In 2022 stapten beide ouders van Charlie Dewulf uit het leven. In hetzelfde jaar maakte de regisseur een tv-serie – Liefdestips aan mezelf is binnenkort te zien op GoPlay. ‘Rouwen is verlies én herstel. Het is huilen in de auto én mopjes maken met de vrienden.’
Valerie Droeven en Filip Tielens – De Standaard
Charlie Dewulf (28) ziet er vrolijk uit. De regisseur (die/hun) draagt lichtblauwe eye-liner, felrode lippenstift en een gele hoody. Aan één kant is Dewulfs haar blauw geverfd.
‘Dat heb ik een halfjaar geleden gedaan, na de dood van mijn moeder. Thuis was alles zwart en wit. In het middelbaar ben ik kleur gaan dragen om niet in de massa te verdwijnen. Onbewust wilde ik me vooral tegen mijn ouders afzetten.’
Aanvankelijk droeg Dewulf oranje, daarna ook groen, intussen steevast rood, geel en blauw.
Eind januari gaat Dewulfs serie Liefdestips aan mezelf in première, eerst op het filmfestival in Oostende, dan op de streamingdienst GoPlay. Gloria Monserez speelt de hoofdrol.
In de vroege ochtend van 10 juli 2022 beëindigde Dewulf met de crew de opnames. Op zondag 11 juli pleegde Dewulfs moeder zelfmoord.
‘Ze had de was ingestoken en het huis opgeruimd. Dan is ze in de garage uit het leven gestapt.’
Twee maanden later deed hun vader – op de was en het opruimen na – hetzelfde. Op exact dezelfde plek.
‘Zonder therapie, zonder mijn tekenboeken, zonder mijn creativiteit lag ik nu in duizend stukjes uiteen’, zegt Dewulf.
Hun jeugd, in het diepe West-Vlaanderen, was niet altijd idyllisch.
‘Pas nu besef ik dat ik opgevoed ben door twee getraumatiseerde mensen. Mijn moeder kon haar grenzen niet trekken. Mijn vader kon niet thuisblijven. Hij was altijd aan het werk. Alsof hij ergens voor vluchtte.’
Dewulf zucht diep.
‘Kinderen kun je niet controleren en hij was een ongeduldige mens. Ik heb hem altijd graag gezien, maar hij was niet altijd het beste rolmodel. Als zijn geduld op was, kon hij wel eens agressief uit de hoek komen. Daardoor voelden mijn broer en ik ons thuis soms onveilig.’
Dewulf is ervan overtuigd dat de trauma’s al lang sluimerden.
‘Trauma is in onze familie van generatie op generatie doorgegeven. De moeder van mijn vader is tijdens de Tweede Wereldoorlog háár papa verloren in een bombardement op Kortrijk. Mijn mémé was nog heel jong.
‘Mijn grootvader zijn vader is twee keer krijgsgevangene geweest in dezelfde oorlog en overleed in een auto-ongeval kort na de geboorte van mijn vader.’
‘Mijn grootvader aan moederskant had een agressieve vader. Hij is in een onveilige thuisomgeving opgegroeid. Dat heeft zich pas veel later gewroken.
‘Rond zijn veertigste heeft mijn grootvader zich laten opnemen in een psychiatrisch centrum. Mijn moeder moest hem begeleiden naar de psycholoog. Dat moet indruk gemaakt hebben op een meisje van zestien.
‘Er zijn in mijn familie veel trauma’s onverwerkt gebleken. Daar betalen mijn broer en ik nu de rekening voor.’
Bent u boos op uw ouders?
‘Soms, maar het is niet de overheersende emotie. (denkt na) Mijn moeder heeft mijn broer en mij altijd geleerd dat er voor alles een oplossing is. Daarom was haar suïcide zo’n mokerslag. Zij was net degene die altijd een uitweg zag.’
Waar is het dan misgelopen?
‘Mijn moeder had veel goede eigenschappen. Ze was kleuterleidster: creatief, innovatief en empathisch. Na haar vijftigste ging ze bijstuderen om pedagogisch directeur te worden.
‘Ze had het erg moeilijk toen ik als non-binair uit de kast kwam. Ze was bang voor wat anderen ervan zouden denken. Maar nadien ging ze workshops volgen om op school kinderen te helpen die worstelen met hun gender.
‘Ze was heel gedreven, maar al die mooie eigenschappen hebben ook hun schaduwkant. Ze is veel te hard gaan werken en over haar grenzen gegaan. Ze zorgde voor iedereen, maar aan het eind nog amper voor zichzelf.
‘Ze heeft zichzelf weggecijferd omdat mijn vader het moeilijk had. Terwijl ze zelf ook ten onder ging. Moeten zorgen voor anderen zat diepgeworteld in haar DNA.’
