Breyten Breytenbach schreef in 2002 onderstaande brief aan de toenmalige Israëlische premier Ariel Sharon. Hij had hem net zo goed vandaag aan Benjamin Netanyahu kunnen schrijven.
Breyten Breytenbach – De Standaard
Geachte heer,
U kent mij niet. Er is ook geen reden waarom u mij zou moeten kennen, en nog minder reden waarom u zou luisteren naar wat iemand als ik te zeggen heeft. U heeft wellicht geen tijd om aandacht te besteden aan visies die niet met de uwe stroken. Sterker nog, ik ben ervan overtuigd dat u niet luistert naar mensen die niet zeggen wat u wilt horen.
Als het u interesseert, ik ben schrijver. Geboren in Zuid-Afrika, maar ik woon en werk nu in het buitenland. Ook ik ben in Zuid-Afrika gedurende een zekere periode opgegroeid in de schoot van een “uitverkoren volk” dat zich als een Herrenvolk gedroeg, net als alle andere volkeren die zich uitverkoren voelen – door hun lijden of doordat ze belast zijn met een speciale missie van God.
Het spijt me als mijn vergelijking – waarin ik zinspeel op Israël als Herrenvolk – kwetsend is, door het recente verleden, toen zoveel Joden in Europa het slachtoffer werden van een zogenaamde “eindoplossing”. Maar hoe kan ik anders het gedrag van uw troepen proberen te beschrijven, als we overspoeld worden door de gruwelijkheden die u aanricht?
Zulke grove vergelijkingen gebruik je niet zomaar. Als schrijver weet ik heel goed dat je je tekst vrij moet houden van iedere drang om gemakkelijke emoties op te roepen. Want dat doen zulke oppervlakkige vergelijkingen: het begrip voor de complexiteit van wat je waarneemt, wordt tenietgedaan door woede, die je keel verhit en die je tegenstander besmeurt met het braaksel van je veroordeling.
Apartheid was geen nazisme, maar als je het zo formuleerde, sprak de slogan wel tot de verbeelding. En het beleid ten opzichte van de Palestijnse bevolking dat nu door de Israëlische troepen in de praktijk wordt gebracht, zou niet met apartheid gelijkgesteld mogen worden. Want elk van die systemen is op zich al duivels genoeg om een gedegen beschrijving van zijn eigen historische bijzonderheid te verdienen.
En toch. Er zijn overeenkomsten en verschillen:
- De blinde competitie, van beide kanten, om erkend te worden als het grootste slachtoffer
- Het verhullen van wreedheden die begaan zijn in naam van het “goddelijke” recht op zelfbescherming
- De schaamteloze manipulatie van indrukken en leugens
- De ontmenselijking van de eigen maatschappij
- De minachting voor de menselijkheid van de Palestijnen – waarbij een doodsbange, gevangen burgerbevolking zelfs de elementairste humane behandeling wordt ontzegd.
Het klinkt allemaal net iets te bekend. De onderliggende redenen voor uw acties zijn racistisch. Geweld, bloedvergieten en vernedering zijn de methoden waarmee u bij voorkeur de vijand hoopt te onderwerpen, net zoals dat het geval was bij het Zuid-Afrikaanse regime.
Cynisch genoeg denkt u dat dat gepikt zal worden, zolang u de zogenaamde vitale belangen van de Verenigde Staten maar zegt te dienen.
Ik denk niet dat de belangen van Amerika u ook maar iets kunnen schelen. Wellicht veracht u de VS zelfs omdat ze zo verblind zijn door hun eigen lompe materialisme en hun onwetendheid over de wereld.
Netanyahu, de autoverkoper
Toegegeven, uw Doppelgänger als verkoper van tweedehandsauto’s, Benjamin Netanyahu, doet op een openlijker manier aan propaganda, alsof hij een vuile vinger is die de clitoris van een in vervoering geraakte Amerikaanse publieke opinie bespeelt.
