Vanaf vrijdag staan achttien leden van de studentenclub Reuzegom terecht voor de studentendoop die in december 2018 Sanda Dia (20) het leven heeft gekost. Vader Papis Dia (52) en broer Seydou De Vel (33) vragen maar één ding: ‘Toon eindelijk jullie menselijke gelaat.’
Met twee plastic jerrycans water zeult Papis Dia op paasmaandag in Edegem langs de graven. Op weg naar de plek waar hij al drie jaar, vijf maanden en twaalf dagen bijna elke dag vertoeft: de laatste rustplaats van zijn op 7 december 2018 overleden zoon. De bloemen worden besproeid, de kaars brandt al 3,5 jaar onophoudelijk.
Het graf, tweehonderd meter achter de Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdes-basiliek, is haast een bedevaartsoord geworden. Drie boezemvrienden van Sanda – Ferre, Robrecht en Axel – duiken die namiddag ook onverwacht op.
‘Zonder antidepressiva ben ik ongenietbaar. Ik wil het niet, maar het is mijn lot. Sinds Sanda’s dood ben ik mezelf niet meer. Vanbinnen ben ik ook dood’
Papis Dia
Vader van Sanda Dia
Het is de plek waar Papis Dia in stilte komt vechten tegen zijn demonen. Waar hij even rust vindt in zijn hoofd, waarin het bijna onophoudelijk spookt. De plek waar hij al jaren stilletjes komt praten tegen zijn zoon.
‘Ik doe dat ook’, zegt Seydou, de tien jaar oudere broer van Sanda. ‘Naast ’s avonds briefjes aan Sanda neerpennen.’ Het graf biedt vader en broer een houvast, een manier om de connectie met Sanda te behouden en even te vluchten voor wat komt.
Slapeloze nachten
Vrijdag begint in Hasselt het langverwachte proces over de dood van Sanda Dia. Op de beklaagdenbank: achttien Reuzegommers, die allemaal aanwezig waren eind 2018 tijdens die vreselijk verkeerd uitgedraaide tweedaagse studentendoop.
Een doop, zou veel later blijken, vol alcoholmisbruik en vernederende, zelfs mensonterende opdrachten. Cruciaal in dit verhaal: een zelfgegraven put vol water, vrieskou, levende goudvissen, muizen in de blender en liters visolie.
Dia overleefde het ontgroeningsritueel niet: volledig onderkoeld en met een vergiftigd lichaam vol zoute olie, bezweek hij. Artsen vonden aan het einde van de tweedaagse doop 114 gram puur zout in zijn lichaam. De medische situatie was onomkeerbaar.
‘Na al die jaren verwacht ik van de Reuzegommers nog bitter weinig. Zij weten iets wat wij niet weten, met name wat er echt gebeurd is, en wij kunnen daar niets aan verhelpen’
Seydou De Vel
Broer van Sanda Dia
‘Sanda was intelligent, assertief en fysiek sterk, maar hij was op dag twee van de doop niet meer in staat om neen te zeggen’, zegt vader Papis. ‘Die gedachte van mijn hulpeloze en later bewusteloze zoon in die put, vreet mij helemaal op. We zijn intussen 3,5 jaar na de feiten, maar ik stel vast dat die gedachte mij alleen nog bozer maakt.’
Papis Dia doet geen enkele moeite om te verstoppen dat het heel slecht met hem gaat. Hij is moe, boos, gefrustreerd, hopeloos in rouw. ‘Zonder medicatie overleven wij niet meer’, zegt hij, terwijl zoon Seydou hem een zakdoek aanreikt. Hij oogt radeloos.
‘De schade die de Reuzegommers hebben aangericht, valt niet te beschrijven. Ik krijg amper adem. Zonder antidepressiva ben ik ongenietbaar. Ik wil het niet, maar het is ons lot. Sinds Sanda’s dood ben ik mezelf niet meer. Vanbinnen ben ik ook dood. Ik wens deze situatie niemand toe.’
Broer Seydou knikt. ‘Nu het proces eraan komt, zijn ook de slapeloze nachten terug. En als ik dan toch in slaap val, komen de dromen. Dromen waarin ik naast Sanda in de basiliek zit en hem moet waarschuwen dat hij elk moment gaat sterven. Heel maf. Ergens zoek je in zulke dromen onbewust naar verwerking, naar antwoorden die je al jaren zoekt maar niet vindt.’
Reuzegommers zwijgen
De voorbije jaren hulden de Reuzegommers zich in stilzwijgen. Drie onder hen wilden lang na de doop alleen anoniem getuigen in de krant. Sommigen werden na twee tuchtprocedures van de KU Leuven gegooid, het gros is ondertussen afgestudeerd en heeft een job. Sommigen weken uit naar het buitenland.
‘We kregen een reeks brieven vol oprechte spijt waarin het toch vooral over hun eigen moeilijke jaren na Sanda’s overlijden ging’, zegt Seydou. De brieven ‘vol zelfbeklag’ werden niet beantwoord.
