Sinds #MeToo is ze een gezaghebbende stem over gendergelijkheid en in de zaak-De Pauw trad ze op als woordvoerder van de vrouwen die klacht indienden. Een gesprek met Liesbet Stevens over tonnen bagger, seksueel geweld en minder werken. ‘Waarom is het premierschap geen duobaan?’
Tom Pardoen – De Morgen
Onze journalist praat en eet een avond lang met een interessante gast in het Knokse restaurant Dunas van Edwin Menue en Fran Mertens. Deze week: Liesbet Stevens van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen.
‘Als een man met groot aanzien wordt aangevallen, voelt een groot deel van de samenleving meer sympathie voor die man dan voor de slachtoffers.’
Liesbet Stevens
Liesbet Stevens is filosoof en jurist. Aan de KU Leuven doceert zij seksueel strafrecht, een specialisme waar geen ziel naar omkeek tot zij zich er begin jaren 2000 over ontfermde.
Sinds #MeToo is ze een gezaghebbende stem over gendergelijkheid en grensoverschrijdend gedrag.
In de aanloop naar en tijdens het proces tegen televisiemaker Bart De Pauw trad Stevens op als woordvoerder van de vrouwen die klacht indienden.
Het instituut stond ook in voor de advocaten kosten, wat Stevens online op niet geringe volkswoede kwam te staan.
Het Laatste Nieuws noemde haar een kwelgeest, De Pauw kon een uithaal ad hominem niet onderdrukken tijdens zijn interview met Gert Verhulst.
Stevens laat het niet aan haar hart komen, zij is vandaag in haar hum.
Terwijl buiten de zomer sputtert als een slecht gesmeerde tweetaktmotor, voert een ober een tempura van oester aan, met een crème van dragon en stukjes radijs.
Stevens tovert haar gsm tevoorschijn:
“Ik probeer meer van de dingen te genieten. Dat is onnozel, maar zo’n foto helpt mij daarbij.”
Zorgeloos achteroverleunen en genieten van enige zomerse jours sans lijkt niet evident voor Stevens.
In interviews haalt ze vaak zelf haar haast obsessieve werkijver aan. Maar nu de universiteit en justitie twee versnellingen lager schakelen, moet Stevens ook temporiseren.
Is de zomer niet het uitgelezen moment om op adem te komen, om de banden met familie en vrienden aan te halen?
“Ik vrees dat ik dat te weinig doe. Ik ben de vijftig gepasseerd, en misschien ben ik te optimistisch, maar ik koester graag de illusie dat ik de helft van mijn leven nog voor mij heb.
“Ik denk vaker na over waar ik sta en wat wil ik nog doen met die tweede helft.
“Ik kan dan alleen maar vaststellen dat ik heel veel nadenk − niet altijd een zegen − en dat ik de kracht van emoties en menselijke relaties onderschat heb.
“Ik ben recent door een woelige periode gegaan − iets persoonlijks, waar ik liever niet over uitweid − en dan merk je hoe cruciaal vrienden zijn.
“Daar moet ik mezelf geregeld aan herinneren want mijn default setting is: laat ik maar wat werken.”
U zei ooit zelfs: ‘Als ik niet aan het werk ben, weet ik niet wat te doen.’
(lachje) “Pijnlijk, hè? Maar er zit schot in de zaak, ik heb voor het eerst in mijn leven hobby’s, ik ben beginnen te sporten.
“Het is een midlifecliché, maar ik heb het roer omgegooid om mij gezonder te voelen.
“Ik kwam in de menopauze en moest leren omgaan met de veranderingen in mijn lichaam. Mijn spijsvertering viel stil, ik voelde mij voortdurend opgeblazen en niet goed in mijn vel.
“Lopen deed wonderen. Ik doe nu ook krachttraining en stabiliteitsoefeningen, ik fiets.
“Mensen die mij van vroeger kennen trekken grote ogen. Ik heb lang volgehouden dat ik niet sportief ben, maar ik ben fitter dan ooit en dat zie je, er is geen ontkennen meer aan.