Pilletje, opgelost
Toen hij in september stierf, had Dewulfs vader al drie suïcidepogingen achter de rug. In januari 2022 probeerde hij een eerste keer uit het leven te stappen.
‘Na die poging werd hij opgenomen op de Paaz-afdeling in Kortrijk. Een maand later ontsnapte hij om een tweede poging te ondernemen. Daarna verhuisde hij naar het psychiatrisch centrum van Menen. In maart liet mijn moeder zich daar ook opnemen, omdat ze zelf gecrasht was. De dag voor ze het centrum zou verlaten, in april, heeft papa voor de derde keer suïcide proberen plegen.’
Op 8 september om 11 uur liep op Dewulfs telefoon een berichtje binnen.
‘Van mijn vader, gericht aan mijn broer en mij (scrolt op gsm en leest voor):
“Het gaat weer niet goed met mij. Ik zit thuis te ijsberen in de zetel en loop rondjes in huis, denkende aan zelfmoord. Heeelp.”
Mijn broer probeerde hem meteen te bellen, maar hij nam al niet meer op.’
Dewulf wordt er opnieuw opstandig van.
‘Dat was typisch papa. Hij riep om hulp, maar weigerde die vervolgens te aanvaarden. Mijn broer en ik konden er de muren van oplopen. Hij zocht instant-oplossingen, altijd buiten zichzelf: bij dokters of medicijnen.
‘Mijn moeder heeft lang gedacht dat zij zijn problemen kon oplossen. Maar het waren zijn demonen, de oplossing lag bij hem. Argh, ik vind het gewoon jammer. Het moest allemaal niet zo gebeuren.’
Had de dood van uw ouders voorkomen kunnen worden?
‘Ja, de dood van mama wel. Maar dan had ze afstand moeten nemen van mijn vader. Soms voel ik me schuldig omdat ik haar dat niet duidelijk genoeg gezegd heb. In mijn hoofd kon ik mama gered hebben, papa niet.’
‘Mijn ouders komen uit een generatie die mentale problemen meestal als een ziekte zien, die in één klap – met één pilletje of na één opname – opgelost moet zijn. Zo werkt het niet.
‘Lang voor mijn vaders diepe depressie waren mijn broer en ik al met zelfzorg bezig. Wij beseffen perfect dat we gekwetst zijn. We weten dat helen – en weer leven – een proces van lange adem is.’
Bent u kritisch over de psychiatrische zorg na het traject van uw vader?
‘Alles hangt van mensen af. Ik ben héél kritisch voor het psychiatrisch centrum in Menen.
‘Daar werden mijn ouders begeleid door een psychiater van de oude stempel. Hij schreef steevast pillen voor. Pillen die mensen als mijn ouders dan braafjes namen, ook al werkten ze voor hen niet.
‘Antidepressiva kunnen waardevol zijn, maar ze vergen een aanpak op maat. Er is niet genoeg naar mijn ouders geluisterd.
‘In augustus, na de dood van mijn moeder, had mijn vader slaapproblemen. Die psychiater heeft hem met een voorschrift voor slaappillen naar huis gestuurd. Terwijl mijn vader al twee keer een overdosis slaappillen had genomen! Dat kun je je toch niet voorstellen.’
U bent tegelijk hard en liefdevol voor uw vader. Hield u van hem?
‘Ja, ik zag hem graag. Hij was gedreven en kon enorm zorgend zijn. Toen ik aan het Ritcs studeerde, heeft hij sponsors gezocht voor mijn kortfilms. Hij heeft me met mensen in contact gebracht en websites gemaakt voor mijn creatieve projecten.
‘Maar ook bij hem konden die goede eigenschappen doorschieten in slechte. Zijn zorg was soms een vorm van controle. We kregen ze zolang we ons gedroegen zoals hij wou.’
‘Pas na zijn dood is het bij mijn broer en mij doorgedrongen hoe moeilijk het soms was. Voordien beseften we ook niet hoe abnormaal hij zich in onze kindertijd gedragen heeft. We hadden niet door dat je je kinderen bij wijze van straf niet in de kelder opsluit.’
‘Er is wel een verschil. Ik kan de toekomst met mama echt missen. Het idee dat ik nooit meer iets met haar kan delen, doet pijn. Dat heb ik minder met mijn vader. We moesten in zijn buurt zo vaak op de toppen van onze tenen lopen.
‘Soms mis ik wat er zonder die donkere aanwezigheid tussen mijn broer, mijn mama en mij had kunnen zijn.’
Tekentherapie
Dewulf haalt een zwart schetsboek boven.
‘Ik teken elke dag. Ik teken alle negatieve gevoelens van me af. Drie jaar geleden, voor mijn coming-out, worstelde ik met suïcidale gedachten. Ik was doodsbang dat mijn familie mij niet meer graag zou zien en dat ik geen plaats zou vinden in de audiovisuele sector als ik uit de kast zou komen.
