Alicja Gescinska is schrijver, filosoof en voorzitter van PEN Vlaanderen. Haar column verschijnt tweewekelijks. Dit keer verklaart ze haar afkeer van de onvoorwaardelijkheid.
Alicja Gescinska – De Morgen
14 mei 2025
Leestijd: 4 min
Het is een een vals dilemma dat ondertussen al zo vaak is aangevoerd dat de plaat helemaal is stukgedraaid.
- Als je Israël niet steunt, steun je een terreurorganisatie.
- Als je Israël niet steunt, verraad je de democratie.
- Als je de ‘kant van het licht’ niet kiest, kies je voor de duisternis.
Wie denkt kant te moeten kiezen tussen Israël of Hamas heeft al de foute kant gekozen. De enige juiste kant waaraan je als mens kunt staan, is die van de medemenselijkheid.
De voorbije dagen getuigde filosoof Maarten Boudry in de Nederlandse en Vlaamse pers hoe vriendschappen zijn stukgelopen op zijn steun aan Israël.
Op mijn eigen Facebook-wall werden interviews met Boudry meermaals gedeeld door mensen die iets gelijkaardigs hadden meegemaakt.
Een van hen verklaarde daarbij dat het opnemen voor Israël vandaag tegen een hoge persoonlijke prijs komt, maar dat zijn steun en loyaliteit aan Israël onvoorwaardelijk zijn.
Onvoorwaardelijkheid is een van de griezeligste dingen waarmee een mens zijn eigen geest kan ketenen.
Onvoorwaardelijkheid is het wezenskenmerk van het fundamentalisme.
Al het goede en mooie in het leven is voorwaardelijk.
Het cliché wil dat onvoorwaardelijke liefde en onvoorwaardelijke trouw de mooiste van alle zijn. Het tegendeel is waar.
Ik houd van mijn man omwille van de persoon die hij is, omwille van zijn karakter, intelligentie, zachtmoedigheid.
Indien hij plots een hardvochtig persoon zou worden die dwaasheden debiteert dat het een lieve lust is, moet ook mijn liefde verdwijnen.
Anders was die liefde slechts een blanco cheque, een vrijbrief van onverschilligheid ten aanzien van de persoon die hij is en de daden die hij stelt.
Onvoorwaardelijke liefde is geen liefde maar verdwazing, wat in het Engels nog treffender infatuation wordt genoemd.
Het enige waarin we onvoorwaardelijk mogen zijn, is in onze afkeer van de onvoorwaardelijkheid.
En wat voor het persoonlijke geldt, geldt ook voor het politieke: gehechtheid aan een groep, partij, natie of staat mag nooit onvoorwaardelijk zijn.
Simone Weil heeft daarop onder andere gewezen in haar aantekeningen over de afschaffing van politieke partijen.
Absolute trouw aan partijen is des duivels, wist de Franse, Joodse filosofe. Trouw is de deugd waarmee de nagels in de doodskist van de democratie worden gehamerd.
Weil hekelde ook de ‘dichotomisering’ van het politieke en publieke debat.
Alles wordt herleid tot:
- Voor of tegen
- Ja of nee
- Meer of minder
Zo’n simplistisch kant kiezen is dwaas en gevaarlijk.
“Bijna overal vervangt de daad van het partij kiezen de daad van het denken”, schrijft Weil.
Ze noemt dat een mentale ‘melaatsheid’ die in politieke milieus is ontstaan en die nu alomtegenwoordig is.
Weil schreef dit bij het begin van de Tweede Wereldoorlog. Het valt op hoe accuraat haar observaties zijn voor ons tijdperk van polarisering.
De wereld heeft behoefte aan minder dichotomisch denken en meer voorwaardelijkheid, zowel in de nationale politiek als op het grote geopolitieke theater.
“We gaan allemaal kort door de bocht wanneer we in termen van ‘jullie’, ‘zij’ en ‘wij’ praten.
Jullie, wij, zij; en wat we dan altijd vergeten: ieder mens is een mens is een mens.”
Dat zijn woorden van een van de personages in mijn novelle De gezichtslozen, die zich afspeelt in Beiroet en de Palestijnse vluchtelingen kampen daar.
De gedachte dat ieder mens een mens is lijkt vandaag wel extravagant.
In Gaza zijn vele tienduizenden burgers gedood. Volgens The Economist zou het aantal slachtoffers zelfs rond de honderdduizend kunnen liggen.
Als je dat wilt rechtvaardigen door te verwijzen naar het afschuwelijke bloedbad van 7 oktober 2023 of naar de mensen die nog steeds door Hamas gevangen worden gehouden, toont dat eens te meer het failliet van de morele rekenkunde.
Wie mijn werk kent, weet dat ik niet gauw van antipathie jegens de Joodse intellectuele traditie verdacht kan worden. De Joodse denkers en inzichten waarop ik voortbouw zijn niet op de vingers van een hand te tellen.
Meer dan eens heb ik al verwezen naar de oude Joodse wijsheid die als hoopvol levensmotto geldt: wie één leven redt, redt de hele mensheid.
Maar ook het omgekeerde is waar: wie één mens doodt, doodt de hele mensheid.
Wat is het ronduit tragisch dat Benjamin Netanyahu en zijn sympathisanten niet meer van die gedachte doordrongen zijn.
Hoeveel burgerslachtoffers er precies gevallen zijn, valt niet te zeggen. Maar met zekerheid sterven er in Gaza niet louter Gazanen.
Al duizenden malen is de mensheid in Gaza gestorven. Als je dat niet kunt erkennen, is ook de medemenselijkheid dood.
Lees ook
Klik op de hyperlink
en lees meer berichten van
Bron: De Morgen