“Maar ik zal wel altijd een niet-sportieve geest in een sportief lichaam zijn.” (lacht)
Mensen die zo hard werken als u zijn vatbaar voor decompressie: wanneer het werk stilvalt, vallen zij ook stil. Is dat fenomeen u bekend?
“Ik ga vakantie nemen, dat is zeker, en ik koppel dan ook echt af. Ook tijdens het werkjaar.
“In het begin deed ik dat niet, dat heb ik moeten leren. Anders hou je het niet vol, en mijn medewerkers hadden ook nood aan duidelijkheid.
“De boodschap is nu: ik ben − behoudens rampen − niet bereikbaar, trek uw plan. (lacht)
“Ik stuur geen mails voor negen en na acht uur. Zes uur zou beter zijn, maar zover ben ik nog niet.
“Ik denk dat we onderschatten hoeveel impliciete druk uitgaat van een mail op een raar uur.”
Na de zomervakantie hebt u reden om te vieren: in september zal u tien jaar aan de slag zijn bij het Instituut.
“Ik had dat niet in de gaten tot je mailde. Ik had het nochtans kunnen weten: ik ben begonnen na het bevallingsverlof van mijn jongste, die er nu 10 is.
“Dat was een spannende periode, ik kreeg voor het eerst een leidinggevende functie, wat voor een jurist niet vanzelfsprekend is. Maar ik ben nog altijd heel dankbaar dat ik de job mag doen.
“Als ik nadenk over andere opportuniteiten, is de conclusie altijd: ‘In geen enkele job kan ik zo hands-on met gendergelijkheid bezig zijn.’”
Waar en wanneer is uw engagement ontloken?
“Dat weet ik eigenlijk niet zo goed. Mijn broers en mijn zus zijn in hetzelfde gezin opgegroeid en zij zijn ook feminist, maar niet zo expliciet als ik.
“Ik heb nooit het gevoel gehad dat er van de meisjes minder werd gevraagd dan van de jongens. Mijn zus en ik mochten ook studeren, dat werd zelfs verwacht.
“Wij zijn wel opgegroeid met het klassieke beeld van de vader als kostwinner.
“Ook al heeft mijn mama ook heel haar leven gewerkt: mijn vaders job had meer status − hij was arts, zij gaf les aan verpleegsters.
“Maar zij nam het overgrote deel van de zorg op zich; ze reed zelfs het gras af. En toch werd er vooral opgekeken naar mijn vader.
“Als je ambitieus bent, en dat ben ik altijd geweest, redeneer je toch dat zijn pad het juiste was.
“Tot mijn 35 jaar was ik er trots op dat ik niet kon koken, als het ultieme bewijs van mijn feminisme. Nu vraag ik me af hoe ik zo naïef ben meegegaan in de stereotypen.
“Pas toen mijn mama gestorven is, heb ik begrepen dat zorg dragen een enorme intrinsieke waarde heeft.
“Het heeft me doen nadenken over mijn prioriteiten. Ik heb ervoor gekozen om vier kinderen op de wereld te zetten, ik moet het fundament zijn voor hen, zoals mijn moeder dat voor ons was.”
Wanneer hebt u voor het eerst beseft dat u uw engagement ook professioneel kon uitspelen?
“Ik ben even verbaal als mijn vader. ‘Gij moet zeker advocaat worden’, zeiden ze altijd. ‘Als iedereen dat zegt’, dacht ik, ga ik dat niet doen. Maar toen ik moest kiezen, werd het toch rechten.
“Na de partiële examens wist ik al dat ik daar op mijn plaats zat, de legistieke manier van redeneren lag mij.
“Tijdens mijn laatste jaar heb ik een vakantiejob gedaan bij een advocaat. Ik heb toen pas beseft dat mensen alleen naar een advocaat stappen wanneer ze problemen hebben: ‘Waarom heeft niemand mij dat gezegd?’ (lacht)
“Wat ik écht fijn vind, is nadenken over systemen, ik wil op een conceptueel niveau bezig zijn met het recht.
