. Als je genocide ziet, moet je het benoemen, en proberen te stoppen.”
Welke elementen van genocide ziet u in Gaza?
“Er zijn nu ruim 50.000 doden, waarvan zeker 43.000 getelde doden en naar schatting 10.000 die nog onder het puin liggen.
- Vrijwel de gehele bevolking is etnisch gezuiverd.
- Zij zijn gedwongen hun huizen te verlaten zonder garantie dat ze kunnen terugkeren.
- De retoriek in Israël – in alle lagen van de samenleving – is genocidaal.
- Er zijn video’s van soldaten die alles in hun omgeving opblazen in Gaza.
- Inmiddels is 70 procent van de gebouwen daar vernietigd of beschadigd.
- Er is doelbewuste uithongering.
- Er is de vrijwel volledige vernietiging van het zorgsysteem, de infrastructuur en de elite, onder wie intellectuelen, journalisten en dokters.
“Genocide is de vernietiging van een collectief, niet van alle individuen.
“En dat is precies wat we zien in Gaza. Gaza als plaats en gemeenschap bestaat niet meer.”
De intentie om “iedereen” te doden is niet noodzakelijk een voorwaarde om te kunnen spreken van genocide.
“De VN-definitie spreekt over de intentie om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen.
“We weten niet hoeveel mensen uiteindelijk dood zullen gaan door de campagne in Gaza.
“Het gaat niet alleen om directe doden. Het gaat ook om het creëren van condities voor overlijden. Dat wordt ook benoemd in het Genocideverdrag.
“Sommige experts noemen het ‘genocide door uitputting’. Volgens schattingen zijn er in Gaza tussen de 100.000 en 300.000 indirecte doden. En de winter moet nog beginnen.
“Ook tijdens de Armeense genocide stierven mensen onderweg, door uitputting en uithongering.
“In het getto van Warschau creëerden de nazi’s omstandigheden waardoor een deel van de Joodse bevolking al overleed voor het begin van wat de nazi’s de ‘eindoplossing’ noemden.
“Hetzelfde gebeurde in Darfur en Zuidwest-Afrika.
“Veel genocides voltrokken zich over een periode van jaren.
“Genocide is een proces, geen gebeurtenis.”
U schrijft: “Israëliërs denken ten onrechte dat een genocide op de Holocaust moet lijken om als zodanig te worden gezien.”
“Een kenmerk van de Holocaust was het ontbreken van een werkelijk conflict of oorlog tussen twee groepen.
“De haat en vijandigheid tegenover de Joden was geen onderdeel van een conflict, maar volledig gebaseerd op een antisemitische fantasie.
“In de meeste andere gevallen van genocide, massaal geweld of etnische zuivering, is er wel een nationaal of territoriaal geschil, vaak gewapend, tussen twee partijen – de slachtoffers en de daders – en een lange geschiedenis van geweld.
“Op een gegeven moment wordt het geweld extremer en genocidaal.
“Een ander kenmerk van de Holocaust, was totaliteit. Alle Joden in Europa onder controle van de nazi’s of van de geallieerden moesten op de een of andere manier sterven, volgens de nazi’s.
“Dat aspect is niet bij alle genocides aanwezig en ook niet in Gaza. Maar opnieuw: het Genocideverdrag heeft het over ‘geheel of gedeeltelijk’ vernietigen.”
Is het mogelijk intentie van genocide te bewijzen in het geval van Israël?
“Allereerst hebben Israëlische leiders, leger officieren, mediapersoonlijkheden en rabbijnen na 7 oktober expliciet en keer op keer hun genocidale bedoelingen geuit. Dat is allemaal gedocumenteerd.
“Het is zeldzaam om zoveel bewijs van genocidale bedoelingen te hebben.
“Hoe dan ook, binnen genocide-studies is de ‘intentionalistische school’ op de achtergrond geraakt. In de meeste gevallen is het heel moeilijk om intentie te bewijzen.
“Inmiddels wordt genocide gezien als de uitkomst van een combinatie van factoren, waaronder ideologische intentie, omstandigheden, radicalisering en koloniale ambities.”
De Hamas-aanval op 7 oktober in Israël wordt soms omschreven als een genocide. Is dat terecht?
“Het was afschuwelijk en immoreel, maar niet genocidaal. Juridisch gezien denk ik dat dat misdaden tegen de menselijkheid zijn, maar het genocidaal noemen zou de term te ver oprekken.”
