Thomas Gillis – Israël waant zich onaantastbaar, maar zal zich moeten verantwoorden voor zijn daden

Voor Thomas Gillis is het juridisch zonneklaar dat Israël zich schuldig maakt aan oorlogsmisdaden. Het land moet juridisch vervolgd worden, tenzij we een wereld van straffeloosheid willen.

Thomas Gillis - De Standaard

Het Verdrag van Genève definieert oorlogsmisdaden als een ernstige schending van de wetten en gebruiken die van toepassing zijn tijdens gewapende conflicten tegen zowel strijdkrachten als burgers.

Genocide wordt in het VN-Verdrag van 9 december 1948 gedefinieerd als ‘de intentie om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep als dusdanig te vernietigen’.

Die definitie werd overgenomen door artikel 6 van het Verdrag van Rome tot oprichting van het Internationaal Strafhof.

Je kunt als jurist haast niet anders dan de niet-aflatende verwoestende bombardementen in Gaza te interpreteren als vallende onder die definitie.

Als lid van de Balie van het Internationaal Strafhof nam ik samen met de rest van de wereld akte van recente uitspraken van Israëlische politieke en militaire leiders.

Premier Benjamin Netanyahu zei:
‘De inwoners van Gaza zullen een enorme tol betalen voor de daden gesteld door Hamas en het Israëlische leger zal grote delen van de stedelijke agglomeraties tot puin herleiden’.
Minister van Defensie Yoav Galant zei:
‘We vechten tegen menselijke beesten en we handelen op dezelfde wijze.’
Generaal Ghasan Alyan zei:
‘Aan de inwoners van Gaza: menselijke beesten moeten op dezelfde wijze worden behandeld. Er zal elektriciteit noch water zijn, alleen vernietiging.

´Jullie wilden de hel, jullie zullen de hel krijgen. Een ernstige humanitaire ramp veroorzaken is noodzakelijk om dat doel te bereiken. Gaza wordt een plek waar geen menselijk bestaan meer mogelijk is.’

Die woorden spreken voor zich. Men spreekt daarbij zonder uitzondering over de inwoners van Gaza, niet uitsluitend over Hamas.

Mensen die worden getroffen door oorlog zijn ook mensen als u en ik, heb ik geleerd uit verblijven in Pristina, Sarajevo, Beiroet, Donetsk, Charkov, maar ook Nuremberg en Den Haag.

Ze hebben dezelfde dagelijkse beslommeringen en hetzelfde rauwe, vaak niet te verwerken verdriet bij verlies van geliefden. Dat maakt ook dat de gruwelbeelden waarmee we dagelijks worden overstelpt, mij bijzonder raken.

Ook een advocaat in het internationaal strafrecht ziet verdragsrecht niet als iets zuiver theoretisch, bijna klinisch. En gelukkig maar.

Het oorlogsrecht heeft als basisprincipe proportionaliteit bij de middelen gebruikt om de militaire doelen te bereiken. Je moet dat interpreteren als: burgerslachtoffers vermijden.

De toetssteen is de internationale variant van de dolus eventualis, het eventuele opzet.

Dat betekent dat als je militaire handelingen stelt waarbij bepaalde gevolgen kunnen worden voorzien, je aanvaardt dat je voor die daden strafrechtelijk verantwoordelijk bent.

Je kunt niet volledige dorpen en steden in Gaza met de grond gelijkmaken zonder te voorzien en te aanvaarden dat duizenden mensen zullen omkomen of verminkt raken.

Hoe zouden de door Israël gebruikte militaire middelen dan kunnen stroken met het internationaal humanitair recht en oorlogsrecht?

De eerste Conventie van Genève verbiedt bovendien zonder uitzondering elke verhindering van humanitaire hulp in oorlogstijd, en voegt eraan toe dat zieken en gewonden in alle omstandigheden moeten worden gerespecteerd en beschermd.

Daarbij worden aanvallen op ziekenhuizen waar burgers en soldaten worden verzorgd, logischerwijze expliciet nooit toegelaten. Tot zover de wet.

