Portret – Benjamin Netanyahu

Israël zal doorgaan tot Hamas is vernietigd, zei Benjamin Netanyahu zaterdag na het einde van het staakt-het-vuren. Al zijn hele politieke carrière zet hij alles op alles om de stichting van een Palestijnse staat tegen te houden.

Bart Beirlant - De Standaard

Beschermer van de Joodse natie? Netanyahu’s imago ligt aan diggelen

Om de ideologie van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu te begrijpen, kan men onmogelijk om twee mensen heen: zijn vader Benzion en zijn broer Jonathan.

Jonathan – Yoni – Netanyahu kwam om het leven toen hij in 1976 op de luchthaven van het Oegandese Entebbe de spectaculaire reddingsoperatie leidde van de gijzelaars wier vliegtuig gekaapt was door Palestijnen. Hij was dertig jaar.

‘Zijn opoffering hielp me om het ontroostbare verdriet te boven te komen, deed mij strijden tegen het terrorisme en leidde ertoe dat ik de Israëlische premier met de langste staat van dienst werd’, schrijft Benjamin Netanyahu in zijn memoires Bibi, my story.

Vier jaar eerder had hij als lid van dezelfde elite-eenheid in Tel Aviv mee de kaping beëindigd van een Sabena-toestel door leden van de Palestijnse groepering Zwarte September, waarbij hij in de arm geraakt werd door een kogel.

Een permanent conflict

Wellicht nog invloedrijker is de invloed van zijn vader Benzion, die jarenlang privésecretaris was van Ze´ev Jabotinsky.

Jabotinsky, die in 1940 overleed, geldt als de vader van het ‘revisionistische zionisme’, dat zich keerde tegen de opdeling van Palestina en het recht op het hele ‘land van Israël’ opeiste.

Vanwege het onvermijdelijke verzet daartegen van de Arabische bevolking moest er een ‘ijzeren muur’ van militaire macht opgebouwd worden om die tegenstand te breken.

Pas als dat gebeurd was en de Palestijnen inzagen dat geweld niet loonde, zouden ze ‘nationale rechten’ kunnen genieten binnen de Joodse staat.

Benjamin Netanyahu kreeg dat gedachtegoed met de paplepel ingegeven, zoals blijkt uit A place among nations: Israël and the world.

Hij schreef dat boek, dat doordrongen was van pessimisme, in 1993 nadat hij de leider van de Likoed-partij was geworden.

‘Netanyahu zag de relaties tussen Israël en de Arabische wereld als een permanent conflict, een nooit eindigende strijd tussen de krachten van het licht en de krachten van de duisternis’, aldus de Israëlische historicus Avi Shlaim in zijn boek The Iron Wall.

Shlaim wijst erop dat een hoofdstuk van het boek als titel ‘De muur’ draagt – een verwijzing naar Jabotinsky.

Netanyahu kant er zich tegen een opdeling van het historische Palestina: ‘Dit land onderverdelen in twee onstabiele, onveilige naties en proberen het onverdedigbare te verdedigen, is een invitatie voor rampspoed.’

Exclusief recht op alle gebieden

Als premier deed Netanyahu er alles aan om de oprichting van een Palestijnse staat zo veel mogelijk te vertragen of tegen te houden. In volle verkiezingscampagne in maart 2015 zei hij:

‘Wie stappen doet om een Palestijnse staat te vestigen of zich wil terugtrekken (uit de bezette gebieden, red.), geeft grondgebied weg aan radicale islamitische organisaties om terreuraanslagen te plegen tegen Israël.’

Na de vorming van de extreemrechtse regering onder zijn leiding twitterde hij in december 2022:

‘Het Joodse volk heeft een exclusief en onbetwistbaar recht op alle gebieden van het land van Israël. De regering zal nederzettingen promoten en ontwikkelen in alle delen van het land van Israël – in Galilea, de Negev, de Golan, Judea en Samaria.’

