Een gedicht van de Antwerpse stadsdichter Ruth Lasters over onderwijs botste op een njet van het stadsbestuur. Censuur, vindt Lasters, en ze legt haar taken als stadsdichter neer.
Jeroen Struys – De Standaard
En toen waren ze nog met vier. Zes maanden geleden stelde de stad Antwerpen voor het eerst niet één, maar meteen vijf stadsdichters aan. Een van hen, gelauwerd dichter Ruth Lasters, stapt nu op, nadat een gedicht van haar is geweigerd.
Ze spreekt van censuur.
‘Als de stad zelfs een gedicht weigert dat de discriminatie van duizenden jongeren aankaart, is het voor mij zonneklaar dat de stadsgedichten louter als promotie dienen voor de stad en niet als uiting van cultuur of literatuur.
‘Ik ben geen promoschrijver. Ik ben een dichter en literair auteur. En daarnaast ben ik een leerkracht die al zo vaak en bij zoveel jongeren vaststelde hoeveel leed het elitarisme van ons onderwijssysteem veroorzaakt. Dit is een gedicht tegen discriminatie.’
Lasters, die zelf al meer dan twintig jaar voor de klas staat, hekelt in het gedicht ‘Losgeld’ het Vlaamse onderwijssysteem, dat jongeren opdeelt in A- en B-stromen. Ze zou er vandaag de eerste schooldag mee aftrappen in de Spectrumschool in Deurne, waar ze het gedicht schreef samen met leerlingen. Maar ze kreeg het bericht dat haar gedicht niet gekoppeld mag worden aan de stad.
Het gedicht botste op een njet vanuit het kabinet van de schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA).
‘In samenspraak met Antwerpen Boekenstad’, benadrukt Roel Veyt, woordvoerder van de schepen.
Antwerpen Boekenstad is de stedelijke dienst die onder andere de stadsdichters coördineert. Het kabinet behoudt het voorrecht te beslissen wat het bestuur naar buiten brengt als stadsgedicht.
Het kabinet gaat de vraag uit de weg waarom precies dit gedicht is geweigerd. Ligt een tekst over het Vlaamse onderwijs te gevoelig?
‘Wij hebben geen enkel probleem met welk gedicht dan ook.’ Veyt benadrukt dat Lasters het gedicht gerust op persoonlijke titel mag brengen, alleen niet als stadsdichter.
‘Niet elk gedicht dat een stadsdichter schrijft, is ook een Stadsgedicht. Dit gedicht was niet besteld.’
‘Als ik nu aan zou blijven als stadsdichter, zou ik mijn integriteit verliezen. Zonder integriteit geen gemoedsrust en zonder gemoedsrust kan ik niet schrijven’
Ruth Lasters Ex-stadsdichter Antwerpen
Dit gedicht kwam er inderdaad op initiatief van Lasters, maar dat geldt voor heel wat werk van haar voorgangers. Het werk van de stadsdichter is een combinatie van opdrachten en eigen initiatieven.
In mei bracht Lasters samen met twee collega-stadsdichters een gedicht ter ere van de vrijwilligers van de vaccinatiecentra, op vraag van de stad Antwerpen en de eerstelijnszones. Eerder bracht Lasters als stadsdichter ook al op eigen initiatief een hommage aan Herman de Coninck, ondersteund door Antwerpen Boekenstad.
‘Als ik nu aan zou blijven als stadsdichter, zou ik mijn integriteit verliezen. Zonder integriteit geen gemoedsrust en zonder gemoedsrust kan ik niet schrijven. Maar bovenal: als ik mijn integriteit verlies, kan ik niet vanuit mijn hele menszijn lesgeven aan jongeren.
‘Nu geen krachtig signaal geven zou voor mij overkomen als het laten vallen van alle leerlingen over wie ik schrijf en met wie ik samen ‘Losgeld’ heb geschreven. Ik zou me niet meer uit één stuk voelen als ik dit zomaar laat passeren.’
Constantinopel
De andere stadsdichters reageren met verslagenheid en verbazing, maar blijven voorlopig op post.
Yannick Dangre benadrukt dat binnen de arena van de kunsten alles gezegd moet kunnen worden, ook als sommige mensen of instanties het liever niet horen.
Yves Kibi Puati Nelen betreurt het voorval. ‘Mijn vraag is hoeveel waarde de stad nog hecht aan de stadsdichters. Daarover wil ik graag in dialoog treden.’
Dat is ook een vraag die ex-stadsdichter Tom Lanoye zich stelt.
‘Toen er vijf stadsdichters werden aangesteld, vreesde ik al voor verwatering. Is men nu elke kritische angel eruit aan het halen, om dan over twee jaar het hele stadsdichterschap een stille dood te laten sterven? We zijn toch niet zo provincialistisch? Antwerpen heeft een traditie van boekdrukkunst en grote muilen te verdedigen.’
Navraag leert dat ook bij voorganger Seckou Ouologuem werd ingegrepen.
‘Zolang er niets kritisch in mijn gedicht stond, was er geen probleem’, zegt hij.
‘Er zijn gedichten geweigerd, en er werden woorden en zinnen uit gedichten verwijderd of aangepast. Dat was extra vervelend, omdat ik participatief schreef.
‘Het waren niet mijn gedichten, maar die van honderden mensen die werden gecensureerd. Het woord “Constantinopel” lag bijvoorbeeld te gevoelig.’
‘Een goeie nar prikt zonder dat hij wordt opgehangen. Wat discussie en wrijving is niet slecht’
Tom Lanoye Eerste stadsdichter Antwerpen
Toch bleef Ouologuem aan.
‘Je weet dat het zal botsen, al vanaf mijn eerste tekst zat het ertegen. Ik heb zelfs over gedichten onderhandeld: “Ik maak dit mogelijk als jij dat mogelijk maakt.”
‘Nu ik geen stadsdichter meer ben, heb ik weer meer vrijheid. Binnenkort wordt weer een verboden stadsgedicht gelanceerd. Ik vind dit een heel sterke, moedige beslissing van Ruth.’
Als eerste Antwerpse stadsdichter liet Lanoye in 2004 de Boerentoren op een gigantisch spandoek de liefde verklaren aan de kathedraal. Van enige censuur of inmenging was er toen geen sprake. Wel geeft hij toe dat een stadsdichter een rol speelt in de promotie van de stad.
‘Een goeie nar prikt zonder dat hij wordt opgehangen. Wat discussie en wrijving is niet slecht.’
Destijds werden vragen gesteld bij de aanstelling van zijn opvolger Ramsey Nasr, omdat die in Rotterdam is geboren en van Palestijnse komaf is. Schepen Ludo Van Campenhout (toen Open VLD, nu N-VA) nam aanstoot aan een opiniestuk van Nasr dat kritisch was voor Israël.
Ook in recente jaren veroorzaakten stadsdichters polemiek. Maarten Inghels en Stijn Vranken hadden een aanvaring met schepen van Cultuur Philip Heylen (CD&V), die hen daarop van repliek diende. Maar tot censuur of ontslag kwam het nooit.
Lasters: ‘Antwerpen is een wondermooie stad en al haar inwoners verdienen een evenwichtig cultuurbeleid in plaats van een promomachine.’
Ruth Lasters: Werkt als leerkracht in het middelbaar onderwijs. Ze was een van de vijf stadsdichters van Antwerpen. Ze stapt op omdat het gedicht ‘Losgeld’ niet als stadsgedicht werd aanvaard.
Beeld Luc Daelemans
Lees ook
Vul hieronder de zoekopdracht Cultuurprotest in en vind meer berichten.
Bron: De Standaard