Dan de cijfers.

Het Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Aangelegenheden van de VN klokte op 13 november 2023 af op volgende naakte cijfers in Gaza sinds 7 oktober:

11.078 doden waarvan 4.200 kinderen
27.490 zwaargewonden
10.000 vernielde gebouwen
41.000 vernielde huizen
222.000 deels vernielde huizen
285 tot puin herleide scholen
135 medische centra aangevallen
22 ziekenhuizen aangevallen
49 kleine medische hulpplaatsen compleet vernietigd
52 ambulances tot schroot herleid
71 moskeeën met de grond gelijkgemaakt

Dit najaar nog werden de advocaten in het internationaal strafrecht door het Internationaal Strafhof klaargestoomd voor wat hen de komende jaren te wachten staat, zowel aan de beklaagdenzijde als aan de zijde van slachtoffers en nabestaanden.

Oekraïne, Gaza, Nagorno-Karabach: de wereld staat in brand.

De prangendste vraag is nog of de internationale gemeenschap haar strafrechtelijke verantwoordelijkheid tot vervolging zal opnemen, of tandeloos zal blijven in het Gazaconflict en ten aanzien van Rusland.

De jarenlange uitstekende werking van de tribunalen voor Joegoslavië, Rwanda, Kosovo, Cambodja, Sierra Leone en Libanon, en in de eerste plaats van het Internationaal Strafhof zelf, rechtvaardigen een zeker optimisme, maar voorzichtigheid is geboden.

Sinds 1 april 2015 is Palestina – door 138 van de 193 lidstaten van de VN erkend als soevereine staat – medeondertekenaar van het Verdrag van Rome (1998), op basis waarvan het Internationaal Strafhof werd opgericht.

Op 5 februari 2021 besliste het Strafhof dat zijn bevoegdheid zich uitstrekt tot Gaza, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem.

Israël heeft dat verdrag niet mee ondertekend en voelt zich momenteel onaantastbaar.

Kharim Khan, hoofdaanklager van het Strafhof, kondigde deze week aan vervolging te onderzoeken van Israël en de Israëlische bewindslui wegens oorlogsmisdaden, minstens voor het blokkeren van humanitaire hulp, voedsel en medische voorzieningen.

Het lijkt de voorbode van een internationaal strafrechtelijk juridische strijd die Israël de komende jaren wacht.

Oorlogsrecht is in se erg eenvoudig: je veegt geen volledige bevolkingsgroep uit door die te onderwerpen aan niet te ontsnappen bombardementen.

Je vermoordt geen duizenden onschuldige, weerloze kinderen, je executeert niet laf vanuit de lucht burgers die het ongeluk gehad hebben in Gaza te zijn geboren.

Wie dat toch doet, moet en zal juridisch worden verantwoordelijk gesteld voor zijn daden.

Die vervolging zal doorzettingsvermogen en moed vergen.

Maar door zich eenvoudig de gruwel, het intense verdriet van nabestaanden en het onherstelbaar veranderd wereldbeeld na 7 oktober 2023 voor de geest te halen, moet de vervolgende instanties blijvende kracht geven om nooit te versagen.

Er is geen alternatief, of onze kinderen en kleinkinderen zullen opgroeien in een wereld van straffeloosheid.

The New York Times toonde onlangs een foto van een jongetje van acht jaar in Gaza-Stad dat huilend zijn overleden zusje van 8 maanden een laatste kus geeft, nadat hij even tevoren hetzelfde had gedaan bij zijn beide ouders en zijn grote broer, omgekomen bij hetzelfde bombardement.

Ik schrijf dit in Den Haag en ik moet bij het aanschouwen van het beeld van die jongen mijn tranen bedwingen, maar Den Haag is wellicht de meest geschikte plek op de wereld om dit stuk te schrijven.

Thomas Gillis Advocaat internationaal strafrecht Balie Gent en Balie Internationaal Strafhof.

Lees ook