‘Ze konden niet zonder elkaar, ook nu niet…’ Een week nadat haar moeder overleed, stierf ook de vader van Vlaams minister Hilde Crevits (cd&v). Twee partners op leeftijd die kort na elkaar overlijden: het klinkt als een scenario voor boeken of films, maar het gebeurt wel degelijk.
Pieter Gordts – De Morgen
“Hij heeft gevochten als een leeuw, maar precies een week na mijn mama, verloor vannacht ook mijn papa zijn strijd tegen kanker.” Dat schreef Crevits op Facebook zondag.
Sowieso verhoogt een kankerdiagnose de kans op een fatale afloop. Al springt los van de concrete doodsoorzaak vooral het andere deel van haar bericht op: de korte tijd tussen de twee overlijdens.
“Ze konden niet zonder elkaar, ook nu niet…”, schrijft Crevits.
“Het is liefde, maar ze doet zoveel pijn nu.”
“Ook in mijn eigen omgeving heb ik dat al meegemaakt: een man of vrouw die sterft en de partner die op korte termijn overlijdt – daarom niet binnen de week”, zegt professor cardiologie Tine De Backer (UZ Gent). Al ziet ze het evengoed in het ziekenhuis gebeuren.
Sterven aan een gebroken hart, als het ware. Hoe vaak dat gebeurt, valt moeilijk te zeggen.
Navraag bij enkele artsen leert dat ze het allemaal meemaakten in hun praktijk maar het als “eerder uitzonderlijk” omschrijven, aldus ouderenpsycholoog Luc Van de Ven (UPC KU Leuven).
Dat maakt ook dat het een weinig bestudeerd fenomeen is in de wetenschappelijke literatuur.
Maar het gebeurt dus.
“Dat dit meer voorkomt bij hoogbejaarden dan bij jongvolwassenen is duidelijk”, zegt Van de Ven.
Wellicht heeft de zwakkere gezondheid die ouderen gemiddeld hebben daar iets mee te maken, meent hij. Als hen iets (ernstig) overkomt, is er minder nodig om in de problemen te komen.
Ten tweede heeft Van de Ven in al zijn jaren praktijk geleerd dat sommige mensen na het overlijden van een partner ongezond gedrag vertonen.
“Denk dan aan mensen die in de dagen tot weken na het overlijden van hun partner slecht slapen”, zegt hij.
“Maar ook zijn er mensen die bijvoorbeeld overmatig beginnen te drinken of medicatie nemen. Als zoiets gebeurt, kunnen mensen met een zwakkere gezondheid in een negatieve spiraal terechtkomen.”
Clichés
Sommige mensen hebben na het overlijden van hun partner het gevoel dat ze niet meer verder willen of kunnen met het leven.
Vele jaren praktijkervaring leerden Van de Ven dat dit vooral voorkomt bij mensen die sterk op elkaar steunden. Dat kan zowel voor fysieke zorg zijn als emotioneel. Mensen die elkaars vertrouwenspersoon zijn bijvoorbeeld.
Al ziet de psycholoog evengoed dat hulpverleners en de omgeving van zo’n persoon het psychische lijden door rouw in zo’n geval nog te vaak onderschatten.
“Vaak vervallen we in clichés als we zulke mensen willen troosten”, zegt hij.
“Dat ze toch ‘samen zoveel mooie jaren hebben meegemaakt’ bijvoorbeeld.
“We zeggen dat met de beste bedoelingen maar durven zo soms voorbij te gaan aan het feit dat het plotse verlies van een geliefde het leven van een hoogbejaarde op zijn kop kan zetten.
“Ik ben altijd blij als huisartsen mensen met acute rouw doorverwijzen: het betekent dat ze hun ogen en oren openhouden.”
Ook De Backer heeft al verschillende mensen zien wegkwijnen na het verlies van een partner.
“Ze verwaarlozen zichzelf en als je hen enkele maanden later ziet, valt dat op. Ze kwijnen weg. Sommige sterven binnen het jaar na hun partner.”
Vaak verwaarlozen mensen zichzelf onbewust. Ze eten bijvoorbeeld te weinig omdat hun eetlust verdwijnt.
Maar soms doen mensen het ook bewust en “helpen ze de natuur een handje”, aldus De Backer.
Gebroken hart-syndroom
Evengoed kunnen mensen een puur fysieke, heftige reactie op het verlies van een naaste ontwikkelen.
Deens onderzoek uit 2016 leerde dat mensen wiens partner stierf, in het eerste jaar na dat overlijden, tot 41 procent meer kans liepen op hartritmestoornissen.
Goed gedocumenteerd in de wetenschappelijke literatuur is het Broken Heart Syndrome, of syndroom van het gebroken hart.
Daarbij ervaart de patiënt hevige en plotse pijn in de borstkas, net zoals bij een normale hartstilstand. Toch is het dat niet.
“Maken we een scan van het hart, zien we geen vernauwing of afsluiting van een bloedvat”, zegt professor cardiologie Gilles De Keuleneer (UZ Antwerpen).
Er gebeurt wel degelijk iets in het hart: de linkerkamer, in de punt van het hart, trekt niet goed meer samen. Artsen zeggen dat die linkerkamer onder een röntgenscanner lijkt op een inktvis die uit een vaas klautert.
Vandaar de naam takotsubocardiomyopathie, naar het Japanse takotsubo: een val voor inktvissen.
Aanleiding voor het syndroom is hevige emotionele of fysieke stress. Typisch zijn mensen die slecht nieuws te verwerken kregen of dus plots overlijden moeten verwerken.
Al kan ook een hevige fysieke pijn – denk aan mensen die betrokken waren in een auto-ongeluk of geopereerd werden – de oorzaak zijn.
Het syndroom komt best vaak voor, klassiek bij vrouwen van middelbare leeftijd.
Zowel De Keuleneer als De Backer zien verschillende patiënten per jaar passeren. De ruime meerderheid van hen herstelt.
“Eigenlijk is de prognose ervan best goed en ondervinden veel patiënten na verloop van tijd geen hinder meer”, zegt De Keuleneer.
Al geldt dat niet voor iedereen.
“Zo’n 10 procent van de patiënten ontwikkelt serieuze complicaties, soms met de dood als gevolg”, zegt De Backer.
Ook weer hier geldt: dat gebeurt vooral wanneer mensen onderliggend al gezondheidsproblemen hebben, waartoe de kans groter is op oudere leeftijd.
Lees ook
Bron: De Morgen