“Een academische carrière heb ik nooit nagestreefd. Ik ben heel blij als ik zie dat mijn doctoraat beduimeld in de rekken van de universiteitsbibliotheek staat. Maar ik wilde het terrein op, ik heb actie nodig.”
BIO
- Geboren in 1972
- Studeerde filosofie en rechten
- Publiceerde in 2001 haar doctoraat over seksualiteit in het strafrecht
- Zetelde van 2008 tot 2018 in de Leuvense gemeenteraad voor Vooruit
- Is sinds 2014 adjunct-directeur van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen
Er is ook werk aan de winkel. België is dit jaar twee plaatsen gezakt op de gendergelijkheidsindex van het World Economic Forum (WEF).
“Dat is een normale schommeling. Je mag zo’n ranking niet verabsoluteren, maar ze zijn catchy en geven wel degelijk een indicatie.”
Volgens het WEF zijn vrouwen er wereldwijd 0,1 procent op vooruit gegaan, het voorbije jaar. In dit tempo zal het nog 133 jaar duren voor mannen en vrouwen gelijk zijn.
“Ik ben niet pessimistisch, maar het gaat traag. Bij ons zijn de manifeste discriminaties eruit, nu moeten we het hebben over fundamentele, structurele problemen.
“Welke waarde dichten wij bijvoorbeeld toe aan zorg, zowel in tijd als in geld uitgedrukt?
“We zien dat heel veel mensen individueel oplossingen zoeken voor de lastige balans tussen werk en leven. Veel vrouwen en sommige mannen gaan op een gegeven ogenblik in hun leven vier vijfde werken.
“Maar er is een collectieve oplossing: een kortere werkweek. Decennia lang hebben wij productiviteitsstijgingen omgezet in vrije tijd. Als je nu over arbeidstijdverkorting praat, word je weggezet als…”
Werkschuw tuig.
“Precies. Een hippie.” (lacht)
De zondagsrust, achturendag en het betaald verlof werden aan het begin van de twintigste eeuw bedongen, lang voor het neoliberaal model imperatief werd. Binnen dat kader is de vierdagenwerkweek een aberratie.
“Ja, maar laten we er op zijn minst over nadenken. We weten hoeveel mensen worstelen met die werk-levenbalans. Daarom gaan veel vrouwen deeltijds werken, met een stuk loonverlies tot gevolg.
“Veel mensen die deeltijds werken hebben meer stress dan mensen die voltijds werken, wat ik begrijp, want je probeert twee werelden te verzoenen.
“Maar laten we eerlijk zijn: dat is een machtsstrijd. Het zijn de politici, de mensen die nu aan het onderhandelen zijn, die daarover beslissen.”
België doet het verrassend goed wat de loonkloof betreft. Die bedraagt 5 procent, terwijl het Europees gemiddelde 12 procent is.
“Het is iets meer, er zijn verschillende methoden om dat te berekenen. Maar we doen het goed, dat klopt, en dat is mee de verdienste van het Instituut.
“Elk jaar brengen wij de loonkloof in kaart. Dat een man en een vrouw die hetzelfde werk doen niet gelijk betaald worden, vindt bijna niemand nog acceptabel.
“Maar loondiscriminatie verklaart maar een deel van de loonkloof, de rest heeft te maken met de keuzes waartoe vooral vrouwen zich gedwongen voelen – de deeltijdse banen waar ik over sprak – en de sectoren waarin vooral vrouwen werken.”
Een ander element waar het WEF rekening mee houdt, is vrouwelijk leiderschap. Op dat vlak komen we er bekaaid van af.
“Als prinses Elizabeth de eed aflegt als koningin, zullen we een paar plaatsen stijgen. Al hoop ik wel dat we al eerder stijgen doordat we een vrouwelijke premier krijgen.”
Die hebben we nog nooit gehad, als we de interimjob van premier Sophie Wilmès (MR) niet meerekenen.
“Ik wil niet laatdunkend doen over die passage, je mag de symboliek niet onderschatten, maar het klopt dat Wilmès maar premier is geworden omdat de mannen het op dat moment even niet zagen zitten.