Maar ook u hebt laten zien dat u de rest van de wereld als achterlijk beschouwt, door op een opportunistische manier de semantisch minderbedeelde Amerikaanse president, die alle “anderen” als terrorist beschouwt, na te praten (en hem woorden in de mond te leggen).
We zijn het er echt niet allemaal mee eens dat de Amerikaanse honger naar goedkope olie het hoogste goed in deze wereld is en dat we om die reden automatisch de onschendbaarheid van de corrupte regimes in die regio in stand moeten helpen houden.
© Lior Mizrahi/getty
Er is een nog schadelijker afleidingsmanoeuvre dat onmiddellijk moet worden ontmaskerd. Keer op keer wordt schaamteloos beweerd dat iedere vorm van kritiek op het beleid van Israël een uiting van antisemitisme is. Met dat argument zou het debat dan meteen afgelopen en afgesloten zijn.
Natuurlijk keur ik zo’n poging tot censuur af. Geen enkele vorm van leed, zij het van Tutsi’s, Koerden, Armeniërs, Vietnamezen, Bosniërs of Palestijnen, biedt immuniteit tegen kritiek.
(En jammer genoeg lijkt het alsof geen enkele mate van vervolging mensen ervan kan weerhouden om dingen te doen waar ze zelf onder geleden hebben.)
Geen enkele oproep van Eén Enkele God, noch diens veronderstelde belofte van een Heilig Land, kan rechtvaardigen dat een leger een land binnenvalt en bezet. Hetzelfde geldt trouwens voor de koelbloedige slachtpartijen op onschuldige mensen, die gebeuren op bevel van fanatieke krijgsheren, onder het mom van verzet.
Geen enkele verwijzing naar een blijkbaar heilig en gewijd “Groot-Israël” kan verbergen dat uw nederzettingen eigenlijk gewapende kolonies zijn, die gebouwd zijn op land dat schaamteloos van de Palestijnen gestolen werd, en die in hun vlees blijven woekeren als parasieten, of als een nest van sluipschutters, met de bedoeling om ook maar de minste mogelijkheid tot de vorming van een Palestijnse staat te dwarsbomen en te vernietigen.
Er bestaat geen weg naar vrede via het vernietigen van de ander, net zoals er geen paradijs is voor de “martelaar”.
© Avi Ohayon/getty
Ik vind de beschuldiging van “antisemitisme” uiterst betreurenswaardig, vooral omdat ze afkomstig is van Joodse intellectuelen die toch vaak de redelijke, rationele en creatieve ruggengraat van de westerse samenlevingen vormen.
Waarom zouden we naar zulke beweringen moeten luisteren? Waarom zouden we de andere kant op moeten kijken als het Israël is dat misdaden begaat? Is op de een of andere door Jahweh bepaalde manier dan toch niet iedereen gelijk voor de wet, misschien?
Bantoestan
Nee, generaal Sharon, onrecht dat u in het verleden is aangedaan, kan geen rechtvaardiging of excuus zijn voor uw fascistische daden van vandaag.
Je kunt geen levensvatbare staat uitbouwen door een ander volk, dat evenveel recht heeft op dat land, uit te wijzen. Macht is geen recht.
Op de lange termijn zal door uw immorele en kortzichtige (en uiteindelijk domme) beleid, de legitimiteit van de staat Israël nog verder ondermijnd worden.
Onlangs had ik de mogelijkheid om voor de eerste keer in mijn leven de bezette gebieden te bezoeken.
En ja, ik ben bang dat we in alle redelijkheid mogen zeggen dat ze op bantoestans lijken, want ze doen maar al te vaak denken aan de getto’s en de gecontroleerde kampen van ellende die we in Zuid-Afrika hebben gekend.
Ik heb maar een glimp van Israël opgevangen, bij mijn aankomst en later bij mijn vertrek, toen ik een nacht doorbracht in het weelderige, maar troosteloos verlaten Intercontinental David Hotel van Tel Aviv.