‘Waar was dat oprechte berouw meteen na Sanda’s dood? We hebben eind 2018, begin 2019 geen enkele protagonist aan onze deur gezien. Dat ze het niet aandurven op het proces Sanda nog een keer een echte vriend te noemen. Ook de schachten die met Sanda in die put zaten, hebben nooit open kaart gespeeld. De Reuzegommers waren al die jaren met zichzelf bezig, niet met ons.’
Vader Dia vergaf één van hen, na een bijzonder emotionele en onverwachte ontmoeting aan Sanda’s graf. Zijn boosheid blijft vooral gericht tegen de ouders van de betrokken Antwerpse studenten.
‘Ik wil mijn gevoelens delen op het proces en zal hun ouders, als ze al aanwezig zullen zijn, uitleggen wat ze ons hebben aangedaan door hun kinderen niet de juiste normen en waarden mee te geven.
“Wat met hun verantwoordelijkheid? Ons leven is geruïneerd en dat neem ik die ouders bijzonder kwalijk. Ik voel de nood om hen dat op het proces rustig uit te leggen. Ze hebben ons in een situatie geplaatst waarin wij intussen niet meer weten wie of wat te geloven.’
Voorgekauwde praat
Het strafproces, dat een volle week zal duren, is de plek waar recht zal gesproken worden. Voor alle partijen. Alle achttien betrokkenen staan in Hasselt terecht op beschuldiging van het toedienen van schadelijke stoffen, mensonterende behandeling, onopzettelijke doding en schuldig verzuim. Het openbaar ministerie maakte tot dusver geen onderscheid over wie het meest/minst/geen schuld treft aan Sanda’s dood.
Papis: ‘Ik heb mijn twijfels over hun oprechte berouw. Ik heb geen verwachtingen, noch over hun berouw, noch over de straf. Ik ga erheen om te luisteren en hoop dat de echte waarheid naar boven komt. Maar sta me toe om dat in twijfel te trekken.’
‘Mijn vertrouwen in de rechtbank blijft groot’, zegt Seydou. ‘Daar moet je toch van blijven uitgaan, want wat rest ons anders? De zaak is alvast grondig onderzocht.’ Ook Seydou’s verwachtingen over het verloop van het proces zijn laag.
‘Van de Reuzegommers zelf verwacht ik na al die jaren nog bitter weinig. Zij weten iets wat wij niet weten, met name wat er echt gebeurd is, en dat wij daar niets aan kunnen verhelpen. We kunnen enkel hopen dat ze eindelijk hun menselijke gelaat zullen tonen, zonder voorgekauwde praat van advocaten. Pas als ze ter zitting andere versies gaan vertellen, kan de waarheid aan het licht komen.’
Vrijdag zullen beklaagden en familie in de rechtszaal op enkele meters van elkaar zitten. Papis is bang voor die confrontatie en hoopt dat hij zich rustig zal kunnen houden. Tijdens een eerdere zitting stapte hij boos op. Hij klampt zich deels vast aan Slachtofferhulp, met een psychologe die hem de voorbije jaren goed geholpen heeft.
‘We hebben geen ervaring met zo’n proces’, zegt Seydou. ‘Het is pure stress.’
Appelboom
Het graf is de plek waar toevallige gesprekken ontstaan met Sanda’s echte vrienden. Het doet hem deugd, zegt Papis. ‘Het is mijn manier om te achterhalen wie mijn volwassen zoon toen echt was. Ik was zo fier op hem.’
Af en toe trekt hij naar thuisland Senegal. Weg van alles. Hij noemt het puur vluchtgedrag. ‘Ik vlucht van mijn emoties en probeer er mijn gemoed wat te verlichten. Mijn familie ginder spaart me dan een beetje. Ik heb er na Sanda’s dood een boom geplant om hem te gedenken, een kleine appelboom die ik stiekem in mijn valies heb gestopt. Je zult in Senegal geen enkele appelboom vinden omdat het daar veel te warm is. Wel: Sanda’s appelboom is de enige die er weelderig groeit.’
Hij kan niet wachten om na het proces terug te keren en onder die boom te gaan zitten, zegt hij. ‘Eerst is het tijd voor antwoorden. Pas dan kunnen we onze levens opnieuw een beetje een zinvolle richting geven.’
‘Het wordt zaak om onze waardigheid de komende week te behouden. Maar het is verdomd moeilijk gezien hun houding de voorbije jaren’, zegt Seydou die benadrukt dat het voor de familie niet gaat om zware gevangenisstraffen.
‘Wie zijn wij om dat te bepalen, dat is aan de rechter. Wat gaan die jonge gasten ook leren in de gevangenis? Geen van hen heeft ook maar één moment in voorarrest gezeten, wat zouden we nu dan aan zware gevangenisstraffen denken? Als er vooral maar een uitspraak volgt die een heel grote invloed heeft op de rest van hun leven. Dat de gemakkelijke weg die voor hen, gezien hun rijke komaf, netjes is geplaveid, niet langer de vanzelfsprekende weg is.’
Lees ook
Bron: De Standaard