“Dat wordt weleens de glazen kloof genoemd: wanneer er problemen zijn, worden vrouwen naar voren geduwd. Dan kan het plots wel.”
De parlementen van het land zijn sinds 2009 wel een pak vrouwelijker. De raden van bestuur van grote bedrijven sinds 2012 ook. Dat allemaal dankzij de vermaledijde quota.
“De dag dat we ze niet meer nodig hebben, maak ik een sprongetje.
“Quota zijn moeilijk uit te leggen, omdat het lijkt dat je één groep bevoordeelt. Maar het is natuurlijk een instrument om datgene te bevechten dat we minder duidelijk zien, namelijk dat het andere geslacht bevoordeeld wordt omdat ze lijken op degenen die de macht al hebben.
“Om dat versneld tegen te gaan, heb je een paardenmiddel nodig.”
Argentinië, IJsland en Mongolië hadden al een vrouwelijk staatshoofd, waarom ligt dat bij ons moeilijk?
“Af en toe glipt er een vrouw die zich helemaal aan de machtsstrijd conformeert door de mazen van het net. Maar zij zijn de uitzondering, niet het bewijs van een egalitaire samenleving.
“Nu komt de hippie in mij weer naar boven − en uw lezers gaan zich mogelijk afvragen: ‘Wat heeft zij daar te drinken gekregen?’ − maar waarom maken we van het premierschap geen duobaan? Een man én een vrouw?
“Dan wordt de werk-levenbalans draaglijk en pak je tegelijk een ongelijkheid aan.
“Uit het bedrijfsleven weten we dat het piramidale model van macht niet meer werkt. Dat blijkt ook uit de lange lijst leidinggevenden die beschuldigd zijn van toxisch gedrag.
“We zijn geëvolueerd als samenleving, we zijn ons ervan bewust dat we op een fundamenteel niveau gelijk zijn en dat niemand, alleen omdat hij of zij de baas is, mensen verrot mag schelden of borsten mag betasten.
“In alle geledingen van de samenleving zoeken we naar nieuwe structuren, aangepast aan de tijd. Waarom moet de politiek dan een bastion blijven dat top-down werkt?”
Ik heb voor een blad gewerkt dat vier hoofdredacteurs had. Dat heeft niet lang geduurd. Dat waren overigens wel vier mannen.
“Ik weet verder niets over de zaak, maar de voorbije weken is gebleken dat toxisch leiderschap geen prerogatief is van mannen (Stevens alludeert op de in opspraak gekomen Anne Teresa De Keersmaeker, red.).
“Ik wil dus niet gezegd hebben dat vrouwen per definitie minder conflictueus zijn dan mannen. En u gaat mij niet vertellen dat er geen mannen zijn die leidinggeven zoals Jacinda Ardern.
“Maar macht reproduceert zichzelf, de mensen aan de macht rekruteren in hun netwerk mensen die op hen lijken.
“Daar komt nog een ander fenomeen bij: hoe minder functies er te verdelen zijn, hoe groter de strijd en hoe vaker vrouwen de duimen leggen.”
De voorbije vier jaar legden verschillende vrouwelijke leden van de regering-De Croo de duimen nadat ze in opspraak kwamen. Toen na Eva De Bleeker en Meryame Kitir ook Sarah Schlitz moest opstappen, zei Meyrem Almaci: ‘Niet toevallig weer een vrouw.’ Bent u het daarmee eens?
“Dat weet ik niet, want er is geen mannelijk tegenvoorbeeld om mee te vergelijken.
“Wat we wel weten is dat vrouwelijke politici, activisten en journalisten meer in het vizier lopen en blootstaan aan onlinehaat.
“Ik denk dat vrouwen in de brede zin nog altijd harder aangepakt worden, ook in de media.”
Na De verkiezingstafel verweten recensenten Linda De Win ‘gekrakeel’ en ‘gehakketak’. Stijn Baert en Walter Damen, die De Croo evengoed het vuur aan de schenen legden, bleven gespaard van verwijten.
