Ilja Leonard Pfeijffer – Alkibiades – Het juiste boek op het juiste moment

Deze zomer heeft u aan één boek genoeg. Met Alkibiades levert Ilja Leonard Pfeijffer een even heerlijk overdadig als noodzakelijk boek af.

Sam De Wilde – De Standaard

Ilja Leonard Pfeijffer heeft een uitstekend gevoel voor timing. Met een vuistdikke historische roman jaag je doorgaans de marketingafdeling van een uitgeverij de stuipen op het lijf: zeker als alleen al de bronvermelding van je boek de lengte heeft van een uit de kluiten gewassen novelle.

Bovendien gaat deze klepper van 900 bladzijden over de (bij oningewijden onbekende) oud-Griekse generaal en staatsman Alkibiades.

Maar Pfeijffer heeft gevoel voor timing. En dus brengt hij dit boek nadat hij voor zijn stadsroman La superba de Libris Literatuurprijs kreeg en nadat hij met Grand Hotel Europa de bestsellerlijsten bestormde alsof het Spartaanse forten betrof.

Meer nog dan Pfeijffers neus voor zaken, is het zijn inzicht in de betreurenswaardige staat van ons politieke bestel dat van Alkibiades het juiste boek op het juiste moment maakt.

Net op het moment dat de vierde editie van De Stemming, het opinieonderzoek in opdracht van De Standaard en VRT NWS, uitwijst dat het vertrouwen in de democratie goeddeels zoek is en dat er vrij brede steun blijkt te bestaan voor de installering van een technocratie of desnoods die van een sterke leider, komt de als classicus opgeleide auteur met een historische roman die juist over de gevaren van die gevoelens handelt.

Dát is de hoge inzet van deze nieuwe toevoeging aan Pfeijffers oeuvre.

Waar Alkibiades in de 5de eeuw voor Christus met triremen en intriges streed voor het behoud van de democratie, doet de langharige en breedsprakige auteur het bijna 2.500 jaar later door ons het levensverhaal van de Griekse veldheer te presenteren als een voortreffelijk neergepende waarschuwing.

Onterechte ontevredenheid

Pfeijffer mag met Alkibiades de haartooi, de welsprekendheid, de voorliefde voor fijn geweven stoffen en een aan het maniakale grenzende ambitie delen, liefhebbers van Brieven uit Genua, La superba of Grand Hotel Europa zullen verrast (en sommigen misschien zelfs enigszins teleurgesteld) vaststellen dat de verteller van Alkibiades ditmaal geen uitvergrote versie van de schrijver zelve is.

Elke mogelijke vorm van ontevredenheid is evenwel volkomen onterecht. Pfeijffer meet zich stilistisch met de grote geschiedschrijvers uit de oudheid en komt niet eens zo slecht uit de vergelijking.

Iets van hun klassieke verhevenheid (en een vleug van hun ironische humor en distantie) heeft altijd deel uitgemaakt van Pfeijffers literaire trukendoos.

Deze roman, waarvan de zinnen vaker wel dan niet de paginagrenzen overschrijden, is dan ook als vanouds pfeijffer-iaans.

Er was blijkbaar niets bescheiden aan Alkibiades en er is ook niets bescheiden aan dit boek, behalve dan dat Pfeijffer zijn formidabele talent ditmaal niet inzet om zichzelf te mythologiseren, maar om de historische figuur Alkibiades zo nauwkeurig mogelijk te demystificeren.

Omdat hij een bevlogen onderwijzer is, heb je het nauwelijks in de gaten, maar eigenlijk is Pfeijffer honderden pagina’s lang les aan het geven over een periode in de geschiedenis die hij niet alleen heel goed kent, maar waar hij overduidelijk ook erg van houdt.

Gewicht

Dat hij nog lang niet klaar is voor de rouw van het afscheid, zei Pfeijffer over zijn geliefde onderwerp in een interview met De Standaard der Letteren (dSL, 20 mei).

‘Ik ben zo graag in zijn wereld.’

Precies hetzelfde gevoel overvalt je als lezer wanneer je Alkibiades verlangend naar meer dichtslaat.

De echt noodzakelijke boeken (en Alkibiades ís zo’n noodzakelijk boek) over populisme, fake news en de fragiliteit van de hedendaagse democratie creëren zelden zoveel puur leesplezier.

Je kunt je afvragen of het nu echt op zoveel pagina’s moest, of het nu echt met zulke lange zinnen moest, en of het nu echt met zoveel breed uitgesmeerde redevoeringen en langgerekte beschrijvingen van veld- en zeeslagen moest. Maar het antwoord is driewerf ja.

Literaire overdaad is nu eenmaal wat Pfeijffers werk zo herkenbaar en genietbaar maakt. Deze zomer heeft u aan één roman genoeg, en dat heeft veel meer met zijn literaire dan met zijn fysieke gewicht te maken.