Op de drempel van zijn 65ste verjaardag heeft Tom Lanoye de politieke querulant in zichzelf nog eens geactiveerd. In Woke is het nieuwe Marrakech-pact tackelt hij Bart De Wever en zijn Vlaams-nationalistische kerk. ‘De canon is een typisch Belgische compromistekst.’
Danny Ilegems – De Morgen
‘Kort van lont en lang van stof’, zo luidt het grafschrift dat Tom Lanoye enigszins prematuur voor zichzelf heeft bedacht. Het is perfect van toepassing op het pamflet van zijn hand dat volgende week in Oostende wordt gepresenteerd.
Oorspronkelijk was het een Paul Verbraeken-lezing, die hij op 29 april van dit jaar ten gehore bracht in het Zuiderpershuis in Antwerpen. Maar tijdens het persklaar maken van de tekst voor publicatie, heeft hij de omvang ervan vlotjes verdubbeld, tot er een boek van ruim 120 pagina’s tevoorschijn kwam. Stof genoeg, namelijk.
Zowat elke Vlaamse cultuurrel van de jongste maanden passeert de revue.
Van Het verhaal van Vlaanderen tot De canon van Vlaanderen; van de foto’s van Mous Lamrabat die werden verwijderd uit de trappenhal van de Arenbergschouwburg in Antwerpen tot de karaktermoord op Dalilla Hermans toen die werd aangesteld als trajectcoördinator van Brugge Culturele Hoofdstad 2030.
En over alles hangt de schaduw van wat Lanoye ‘het spook van woke’ noemt.
Woke is het nieuwe Marrakech-pact is enerzijds een typisch schotschrift uit Stomerij Lanoye, de literaire munitiefabriek die ook zijn Humo-columns produceert. Maar het is ook een doorwrocht essay over nationalisme en identiteitspolitiek, dat de verzamelde politicologen van het land vrolijk het nakijken geeft.
Of wat dacht u van deze definitie van Vlaams-nationalisme:
‘Verplichte gezamenlijke zelfbevrediging met als glijmiddelen vlagvertoon, samenzang en een verleden dat zorgvuldig in scène is gezet.’
Of van zijn visioen over de splitsing van België: ‘Een Vlexit zal exact hetzelfde resultaat kennen als de Brexit: eerst trippen op een overdosis lachgas, om daarna te eindigen onder een zuurstoftent op intensive care.’
Louter frivole relnicht is Lanoye nooit geweest, maar ondertussen heeft de slagerszoon met een brilletje ook een stevig buikje gekweekt. Noem het een gezaghebbende fond. Maar dat is dan ook het enige wat hij gemeen heeft met Carl Devos.
BIO
- Geboren op 27 augustus 1958 in Sint-Niklaas
- Schrijver van romans als Kartonnen dozen, Alles moet weg, Sprakeloos en recentelijk De draaischrijf
- Schrijft ook theaterteksten, essays en polemieken
- Registreerde met zijn partner René Los als eerste homokoppel een samenlevingscontract in 1996
- Was in 2003-2004 eerste Antwerpse stadsdichter
- Woont en werkt in België en Kaapstad (ZA)
Toen De canon van Vlaanderen werd gelanceerd, zei Vooruit-voorzitter Conner Rousseau in De afspraak: ‘Dit laat mij volledig koud.’ U maakt zich er geweldig druk over. Waarom?
“Eerst en vooral: ik vond dat een slimme zet van Rousseau. Dat was zijn manier om te zeggen: ‘Al die debatten over de canon en over woke: allemaal zever.’ Ze gaan nergens over, het zijn voorgekookte, geënsceneerde relletjes die alleen maar dienen om de aandacht af te leiden van de kern van de zaak.
“Hij zei ook: ‘Balletjes in tomatensaus: die moeten niet in de Vlaamse canon staan, die moeten verdorie terechtkomen op het bord van de kinderen die nu met lege brooddozen naar school komen.’
“Exact wat Paul Goossens ook poneert in zijn standaardwerk De ongelijkheidsmachine: de cultuuroorlogen die vandaag woeden, worden kunstmatig ontketend en aangewakkerd om de aandacht af te leiden van de essentiële, urgente, levensnoodzakelijke gevechten die we zouden moeten leveren:
- tegen de toenemende ongelijkheid,
- tegen de armoede,
- tegen de klimaatverandering.
“Waarom gooi ik mij nu wel in dat debat, met mijn volle, inmiddels aanzienlijke gewicht? Om een aantal redenen.
“Een: het is altijd de cultuursector die in die debatten wordt misbruikt. Het is de cultuurgeschiedenis die vervalst wordt. Iemand uit dat veld moest er maar eens een stevige lap op geven, vond ik.
“Twee: ik word op 27 augustus 65 jaar. Ik was onder de indruk van Verschuivingen, het politiek-filosofische essay dat mijn goede vriend Stefan Hertmans vorig jaar uitbracht en dat je kunt lezen als zijn intellectuele nalatenschap.
“Ik wilde, bij wijze van verjaardagscadeau aan mezelf, ook zoiets doen. Maar bij mij wordt een essay algauw een furieus pamflet. Al is er deze keer een hoop research in gekropen. Noem het een politieke polemiek met een historische grondlaag. Journalistieker dan dit word ik niet.
“En drie: voor De draaischijf, mijn roman over de culturele collaboratie, heb ik verdacht veel complimenten gekregen uit Vlaams-nationale hoek. Een beetje zoals Louis Paul Boon complimenten kreeg uit de tjevenhoek voor Pieter Daens.