Speelde antisemitisme een rol op 7 oktober?
“Ik denk het niet. Het was een reactie op de bezetting, de apartheid, de belegering en de Abraham-akkoorden die de Palestijnse kwestie uit het internationale discours wilden bannen.
“Hamas zou onder dergelijke omstandigheden hetzelfde hebben gedaan als de Israëlische bevolking Fins of Tsjetsjeens was geweest.
“Er zijn ongetwijfeld antisemitische elementen in het oude handvest van Hamas en bij sommige van hun spirituele leiders. Maar dat was niet de motivatie voor 7 oktober.
“Beweren dat dat wel zo was, is een ontkenningsmechanisme en een manipulatie om de confrontatie met de werkelijke oorzaken uit de weg te gaan.
“In de publieke sfeer werd die bewering onderdeel van de propagandamachine van Israël: zelfs als we de Palestijnen vernietigen, zijn we nog steeds het slachtoffer van een antisemitische aanval vergelijkbaar met de Holocaust.”
De scheidslijn tussen kritiek op Israël en antisemitisme staat weer volop in de aandacht door de protesten tegen de Gaza-oorlog wereldwijd. Hoe ziet u de slogan ‘Vrij Palestina, van de rivier tot de zee’?
“Het is een politieke en bevrijdingsslogan. Palestina is volledig bezet, omdat alle Palestijnen lijden onder een vorm van discriminatie, ook in Israël. Ze zijn niet vrij en hebben geen gelijke rechten.
“Dat gaat van de genocide in Gaza tot andere vormen van geweld, apartheid en discriminatie.
“Palestina en Palestijnen, en eigenlijk ook Israëliërs, zijn onvrij omdat ze leven binnen een systeem van brute bezetting en discriminatie.
“Dat moet veranderen, volgens deze slogan, van de rivier tot de zee.
“Sommige gebruikers van de slogan bedoelen misschien dat Joden terug moeten naar Europa, of geen recht hebben om te leven. Dat is in mijn ogen antisemitisch.
“Maar de meesten bedoelen andere dingen, die betrekking hebben op politieke oplossingen, waaronder één staat, twee staten, of een binationale oplossing.”
De gebeurtenissen in Amsterdam van vorige week zijn omschreven als antisemitisch, en werden ‘pogrom’ genoemd. Hoe kijkt u daarnaar?
“Dat had niets te maken met een pogrom.
“Bij een pogrom vallen mensen uit de meerderheidssamenleving – vaak vanwege een complottheorie – een machteloze en onbeschermde minderheidssamenleving – de Joden – aan met de passieve of actieve instemming van de staat, waardoor de lokale Joodse gemeenschap kwetsbaar wordt.
“Het is duidelijk uit de context van de aanvallen in Amsterdam dat die niet op de lokale Joodse bevolking waren gericht. Het geweld richtte zich tegen Israëlische hooligans die een genocidale staat vertegenwoordigden, en die zich onbeschoft gedroegen.”
“Ik kan niet begrijpen waarom dit in het maatschappelijke debat wordt gebagatelliseerd.
“Het lijkt erop dat de hele situatie wellicht voorkomen had kunnen worden als de Nederlandse politie haar werk had gedaan en het gedrag van de hooligans meteen had gestopt.
“Het probleem is de genocide in Gaza. De hooligans vertegenwoordigen en steunen enorme wreedheden die plaatsvinden in Palestina en zijn er trots op.
“Dat heeft niets te maken met hun religie of etnische identiteit.”
Supporters werden wel “Joden” genoemd tijdens de aanvallen.
“Geweld mag niet worden gelegitimeerd en antisemitische retoriek moet worden aangepakt.
“Maar we moeten onderscheid maken tussen retoriek en de daad zelf. Het gaat er niet alleen om wat je zegt, maar ook hoe je het zegt en wat je positie is. Dat is fundamenteel om te begrijpen wat er in Amsterdam is gebeurd.
“Geweld is crimineel en niet legitiem, zeker niet tegen vreedzame fans. Maar niet elk geweld tegen Israëliërs is antisemitisch, en om dat vast te stellen is de context extreem belangrijk.
“De hele framing van de gebeurtenissen in Amsterdam is verkeerd: het wordt gezien als een antisemitische daad, in plaats van geweld tussen twee groepen tegen de achtergrond van genocide.”
Lees ook
Klik op de hyperlinks hieronder en vind andere berichten
Bron: De Standaard