Niet welkom bij weduwe Rabin

Daarom verzette Netanyahu zich ook tegen de Oslo-akkoorden die wijlen Yitzhak Rabin in 1993 sloot met Yasser Arafat.

Hij vergeleek Rabin met Neville Chamberlain, de Britse premier die in 1938 voor een beleid van appeasement (toegevingen doen aan een andere natie om conflicten te vermijden, red.) koos tegenover Adolf Hitler.

´De akkoorden zijn een dodelijke bedreiging voor Israël’, schreef hij in een opiniestuk in TheNew York Times.

‘Een PLO-staat op de Westoever zal de Joodse staat zijn defensieve muur ontnemen die gevormd wordt door de bergen in Judea en Samaria die we veroverden in de Zesdaagse Oorlog in 1967.’

En hij eindigde: ‘In plaats van vrede een kans te geven, is dit akkoord een garantie op toenemende spanning, toekomstig terrorisme en uiteindelijk oorlog.’

Hij nam deel aan betogingen waarin Rabin voor verrader werd uitgescholden en in naziuniform werd afgebeeld.

Nadat de Israëlische extremist Yigal Amir eind 1995 Rabin had vermoord, weigerde weduwe Leah Rabin Netanyahu te ontvangen in haar huis – Arafat was wel welkom.

De machtsovername in 2007 van de Gazastrook door Hamas kwam Netanyahu in die zin goed uit: met twee Palestijnse besturen, waarvan één het bestaansrecht van Israël weigerde te erkennen, kon hij aanvoeren dat hij geen partner had voor vrede.

Zijn critici wijzen erop dat Netanyahu toeliet dat Qatar tussen 2012 en 2018 een miljard dollar overmaakte aan Gaza, waarvan minstens de helft Hamas bereikte.

Ex-premier Ehud Barak, die tot de Arbeidspartij behoort, voorspelde dat dit duidelijk zal worden door het onderzoek dat onvermijdelijk zal volgen om te bekijken hoe 7 oktober kon gebeuren.

Op die dag viel Hamas Israël aan, Israël reageerde door Gaza binnen te vallen.

‘Het zal duidelijk worden dat Netanyahu een foute strategie had om Hamas springlevend te houden. Hij kon Hamas dan gebruiken om de Palestijnse Autoriteit te verzwakken, zodat niemand ter wereld kon eisen dat we onderhandelden.’

Palestijnse kwestie ‘een afleiding’

‘De enige vrede die hij wil overwegen, is er een waarbij Israël de Palestijnen op de knieën dwingt. Tot dat niet is gebeurd, zal hij muren blijven bouwen’, schrijft Haaretz-journalist Anshel Pfeffer in zijn biografie Bibi, the turbulent life and times of Benjamin Netanyahu.

Volgens Pfeffer heeft Netanyahu de Palestijnse kwestie altijd als een afleiding beschouwd voor de echte problemen in de regio zoals het terrorisme, de vijandigheid van Arabische landen en recenter het Iraanse kernprogramma.

Hij greep die dreiging van Iran aan om de banden aan te halen met Arabische landen en boekte met steun van de Amerikaanse president Donald Trump succes.

Hij beschouwde de Abraham-akkoorden die Israël in 2020 en 2021 kon sluiten met de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Soedan en Marokko als keerpunten in de geschiedenis.

En hij ging ervan uit dat het vroeg of laat zou leiden tot vrede met de Palestijnen:

‘Wanneer de Palestijnen zien dat het grootste deel van de Arabische wereld zich verzoend heeft met de Joodse staat, zullen ook zij meer ertoe geneigd zijn om afstand te nemen van de fantasie van de vernietiging van Israël’, zei Netanyahu in zijn toespraak tot de algemene vergadering van de Verenigde Naties in september dit jaar.

Hij verwees naar de vredesgesprekken met Saudi-Arabië die dicht bij een doorbraak stonden: ‘Vrede tussen Israël en Saudi-Arabië zal een nieuw Midden-Oosten creëren.’