‘Om met die gedachten om te gaan, ben ik in therapie gegaan. Ik volg onder meer EDMR-therapie, traumatherapie waarbij je zoekt naar je eerste trauma’s en onderzoekt hoe je daar toen op gereageerd hebt. Want nadien ben je zo blijven reageren op situaties in het leven. Dat is je copingmechanisme geworden.’
‘Vorig jaar gaf mijn psycholoog mij een tekenboek. Omdat ik toen voornamelijk dingen begon te tekenen die me troostten, merkte mijn psycholoog op dat ik van nature aan zelfzorg doe, die reflex zit diep in mij.
‘Ik tekende mezelf lezend bij een boom aan het water, in Ooidonk bij Gent, bijvoorbeeld. Met rond me allemaal beestjes.’
Intussen heeft Dewulf drie zwarte schetsboeken volgetekend.
‘Nu teken ik voornamelijk wat ik voel. Ik mediteer elke ochtend. Dan scan ik mijn lijf. Ik heb een grote verbeeldingskracht. Als ik tijdens die scan ergens in mijn lijf druk of spanning voel, popt er al snel een beeld op.’
Dewulf bladert door het boekje en wijst een tekening aan: grove, donkere lijnen vormen een verscheurd wezen.
‘Hier voelde ik me machteloos en gespleten. Dat is de duisternis die het overneemt als ik vergeet te mediteren of voor mezelf te zorgen.’
Net zo goed zijn er pagina’s met lichte, mooie, liefdevolle, frivole tekeningen.
‘Creativiteit wordt meestal gezien als een extraatje in het leven, maar mijn verbeelding helpt mij fundamenteel, ook door dit deel van mijn leven. Ik kan deze tekeningen aan mijn vrienden tonen en zeggen: dit is wat ik nu voel. Ze begrijpen het meteen.’
Zijn het uw vrienden die het voorbije jaar nog voor u gezorgd hebben?
‘Ja, zij én mijn lief. Na de dood van mama heb ik een Whatsappgroep opgericht met vrienden die wilden helpen. Zo liet ik weten wat ik nodig had: koffiekoeken of iemand die een tekst wilde nalezen voor de begrafenis.
‘Bij mijn vaders dood was ik aan het verhuizen en moest ik tegelijk de begrafenis regelen. Dan kwamen mijn vrienden hier eten en staken ze samen kasten in elkaar, verhuisden ze bedden of repareerden ze een verstopte lavabo. Ik ben hen dankbaar.’
Na de dood van uw ouders gaf u op sociale media concrete tips voor wie u wilde helpen. Genre ‘geef geen bloemen, wel een bon voor een supermarkt’ of ‘een knuffel mag, erover praten gaat niet altijd’. Alsof u mensen een handleiding wilde geven hoe met rouwenden om te gaan.
‘Net omdat mijn moeder het zo moeilijk had om haar grenzen te trekken, heb ik het altijd wel heel bewust gedaan. Mijn moeder vond bloemen krijgen bijvoorbeeld niet leuk. Maar omdat ze het nooit tegen mensen zei, bleef ze bloemen krijgen. Zo zie je hoe belangrijk het is om zulke dingen uit te spreken.’
‘In 2021 werd een goede vriend, Kobe, plots heel ziek. Zijn vriendin Laura (Verhulst, Madam Bakster, red.) is toen belangrijk geweest. Voor hem, maar onrechtstreeks ook voor mij.
‘Kobe is een jaar ziek geweest voor hij stierf. Om dat aan te kunnen, gaf Laura voortdurend heel duidelijk aan wat ze wel en vooral niet nodig had.
“Ik wil jullie advies niet, maar ik kan wel comfortfood gebruiken.”
‘Daar heb ik het meeste van geleerd.’
U regisseerde en monteerde in 2022 de GoPlay-reeks ‘Liefdestips aan mezelf’. Het is indrukwekkend dat u die in deze omstandigheden hebt kunnen afwerken. Vooral omdat er grote gelijkenissen zijn tussen het verhaal en wat u doormaakte.
‘De serie hielp. Het was een uitlaatklep, een vorm van verwerking. Lize Lefaible, een van mijn producenten bij Potemkino, was erbij de dag dat mijn vader dat bericht stuurde. Ze is geen minuut van mijn zijde geweken. Ik ben haar daar enorm dankbaar voor.’
‘De psychologie van sommige personages lag zo dicht bij wat ik meemaakte, dat het mijn verdriet vormgaf. Terwijl ik in mijn leven nog geen woorden had voor wat ik beleefde, vond ik die door wat ik voelde om te zetten in fictie.