“Ik vond dat geen leuke formule, at the end of the day zijn politici ook maar mensen die hun best doen. We moeten echt opletten dat niet alle gedreven mensen foert zeggen: ‘Dit is het me niet waard.’
“Maar ik ben het wel eens met uw analyse. Linda heeft ook tonnen bagger over zich heen gekregen toen ze meedeed met De slimste mens.
“Vrouwen die willen winnen zijn op de een of andere manier een bedreiging. Omdat ze uit de stereotiepe vrouwelijke rol stappen. En dan mogen ze blijkbaar tot de orde geroepen worden. ”
Ik ben opgegroeid in de jaren 1990, en ik heb de indruk − ook al kan ik er niet precies de vinger op leggen en wil ik me niet in nostalgie verliezen − dat respect voor vrouwen toen evidenter was.
(denkt na) “Ik vind dat een heel interessante opmerking. Ik denk dat er inderdaad iets aan de gang is in de digitale wereld.
“Veel jonge mannen zijn zoekende.
“Jonge vrouwen hebben vandaag een breed aanbod van rolmodellen, gaande van Ursula von der Leyen tot tradwives en alle perspectieven ertussen.
“Maar wie is het rolmodel voor de zorgende man? Die zijn er niet, of amper, en er wordt nog altijd te veel van uitgegaan dat de job van de man de belangrijkste is.
“Daar komt een economische verandering bij: veel jobs die klassiek uitgevoerd werden door korter geschoolde mannen, verdwijnen.
“Die twee elementen bijeen maken een explosieve cocktail, waardoor jonge mannen vatbaar zijn voor radicale ideeën.
“Wij feministen leggen al lang niet meer uit waarom gelijkheid zo belangrijk is. We laten het debat te veel over aan de extremen die heldere antwoorden formuleren.
“Mijn zoon van 18 heeft Andrew Tate een tijd gevolgd op de sociale media. Ik snap die hele memecultuur sowieso niet, maar het heeft ook even geduurd voor hij besefte dat Andrew Tate geen grapje maakte toen hij tweette dat hij alleen wilde daten met vrouwen die niet werken.
“Maar hij maakte helemaal geen grapje, hij is een vrouwenhater, out and proud.”
Beeld Eveline Smolders
Ik kan niet inschatten hoeveel van die toxische ‘manosphere’ in de analoge wereld binnensijpelt, maar ook daar wordt heel openlijk ingegrepen in vrouwenrechten. In de VS, met name, waar het recht op abortus fel wordt teruggeschroefd.
“Ik wil niet zeggen dat het bij ons druppelt als het regent in de Verenigde Staten, maar die Amerikaanse anti-abortusverenigingen zijn ook bij ons actief.
“Die zijn in essentie tegen de gelijkheid van mannen en vrouwen, ze willen terug naar de traditionele rolverdelingen, maar ze hangen die strijd op aan de strijd tegen abortus en tegen transgender personen. Daar vinden ze gemakkelijker steun voor.
“Het akelige is ook dat verschillende religies elkaar daar vinden, met een rare coalitie van de Heilige Stoel met Saudi-Arabië tot gevolg.”
Barbara Pas van Vlaams Belang praat over abortus als ze een publiek met buitenlandse roots voor zich heeft. Sommige conservatieve moslims hebben oor naar zo’n traditionele gezinspolitiek, denk aan de verkozene van Team Fouad Ahidar die vrouwen de raad geeft om niet te scheiden van hun man.
“Ik ben het ermee eens dat we de ogen niet mogen sluiten, maar je mag er niet van uitgaan dat de gemiddelde moslim niet voor gelijkheid is.
“Ik heb al mijn hele leven moslimcollega’s, en ik kom geregeld niet-gelovige vrouwen tegen die niet zo overtuigd zijn van gendergelijkheid als ik.
“Ik ben niet gelovig, daar ben ik eerlijk over, want het verklaart mijn positie: ik ken geen enkele godsdienst die de gelijkheid van vrouwen bevorderd heeft.
