Hou nu eens op met de zaken te verbloemen, schrijft Bieke Purnelle. Wie voor een xenofoob als Geert Wilders kiest, is wellicht zelf ook xenofoob. En niet gewoon ‘gefrustreerd’, ‘misleid’ of ‘boos’.
Bieke Purnelle – De Standaard
Sinds Geert Wilders stormenderhand Nederland veroverde, heb ik naar schatting dertig artikels en opinies gelezen over zijn kiezers. Zelfs de Inca’s werden niet zo grondig bestudeerd en ontleed als de radicaal-rechtse kiezer.
Politicologen, sociologen en andere experts draaien overuren om het eclatante succes van de blonde god te duiden. Na elke zege van radicaal-rechtse populisten volgt er een rondje duiding. Die kennen we inmiddels uit het hoofd.
Dat de betreffende kiezers geen racisten zijn, maar misnoegde burgers.
- Ze zijn verblind en misleid.
- Ze zijn nijdig.
- Ze worden niet gehoord, niet vertegenwoordigd, niet erkend in hun kolkende kwaadheid over hun beklagenswaardige bestaan.
- Ze stemmen radicaal-rechts uit protest.
- Ze zijn arm.
- Ze stemmen niet voor iemand, maar tegen al de rest, in tegenstelling tot andere kiezers, die bewust voor een partijprogramma en voor bepaalde ideeën zouden stemmen.
- Ze stemmen met hun buik in plaats van met hun verstand.
- Ze zeggen A, maar bedoelen B.
- Ze zijn vooral bang en onzeker.
- Ze hebben echt waar niets tegen mensen van kleur en migranten, maar ze willen gewoon hun deel van de koek.
- Enzovoort.
Sommige analyses hebben verdacht veel weg van de kwalijke mythe dat vrouwen meestal ja bedoelen wanneer ze nee zeggen. Soms is de werkelijkheid nochtans eenvoudiger dan je denkt.
Als ik een radicaal-rechtse kiezer was, ik zou geaffronteerd zijn over zoveel neerbuigende en paternalistische aannames.
De aanname dat ik te dom ben om te beseffen voor wie ik stem; dat ik eigenlijk, diep vanbinnen, iets helemaal anders wil dan datgene waar ik voor kies; dat mijn stemgedrag voornamelijk wordt ingegeven door cynisme, in plaats van door rationele overwegingen.
Ik ben geen radicaal-rechtse kiezer, maar ik ben evengoed geaffronteerd.
Al dertig jaar zie ik het radicaal-rechtse electoraat geanalyseerd worden als was het een psychiatrische patiënt met een opmerkelijke stoornis, als een nieuw natuurkundig fenomeen waarvan we de oorzaken minutieus onderzoeken.
Intussen neemt de patiënt geen kamer, maar een complete ziekenhuisvleugel in beslag en zit de wachtkamer vol patiënten met andere urgente kwalen.
Intussen slaat het fenomeen galopperend op hol terwijl we nog druk bezig zijn te achterhalen waar het vandaan komt.
Ik zie geen stroom aan theorieën en analyses over de liberale, de socialistische, de groene, de christendemocratische of de communistische kiezers.
Ik hoor nooit wat die wensen, denken en vinden, en hoe hun gedachten en emoties zich verhouden tot de standpunten van de partij waarvoor ze stemmen.
Ik acht de kans vrij groot dat velen van hen even misnoegd tot ronduit radeloos zijn.
Of gelooft er iemand dat mensen die wakker liggen van de opwarming van de aarde, van discriminatie op de woon- en arbeidsmarkt of van maatschappelijke ongelijkheid tegenwoordig fluitend door het leven gaan?
Dat zij zich ‘gehoord’ en ‘erkend’ voelen?
Mijn halve vrienden- en kennissenkring is kwaad. Pisnijdig zelfs. Over vrijwel alles.
- Over jobonzekerheid en ontoereikende lonen
- De astronomische prijzen op de woonmarkt
- De deplorabele staat van het openbaar vervoer
- De schandelijke crisis in de kinderopvang
- De oorlog in Gaza
- Het uitblijven van een daadkrachtig klimaatbeleid
- Het lerarentekort
- De wachtlijsten in de zorg
- De uitbuiting in onze bedrijven
Het zal best dat de afbraak van sociale voorzieningen, economische onzekerheid, het verdwijnen van de maatschappelijke cohesie en de diversificatie van de samenleving mensen doet verlangen naar orde en structuur, naar veiligheid en geborgenheid.
Ik geloof best dat sommigen menen dat overzichtelijkheid te vinden valt in autoritair beleid en gesloten grenzen. Maar als verklaring voor de ruk naar rechts voldoet die chaostheorie misschien niet helemaal.
Want ook mensen die materieel niets tekortkomen, mensen met forse lonen, fermettebewoners met twee auto’s voor de deur, stemmen op radicaal-rechtse partijen.
Wie helemaal onderaan de samenleving bungelt, zijn mensen van kleur in precaire flexicontracten, die alleen maar te verliezen hebben bij virulente antimigratieretoriek en er doorgaans niet voor stemmen.
Ik herinner me een onderzoek van politicoloog Hilde Coffé uit 2005.
Coffé gebruikte stellingen uit het VRT-programma Doe de stemtest om het electoraat van Vlaams Belang te analyseren.
Het overgrote deel van de Belang-kiezers bleek het eens te zijn met de harde standpunten van die partij inzake migratie. Bijna 95 procent van die kiezers gaf aan tegen gemeentelijk stemrecht voor migranten te zijn.
Algemeen beschouwd bleken de kiezers van Vlaams Belang niet minder in te stemmen met de standpunten van hun partij dan de kiezers van Groen.
Wel bleken de standpunten van Vlaams Belang minder af te wijken van de mening van de gemiddelde Vlaamse kiezer dan de standpunten van Groen.
De these dat Vlaanderen een sterke rechts-conservatieve onderstroom heeft, vertaalt zich dus niet alleen in peilingen, stembusresultaten en gebral op sociale media.
Dat erkennen en benoemen lijkt me eerlijker en handiger dan tot in den treure de motieven van een groep kiezers te verbloemen en te omzwachtelen.
Als mensen stemmen voor een politicus of partij met uitgesproken xenofobe standpunten, dan is dat wellicht omdat ze die standpunten delen, niet zozeer en zeker niet uitsluitend omdat ze dom, bang, arm, boos of al die dingen tegelijk zijn.
We hebben de navel van de radicaal-rechtse kiezer nu wel voldoende bestudeerd.
Drie kwart van de kiezers stemt niet voor extreemrechts. Dat zegt misschien minder over de problemen die ze zien en ervaren dan over het feit dat zij wel andere oplossingen zien voor diezelfde problemen.
Hoog tijd om hun stem eens te analyseren.
Bieke Purnelle is freelanceschrijver en directeur van Rosa, kenniscentrum voor gender en feminisme. Haar column verschijnt tweewekelijks op vrijdag.
Lees ook
Klik op de hyperlink en ontdek meer berichten van
Bron: De Standaard