‘Als regisseur moet je altijd op zoek naar wat een personage wil en wat het nodig heeft, daar zit meestal een tegenstelling in.
‘Olivia, het hoofdpersonage in Liefdestips aan mezelf, moest leren praten over wat er gebeurd is. Terwijl ik de hele tijd dacht dat ze mensen nodig had die luisterden. Dat heeft Sylvia Van Driessche, de schrijfster van het boek waarop de reeks gebaseerd is, mij geleerd.’
Afgelopen zomer plaatste u een filmpje op Instagram met vrolijke momenten. Daarbij stond te lezen: ‘Ook dit is rouwen.’
‘Rouwen wordt altijd gezien als iets donkers, triests en kwaads. Maar ik ben ook heel vrolijk – kijk maar hoe ik me kleed. Ook humor is belangrijk.
‘Rouwen is een dubbel proces: het is verlies én herstel. Die mooie momenten met mijn vrienden en het mopjes maken omarm ik echt. Dat is het licht, ik heb het nodig om mijn weg doorheen de duisternis te vinden.’
Rouwbingo
Onlangs nam Dewulf deel aan De Spreekbeurt, een project van Karen François waarin mensen een serieuze uiteenzetting geven over iets onnozels.
‘Na de dood van mijn ouders heb ik massa’s rouwbrieven gekregen. Ik zag ertegen op om die te lezen. Dus stelde mijn huisgenoot Senne (Misplon, red.) voor om er bingo mee te spelen. Telkens als we dezelfde kaart tegenkwamen, moesten we “bingo!” roepen. Zo verzamelden we punten. (lacht) Dat was supertof. Daar heb ik mijn spreekbeurt rond opgebouwd.’
‘2022 was een heftig jaar. Maar ik heb geleerd dat het veel nefaster is om die heftigheid te willen tegenhouden dan ze te laten gebeuren. Soms kan het heel donker worden. Dat heeft ook aandacht nodig. Als je die duisternis geen aandacht geeft, blijft ze hangen.
‘Vaak zit er in die duisternis iets dat gezien moet worden. Dat niet zien, er niet mee dealen, is wat mijn ouders genekt heeft.’
Uw veerkracht is indrukwekkend.
‘Vroeger was ik doodsbang om mensen te verliezen. Het allerergste wat ik me kon inbeelden, is nu gebeurd en ik ben er nog altijd. Alles is relatief.
‘Als mijn reeks straks niet goed valt, dan is dat maar zo. Als mijn relatie op de klippen loopt of ik mijn hele vriendengroep verlies? Dan is dat maar zo.
‘Het zou allemaal heel jammer zijn, maar ik weet dat de trein blijft rijden. Zolang je zin hebt om die te besturen, zullen er altijd nieuwe seizoenen komen.
‘Ook na de dood van mijn ouders zijn dingen blijven gebeuren. Het leven is voortgegaan.’
Wilt u ooit zelf kinderen?
‘In het middelbaar had ik al beslist dat het antwoord op die vraag “nee” zou zijn. Iedereen traumatiseert zijn of haar kind. Sowieso. De vraag is of je ze tegelijkertijd de tools kan meegeven om met hun trauma’s om te gaan.
‘Ik voel nu dat ik dat niet kan. Door alles wat me overkomen is, zou ik geen gezonde omgeving kunnen creëren voor een kind. Ik wil mijn trauma’s niet doorgeven zoals ze aan mij zijn doorgegeven.’
Waar hoopt u op voor 2023?
‘Balans. Evenwicht. Even bekomen en dan een positief nieuw project.’
Gunt u zichzelf ook wat tijd om helemaal uit balans te gaan?
‘(lachje) Iedereen waarschuwt me voor de weerslag. Na de release van Liefdestips aan mezelf neem ik een maand vrij. Veel mensen zeggen dat de weerslag pas na twee jaar komt. Maar ik ga elke week twee keer naar de psycholoog, ik zit vaak te wenen of te roepen in de auto. Ik ben alles heel bewust in stukjes aan het verwerken. Zo hoop ik dat die weerslag toch een beetje beperkt blijft.’
Welke levenslessen hebt u in 2022 geleerd?
‘Niemand is verantwoordelijk voor de gevoelens van andere mensen. En: práát. Moffel pijn niet weg. Geef niet toe aan de schaamte.
‘Ik heb bij mijn ouders gezien hoe vernietigend schaamte kan zijn. Dat “doordoen alsof er niets aan de hand is” maakt mensen kapot. Er is wel degelijk iets aan de hand: ik ben mijn twee ouders kwijt. En dat is voor altijd.’
Denk je aan zelfmoord en wil je met iemand praten, dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813, via de chatdienst of via www.zelfmoord1813.be.
Lees ook
Vul hieronder de zoekopdracht
Zelfdoding in en vind meer berichten.
Bron: De Standaard