“Over boeddhisme weet ik niet veel, maar we zien in studies dat strikt gelovige moslims, katholieken of protestanten niet voor gendergelijkheid zijn, omdat in hun ogen God bepaalt wat mannen en vrouwen moeten doen.”
U had het daarstraks over uw doctoraat. Dat dateert van 2001, en draagt de titel Strafrecht en seksualiteit. Heel algemeen, alsof uw expertisegebied toen braakliggend terrein was.
“Dat is iets wat ik nu niet meer uitgelegd krijg, maar juristen hielden zich in die tijd, zelfs na Dutroux, niet bezig met seksueel geweld tegen vrouwen en kinderen.
“Heel vreemd, want het is een problematiek die veel mensen raakt en erg grote gevolgen heeft.”
Ik ben de voorbije week in de cijfers gedoken en ik zag sterretjes: ik krijg moeilijk hoogte van de werkelijke omvang van het probleem.
“Elk slachtoffer van seksueel en intrafamiliaal geweld is er een te veel. Sinds we het een beetje bijhouden, zien we niet veel veranderen. Maar sommige cijfers geven inderdaad geen goed beeld.
“We schommelen nu al jaren rond de zevenduizend aangiftes per jaar voor seksueel geweld, maar uit studies weten we dat maar een op de honderd feiten wordt aangegeven, er is een enorm hoog dark number, ook doordat de dader in het overgrote deel van de gevallen een bekende is, wat de drempel verhoogt.”
U zei ooit in deze krant dat u nooit het slachtoffer bent geweest van ‘zwaar geweld’. Wat bedoelde u daar precies mee?
“Ik ben nog nooit het slachtoffer geweest van verkrachting zoals het juridisch gedefinieerd wordt. Hout vasthouden, want ik ben nog maar 52, het oudste slachtoffer in onze Zorgcentra na seksueel geweld was 86.
“Ik wil geen morele paniek zaaien, maar op geen enkele leeftijd zijn vrouwen veilig.
“Ik ben, zo je wil, wel het slachtoffer geweest van geweld. Ik ken niet veel vrouwen die nooit een aantasting van de seksuele integriteit hebben meegemaakt.
- Er is in mijn billen geknepen.
- Mijn borsten zijn vastgegrepen, met een publiek erbij.
- Ik ben in de nek gekust zonder dat ik dat wilde.
“Ik ben daar eigenlijk pas over beginnen na te denken toen journalisten mij na #MeToo belden. Dat is een zoektocht geweest, want hoe benoem je dat? Ben je dan automatisch slachtoffer?”
U bent al wel het mikpunt geweest van verbaal geweld, vooral na de zaak De Pauw.
“Dat speelde zich vooral op sociale media af. Ik ben het gezicht van een instelling die haar werk probeert te doen volgens de opdracht die de wetgever ons gegeven heeft.
“Als mensen de instelling willen aanvallen, vallen ze mij aan. Ik begrijp dat, op een intellectueel niveau.
“Als wij slachtoffers bijstaan, stellen wij altijd voor om hun sociale media in het oog te houden. Maar wat bleek, toen ik zelf in het oog van de storm stond: je voelt constant de drang om te gaan kijken wat er nu weer is gezegd.
“En ja, dat is soms heel intimiderend, want je weet niet waar die mensen zich ophouden. Gaan ze morgen bij de bakker ook een tirade afsteken?
“Maar laten we wel wezen: wat de slachtoffers in de zaak-De Pauw hebben meegemaakt is van een andere orde.
“Ik vond de documentaire van Tess Uytterhoeven, waar wij voor alle duidelijkheid niets mee te maken hebben, in dat opzicht heel belangrijk.
“Die laat zien hoe grensoverschrijdend gedrag echt werkt.
“Per definitie reduceert het recht de complexe werkelijkheid tot die elementen die voor haar belangrijk zijn. De menselijkheid schiet er meestal bij in, door de vele geplogenheden en de ambtelijke taal.
“Wat in de rechtbank aan bod komt, heeft weinig te maken met hoe mensen iets hebben ervaren. Die documentaire heeft, denk ik, een glimp getoond van wat de slachtoffers hebben meegemaakt.”