U kunt van mening zijn dat mijn visie hopeloos eenzijdig is. Misschien. Maar op de Westelijke Jordaanoever bevinden de Israëlische grenslijnen, de controleposten, de tanks en de bewapende buitenposten zich wel altijd in je gezichtsveld.
Ik vroeg me af of uw twee volkeren nu werkelijk zoveel van elkaar verschillen. Beide volkeren bestaan uit een gelijksoortige mengeling van diverse culturen en herkomsten. Het zijn allebei volkeren van de diaspora.
Ze zijn even intelligent, even vlug van begrip en even licht ontvlambaar. Ze zijn wellicht op een soortgelijke manier dapper te noemen. Aan beide kanten zijn er creatieve geesten met een uitzonderlijke integriteit aan het werk.
En aan beide kanten is er ook een uitzonderlijk aantal egoïstische, machtsgeile individuen aan het werk. Fanatici die zich hebben laten verblinden door die onzin over God. Of die dat als voorwendsel gebruiken.
Als provocateur, koelbloedig en wreed, torent u boven uw gelijken uit. Door uw volgehouden, maar weinig doordachte pogingen om voorgaande overeenkomsten terug te draaien en de mogelijkheid tot vrede de grond in te boren – behalve dan de vrede van het kerkhof en die van de ballingschap, gebaseerd op de “totale transfer” of “verdwijning” van het hele Palestijnse volk – zet u de regio in vuur en vlam.
Waarschijnlijk heeft u dat zo gepland. Het valt nog te bezien of het gegrom van uw bazen in Washington een invloed zal hebben op uw campagne van berekende terreur en moedwillige vernietiging.
Tenzij het maar een rookgordijn is, waarachter de “vrije wereld” zich dan beter kan richten op de oorlog tegen het “terrorisme”.
Die witte stenen overal
De paar dagen die ik er heb doorgebracht, met de delegatie van het Wereldparlement voor Schrijvers, hebben een diepe, maar erg verwarrende indruk op mij gemaakt.
Wat is Palestina klein! Wat zijn uw twee volkeren hecht met elkaar verbonden. Die witte stenen overal. Die namen die zo bekend zijn van de Bijbel. Het schitterende licht.
- De pogingen om het land eruit te laten zien als Zwitserland, door overal misplaatste coniferen te planten.
- De onherbergzaamheid van het land, met uitzondering van de groene kustvlakten.
- De hopeloze treurnis van de dorpjes, die deden denken aan de levenloze, apathische steden van Oost-Duitsland.
- De groene lichtjes in de moskeeën en al die onafgewerkte woonplaatsen.
- De lelijkheid van de architectuur overal.
- De alomtegenwoordige lichtgrijze flatgebouwen van kalksteen.
- De zinloosheid van uw bezetting.
- Al die verlichte omleidingswegen die gebouwd zijn om uitsluitend door kolonisten en Israëlische burgers te worden gebruikt.
- De arrogante kleinzieligheid van uw controles bij de checkpoints, die weinig te maken hebben met veiligheid, en alles met de primitieve drang om te vernederen, te frustreren, lastig te vallen en een bezette bevolking helemaal te laten doordraaien.
- De extreme jeugdigheid van uw soldaten en jammer genoeg zijn het overduidelijk goed opgevoede jongens en meisjes.
- De meedogenloze hebzucht waarmee u de mogelijke Palestijnse economie vernietigt en hun goederen steelt.
- De oeroude wraakzucht – met de bulldozer huizen platgooien, olijfboomgaarden vernietigen.
- Het net zo primitieve gezicht van gewapende troepen onder camouflage netten en Israëlische vlaggen op huizen die in beslag zijn genomen.
- Uw zo geroemde “democratische media” die uw eigen volk voorliegen en de oorlogsmisdaden van uw troepen ontkennen.
- De Berlijnse muren rond uw nederzettingen in Gaza, met daarachter universiteitsterreinen, Amerikaanse hotels, onderzoeksinstituten, golfbanen en dan de puinhoop van verwoeste Palestijnse wijken die eruitzien als Ground Zero in New York.