Tegelijk veroorzaakte hij grote opschudding, omdat hij tijdens zijn toespraak een kaart liet zien van de regio waarop Israël het volledige gebied van de zee tot de Jordaan bestreek.

Intussen was hij voor de zesde keer ingezworen als premier – hij staat nu aan het hoofd van de meest rechtse regering die Israël ooit kende.

Alleen die coalitie bood hem de kans om via een omstreden justitiehervorming een proces tegen zichzelf wegens corruptie en misbruik van vertrouwen te ontlopen.

Geruggensteund door die regering voelden kolonisten op de Westelijke Jordaanoever zich aangemoedigd om Palestijnse dorpen aan te vallen.

Israël kan niet zonder Bibi

Netanyahu beschouwt zichzelf als de ultieme en bijna uitverkoren beschermer van Israël en zijn Joodse bevolking.

Op een vraag hoe hij herinnerd wil worden, antwoordde hij in 2011:

‘Dat ik het leven van de Joodse staat en zijn toekomst veilig hielp stellen.’

Zijn huidige vrouw Sara zei ooit: ‘Dit land kan niet overleven zonder Bibi. Mensen zullen hier worden afgeslacht.’

De aanvallen van Hamas op 7 oktober sloegen dit decennialang opgebouwde imago aan gruzelementen.

Als reactie besloot Netanyahu tot een grondoorlog in de Gazastrook. Volgens zijn biograaf Pfeffer is Netanyahu nochtans ‘geen fan van die grote grondmanoeuvres, omdat hij een controlefreak is en dit een soort oorlog is waarover je de controle kunt verliezen.

´Netanyahu verkiest special forces, commando-operaties, geheime eenheden en – indien nodig – luchtaanvallen’.

De vraag rijst nu of Netanyahu, die bekendstaat als een politieke overlever, zich na het einde van de oorlog zal kunnen handhaven.

Bijna zeker komt er een onderzoekscommissie naar 7 oktober, zoals gebeurde na de Jom Kippoer-oorlog in 1973.

In de Israëlische pers is al uitgelekt dat generaal Amit Saar, lid van de militaire inlichtingendienst, in maart en juli Netanyahu per brief verwittigde dat de diepe politieke crisis met de massabetogingen tegen zijn juridische hervormingen een motiverende factor kon zijn voor Iran, Hezbollah en Hamas om aanvallen uit te voeren tegen Israël.

De biograaf Anshel Pfeffer voorspelde dat 7 oktober het einde inluidt van het tijdperk-Netanyahu, die zoals Donald Trump een hele partij – Likoed in dit geval – naar zijn hand zette:

‘Dit is het grootste trauma sinds de Holocaust’, aldus Pfeffer in een recent interview met The New Yorker.

‘In de geschiedenis, in de geest van de Israëli’s zal dit tijdperk voor altijd verbonden blijven met de manier waarop deze vreselijke oorlog kon gebeuren.’

Wie is Benjamin Netanyahu?

1949: Hij wordt geboren in Tel Aviv, Israël.
1957: Zijn vader Benzion verhuist met de familie naar de Verenigde Staten.
1967-1972: Dient bij een special forces-eenheid van het Israëlische leger.
1972-1976: Studeert aan het Massachusetts Institute of Technology.
1984-1988: Israëlisch ambassadeur bij de Verenigde Naties.
1988: Keert terug naar Israël en sluit zich aan bij de rechtse Likoed-partij.
1993: Komt aan het hoofd van Likoed.
1996: Wint nipt de verkiezingen van Shimon Peres. Hij wordt voor de eerste keer premier.
2009: Komt opnieuw aan de macht en blijft premier in opeenvolgende regeringen tot 2021.
2022: Wordt op 29 december 2022 voor de zesde keer ingezworen als premier, en leidt een extreemrechtse regering.