Experts, internationale instellingen, een burgerpanel, tientallen academici en warempel politici zelf zijn unaniem: het huidige systeem om politieke partijen te financieren is onhoudbaar.
Pagina 83 van het Vivaldi-regeerakkoord van 30 september 2020 luidt als volgt:
“We zetten de hervorming van het systeem van partijfinanciering verder, zoals beslist door de Kamer, onder andere door een versterking van de transparantie op en de controle over de inkomsten en uitgaven.”
Tot onze teleurstelling moeten we vaststellen dat er in de 1.214 dagen die sindsdien verstreken zijn, weinig vooruitgang is geboekt.
Integendeel, door indexering explodeerden de jaarlijkse partijdotaties vorig jaar tot een duizelingwekkende 78 miljoen euro.
Ons land is een Europese aberratie: partijen in pakweg Nederland, Duitsland, Zweden en Denemarken moeten het stellen met een fractie van de financiering van hun Belgische tegenhangers.
De omvang van de dotaties is niet het enige zorgpunt. Ook het wetgevende kader rond financiering van partijen en hun verkiezingscampagnes is toe aan een metamorfose.
Al jaren wijst de Raad van Europa op de diepgewortelde problemen.
De Belgische politiek geeft geld aan zichzelf en wordt vervolgens gecontroleerd … door zichzelf. Er is nauwelijks onafhankelijk toezicht.
De politieke arena, die zou moeten uitblinken in transparantie en integriteit, blijkt eerder een schimmige werkplaats voor erg moeilijk leesbare geldstromen.
Dat is nefast voor het publieke vertrouwen in de democratie. De inkomsten stijgen, maar de geloofwaardigheid kalft af.
Onze partijen kunnen bovendien door hun schier onuitputtelijke oorlogskas permanent (online) campagne voeren, wat de stabiliteit van ons politieke systeem nog verder ondermijnt en het democratische debat vertroebelt met online geruzie en fake news.
De nadruk ligt steeds meer op soundbites en polarisatie, en almaar minder op beleid. Partijen hebben vorig jaar samen meer dan 6 miljoen euro uitgegeven aan advertenties op socialemediaplatformen.
België is al jaren de ongekroonde Europese kampioen.
Meer dotatie, minder leden
Politieke partijen leunen voor 75 procent van hun financiering op publiek geld.
Dat is op zich geen negatief gegeven, aangezien niemand terug wil naar het ongereguleerde Wilde Westen ten tijde van de smeergeldaffaires.
Overheidsdotaties milderen het gevaar op corruptie, maar het gevolg is wel dat partijen minder de drang voelen om hechte banden met de samenleving te onderhouden, zoals eigen fondsen werven via lidgelden.
Naarmate partijdotaties stijgen, krimpen hun ledenaantallen, wat mogelijk wijst op een toenemende vervreemding van de burgers die ze geacht worden te vertegenwoordigen.
Dat merk je ook in het stemhokje: verkiezing na verkiezing blijven meer burgers thuis, of ze stemmen ongeldig.
In het huidige systeem zit ook een mattheuseffect ingebakken: gevestigde partijen en fracties worden bevoordeeld ten koste van kleinere partijen en nieuwkomers.
Dat creëert een hoge barrière voor nieuwe politieke bewegingen die frisse ideeën naar de tafel willen brengen.
Partijen zijn het er kamerbreed over eens dat het huidige financieringssysteem niet meer te handhaven is. Ze hebben overigens zelf talloze voorstellen gelanceerd. Maar ze ondernemen geen enkele concrete stap om te hervormen.
De kern van het probleem is dat politieke partijen zelf over hun financiering beslissen. Geen enkele partij durft over de eigen schaduw te springen, gedreven door de angst om meer centen te verliezen dan de politieke concurrentie.
Daarom heeft het burgerpanel We need to talk, bestaande uit zestig gelote burgers die een dwarsdoorsnede van onze samenleving vertegenwoordigen, vorig jaar 34 concrete beleidsvoorstellen uitgewerkt die een nieuwe blik werpen op het thema.
De genuanceerde voorstellen, die ontstonden na gesprekken met wetenschappelijke experts en partijvoorzitters, bieden nieuwe perspectieven over hoe we een evenwichtigere en democratisch meer verantwoorde partijfinanciering kunnen realiseren.
Handen aan de ploeg
In mei vorig jaar stelde het burgerpanel zijn bevindingen voor in de Kamer.
Ieder parlementslid sprak zonder uitzondering lof uit over het verrichte werk en beloofde met vereende krachten te werken aan hervormingen.
Nu, een half jaar later, heerst er vooral stilzwijgen.