- De manier waarop kleine kinderen ons, blijkbaar onbevreesd, recht in de ogen keken – daarna werd ons verteld dat ze waarschijnlijk allemaal getraumatiseerd waren, niet alleen door uw helikopters, uw prehistorische tanks en uw geüniformeerde mannen die schieten op alles wat beweegt, maar ook door al die hyperactieve volwassenen om hen heen.
- De oude vrouwen met hoofddoek in een “vluchtelingenkamp” die schreeuwden dat u, Sharon, ze nooit weg zult krijgen en dat ze uw soldaten “als honden” weggejaagd hebben. Waarbij ze ook nog beschuldigingen uitten aan het adres van de karakterloze Arabische staten en de lafheid van hun eigen Palestijnse Autoriteit laakten.
- De uitgelatenheid van de intellectuelen en artiesten die in Ramallah belegerd worden: ze discussiëren en lachen om hun eigen situatie. Hoe ze allemaal zeggen: “We willen geen helden zijn, we willen geen slachtoffers zijn, we willen gewoon een normaal leven leiden.”
Hun grimmige wanhoop.
Mahmoud Darwish: “Er is te veel geschiedenis en er zijn te veel profeten in dit kleine land.”
Het bezoek aan Yasser Arafat, een in zijn hol gedreven vos, zijn wasachtige gele handen die zich krampachtig vasthouden aan de lege clichés van “een vrede van de dapperen” en “het geweten van de internationale gemeenschap”.
Een burgerdame die rouwt om de vernietiging van het Palestijnse landschap en een advocaat van de mensenrechten die beweert: “We zijn Sharon dankbaar voor twee dingen: hij heeft alle Palestijnse partijen bij elkaar gebracht en hij heeft alle opties weggenomen, op die van het verzet na.”
Later merkte dezelfde geplaagde man, al kettingrokend, met het zweet van de stervende op zijn gezicht, bitter op dat de repressie tot in de huid van de mensen is doorgedrongen en dat ze nu niets anders meer hebben om zich mee te verdedigen dan hun huid. Vandaar de zelfmoordaanslagen.
Gezond verstand aan de kant
Dit zijn de conclusies die ik daartegenover plaats: u hebt het moreel van het Palestijnse volk niet gebroken. Integendeel, de Palestijnen zijn meer dan ooit vastbesloten om een eigen staat op te bouwen, hoe hard u ze ook koeioneert. Ze hebben de nieuwe aanval zien aankomen.
Ze weten ook dat u, omdat u ze sterker hebt gemaakt, nu harder en dieper moet ingrijpen, omdat u vastzit in de onmogelijke situatie die u zelf gecreëerd hebt.
Net als George W. Bush in zijn kruistocht tegen de ongelovigen en de ongehoorzamen, moet u nu verder afstand nemen van de internationale publieke moraal en het gezonde verstand nog meer aan de kant schuiven.
Ze weten dat ze, behalve u omverwerpen, niets kunnen doen om u tot bedaren te brengen.
Ze vrezen dat u de misdaad tegen de menselijkheid die u op dit moment begaat, nog erger zult maken en dat u hun hoop op een seculiere, moderne en democratische samenleving die verantwoording aflegt aan haar burgers, zult breken en dat u de duivel onder hen zult loslaten.
Ze weten ook dat dat Israël heel diep zal verdelen en verzwakken.
Maar daar ligt u niet van wakker, toch?
Dat is zo betreurenswaardig en zo gruwelijk.
Betreurenswaardig en gruwelijk.
Met dank aan lezer Jozef De Witte, die het artikel deze week in een boek van Breytenbach terugvond. Op zijn suggestie publiceren we de tekst onveranderd opnieuw.
Breyten Breytenbach
Zuid-Afrikaanse schrijver en activist, vorige zondag overleden.
Lees ook
Klik op de hyperlink en lees veel meer
berichten over Gaza
Bron: De Standaard