Beeld Eveline Smolders
Bart De Pauw haalde in zijn interview bij Gert Verhulst uit naar u, hij sneerde dat u betaald had voor ‘het feestje’.
“Je gaat me misschien te mild vinden, maar zelfs dat begrijp ik. Je kunt moeilijk verwachten van iemand tegen wie wij een rechtszaak hebben gevoerd, dat hij − hip, hoi! − lovend is over mij.”
Na dat interview werd in de kranten gedebatteerd over de zin van vergeving. U vond dat vroeger een oubollig, katholiek concept.
“Ik zag het nut er niet van in. Tot ik South of Forgiveness las, een boek dat is geschreven door een slachtoffer van verkrachting en de dader.
“Samen gaan ze op zoek naar het donkerste moment in hun leven, samen hebben ze een traject afgelegd dat ermee eindigde dat zij hem kon vergeven.
“Ik zeg niet dat elk slachtoffer in dialoog moet gaan met de dader of moet vergeven, maar als je zoiets hebt meegemaakt, moet je het wel verwerken.
“Idealiter kom je tot het punt dat de feiten je niet meer tekenen. Voor sommige mensen hoort bij dat loslaten dat je in het reine komt met de dader.
“Ik ben rechten gaan studeren vanuit het idee dat het recht een cruciale rol speelt in de samenleving, als brenger van rechtvaardigheid.
“Intussen denk ik een pak genuanceerder: wat het recht kan bieden, is erg pover. Het recht is een sluitstuk, de streep die de samenleving in de grond trekt, tot hier en niet verder, maar het kan niet garanderen dat mensen − daders én slachtoffers − hun leven weer op de rails krijgen.
“Het is een erg intensief proces, door de kostprijs en door de traagheid, en aan het einde van de rit is het best mogelijke resultaat qua herstel een schadevergoeding. Meestal is dat zelfs niet genoeg om je advocaten te betalen.
“Dus ja, ik denk dat wij als juristen moeten durven toegeven dat wat het recht te bieden heeft erg pover is.”
Bent u geschrokken van de golf van sympathie die Bart De Pauw te beurt valt?
“Nee. Dat is wat filosofe Kate Manne himpathy noemt.
“Als een man met groot aanzien wordt aangevallen, voelt een groot deel van de samenleving meer sympathie voor die man dan voor de slachtoffers.
“Bart De Pauw is het prototype van de gevallen held. Ook voor mij. Schalkse ruiters, dat was een familiemoment: wij gingen eten bij mijn schoonouders en keken daarna allemaal samen.”
Veel mensen zeggen nu: heeft hij niet genoeg afgezien?
“Ik snap dat mensen die gedachte koesteren. Het is een uitdaging voor de samenleving hoe je daarmee omgaat.
“Het recht gaat ervan uit dat iemand na een sanctie een nieuwe kans moet krijgen. In de praktijk zien we dat dat in de samenleving niet zo simpel is. Zeker niet als je bekend bent.”
De Pauw zelf zegt dat hij geen kans maakt op een tweede kans, tenzij in een koffiebar in Siberië.
“Ik beschuldig niemand, maar dat is geen keuze van het Instituut.
“Ik heb jarenlang lesgegeven over een bekend vonnis in een zedenzaak, en gebruikte altijd de bijnaam die de veroordeelde steevast kreeg in de pers. Tot ik mij realiseerde: voor die man moet het vreselijk zijn dat zijn identiteit altijd wordt gereduceerd tot dat ene aspect.
“Hoe wij als samenleving kunnen garanderen dat alle mensen, ook als ze bekend zijn, na een veroordeling verder kunnen met hun leven, is een heel relevante vraag.”
Lees ook
Strandgesprekken – David Van Reybrouck – Die nacht in 1998 was de meest hartverscheurende van mijn leven
Strandgesprekken – Frans Timmermans – Tijdens die ontmoeting met Poetin zag ik echt de shock op het gezicht van Mark Rutte
Beeld Eveline Smolders
Bron: De Morgen