Het panel keert op woensdag 31 januari 2024 terug naar het parlement om de stand van zaken te bespreken en te peilen naar mogelijkheden voor wetgevend initiatief binnen de huidige regeerperiode.
Wij, ondertekenaars van deze brief, doen hierbij een warme oproep om er nu eindelijk werk van te maken.
Alle puzzelstukken liggen op tafel: studies van experts, internationale rapporten, voorstellen van partijen en nu ook nog eens aanbevelingen van burgers.
Dames en heren politici, doe daar iets mee.
Burgers hebben jarenlang veel geld afgedragen om uw partijwerking te financieren.
Nu dragen ze ideeën aan om die financiering te verbeteren. Het is een moment voor politieke moed.
Sla de handen aan de ploeg en toon dat het u menens is met die hervorming van de partijfinanciering.
Ondertekend door
- Adrienne Axler, voorzitter Club L,
- Abdelkarim Bellafkih,
- Edith Bertholet, PointCulture,
- Anne-Emmanuelle Bourgaux, UMons,
- Nicolas Bouteca, UGent,
- Bea Cantillon, hoogleraar sociologie UAntwerpen,
- Alexandre Caputo, artistiek directeur Théâtre Les Tanneurs,
- Karen Celis, VUB,
- Adélaïde Charlier, activist voor klimaatrechtvaardigheid,
- Piet Colruyt, Impact House,
- François de Borchgrave, KOIS,
- Etienne de Callatay, Orcadia AM,
- Paul de Grauwe, KULeuven en London school of Economics,
- Anne Teresa De Keersmaeker,
- Béatrice de Mahieu,
- Emilie de Morteuil,
- Christian de Visscher, UCLouvain,
- Ank De Wilde, voorzitter Itinera,
- Bernard Delvaux,
- Ignaas Devisch, Itinera – UGent,
- Carl Devos, UGent,
- Alessandro Drappa, Vrijdaggroep,
- Ben Eersels, G1000,
- Vincent Engel, UCLouvain,
- Fouad Gandoul, politicoloog,
- Alicja Gescinska, directeur Philosophy by Research aan The University of Buckingham,
- Jan Goossens, Molenbeek for Brussels 2030,
- Jelle Haemers, KU Leuven,
- Stefan Hertmans, auteur,
- Jean Hindriks, Itinera – UCLouvain,
- Jonathan Holslag, VUB,
- Luc Huyse, emeritus hoogleraar KU Leuven en schrijver,
- Dimokritos Kavadias, hoofddocent VUB,
- Caroline Lamarche, auteur,
- Tom Lanoye, auteur,
- Cato Léonard, Glassroots,
- Bart Maddens, gewoon hoogleraar KU Leuven,
- Sofie Mariën, professor Politieke Wetenschappen KU Leuven,
- Michel Maus, VUB,
- David Méndez Yépez, auteur-componist,
- Jan Mertens, voorzitter denktank Oikos,
- Jeroen Olyslaegers, schrijver,
- Céline Parotte, ULiège,
- Min Reuchamps, UCLouvain,
- Karel Reybrouck, UCLouvain,
- Filip Rogiers, schrijver en leerkracht,
- Kevin Saladé, voorzitter Centre d’Action Laïque de Charleroi,
- Benoit Scheuer, socioloog,
- Steven Serneels, Impact Finance Belgium,
- Dave Sinardet, professor Politieke Wetenschappen VUB,
- Kris Smet,
- Guy Tegenbos,
- Ingrid van Biezen, ULeiden,
- Gide Van Cappel, De Wakkere Burger – onderzoeker departement Politieke Wetenschappen VUB,
- Magali Caroline Van Coppenolle, Vrijdaggroep,
- Kathleen Van Den Daele, directeur LEVL,
- Anne-Laure Van der Wielen,
- Emilie van Haute, ULB,
- Geert van Istendael, schrijver,
- Bart Van Loo, schrijver,
- Philippe Van Parijs, UCLouvain – KU Leuven,
- David Van Reybrouck, G1000,
- Paul Verhaeghe, emeritus gewoon hoogleraar, UGent,
- Thibault Viaene, voorzitter Vrijdaggroep en advocaat,
- Karel Vinck, Active Director of Companies,
- Bram Wauters, UGent,
- Wouter Wolfs, senior researcher KU Leuven, expert partijfinanciering,
- Fatima Zibouh, doctor in de politieke wetenschappen,
- Walter Zinzen
© Nick Somers
Lees ook
David Van Reybrouck – Een jongen van 18 hield de partijpolitiek een spiegel voor
Bron: De Standaard