“Ik werd een paar keer letterlijk bedankt omdat ik de collaboratie ‘een menselijk gelaat’ zou hebben gegeven in mijn boek. Daarom wilde ik nog eens heel duidelijk mijn punt maken over het Vlaams-nationalisme en de Vlaamse identiteit.
“En omdat die Vlaams-nationalisten zich nu, bij monde van hun grote leider Bart De Wever, voluit in de cultuuroorlog en het wokedebat hebben gegooid, is dit het juiste moment.”
Woke is het nieuwe Marrakech-pact begint, een beetje verrassend, met een lofzang aan het adres van Tom Waes. ‘Indien ze bestaat, die mystieke volksziel van alle Vlamen tezamen’, schrijft u, ‘dan ken ik geen geschiktere persoon om Het verhaal van Vlaanderen te belichamen dan Tom Waes, onze meest moderne flandrien.’
“Ik ben ook Waas, met dubbele aa, afkomstig uit het Waasland, dus dat schept een band. En net zoals Tom Waes krijg ik weleens het verwijt dat ik geen Algemeen Geaffecteerd Nederlands spreek.
“Ik heb mij mateloos geërgerd aan de kritiek op de figuur en het taalgebruik van Tom Waes in Het verhaal van Vlaanderen. Zoals te verwachten, kwam hij uit de hoek van de deugflaminganten. Zo noem ik mensen als Geert Bourgeois, die ons graag voorschrijven hóé we Vlaming moeten zijn. Belachelijk.
“Geen enkele Vlaming heeft het nodig dat een andere Vlaming hem, haar of hun komt zeggen wat je moet doen en hoe je je moet gedragen om een keurige Vlaming te zijn.
“Ik heb het verdwijnen van België ook niet nodig om mij meer of minder Vlaming te voelen. Ik ben nu al Vlaming. Een Fries heeft het verdwijnen van Nederland toch niet nodig om Fries te zijn? Een West-Vlaming heeft het verdwijnen van Vlaanderen toch niet nodig om meer West-Vlaming te zijn?
“Sommige nieuwe Vlamingen, zoals Els van Doesburg (N-VA-schepen in Antwerpen, red.), zijn trouwens in hetzelfde bedje ziek. Om de haverklap doen ze wat ze de linkerzijde graag verwijten: met hun wijsvingertje zwaaien.
‘Je moet wat trotser zijn, je moet wat meer Vlaming zijn!’ Lees: je moet meer zijn zoals wij.
“Vandaar mijn tweede definitie van nationalisme: een collectieve narcistische persoonlijkheidsstoornis.
“Voor die mensen is er maar één manier om Vlaming te zijn: hun manier. Al wie daar van afwijkt is geen echte Vlaming, is een namaak-Vlaming, of is – hier komt hij, de favoriete koosnaam van extreemrechts voor al wie het niet met hen eens is – een zelfhater.
“Dat is geen onschuldige term, maar tegelijk vind ik hem dolkomisch.
“Wat is dat nu, een zelfhater? Dus je discussieert met iemand, je bent het niet met elkaar eens, en dan zegt je gesprekspartner plompverloren: wij verschillen van mening omdat jij jezelf haat, anders zou je wel denken zoals ik. Dat is voer voor de psychiatrie, hè.
“Maar om terug te komen op Het verhaal van Vlaanderen: ik had weinig problemen met die serie als entertainmentshow op zondagavond. Maar als men ze zou gaan gebruiken in het onderwijs, heb ik er wél problemen mee.”
Minder vriendelijk bent u voor De canon van Vlaanderen. In tegenstelling tot de meeste commentatoren, die een zucht van opluchting slaakten. Zestig vensters op het verleden van Vlaanderen, Rock Werchter en balletjes in tomatensaus: dat is toch allerminst een gewijde geschiedenis, laat staan een voor eens en voor altijd vastgelegde identiteit?
“De discussie over de Vlaamse canon zijn eigenlijk twee discussies die, voor het gemak en voor propagandistische doeleinden, met elkaar worden vermengd.
“In mijn ogen is de canon wél een dirigistisch politiek instrument. Sterker nog: het is een partijspeeltje van de N-VA, bekostigd met een hoop gemeenschapsgeld. In de aanloop naar de plechtige voorstelling ervan tweette Theo Francken letterlijk:
‘Tijdens mijn 11 julitoespraak van 2019 hield ik een pleidooi voor de Vlaamse canon. Vandaag is de Canon van Vlaanderen een feit. Stap voor stap naar onze Vlaamse natie.’
“Als bij wonder was de canon klaar aan de vooravond van een driedaags ledencongres van de N-VA in Antwerp Expo.
“KU Leuven-historicus en canoncommissievoorzitter Emmanuel Gerard liet zich er zelfs toe verleiden om twee dagen voor dat congres fier te poseren, met boekwerk, tussen Ben Weyts en Jan Jambon in. Een braakmomentje, als je het mij vraagt.
“Minister-president Jambon is overigens altijd blijven herhalen dat de canon wat hem betreft een instrument is ter bevordering van de Vlaamse identiteit.
“Euh, waarom moet mijn identiteit ‘bevorderd’ worden? En hoe kun je in godsnaam een identiteit bevorderen? Je hebt ze of je hebt ze niet, zou ik denken.
“Maar wat Francken en Jambon voor ogen hebben is duidelijk iets anders, hè. Zij willen wél, stap voor stap, naar een uniforme, vastgelegde Vlaamse identiteit in een Vlaamse natie, tot iedereen een gekloond schaap is van hen beiden.
“De canon beschouwen ze als een instrument in die richting. Dát hij bestaat, is vandaag de trofee. Maar wat worden de volgende stappen, nu de canon zelf is gecanoniseerd als legitiem politiek middel? Wat zal Vlaams Belang ervan maken?
“Daarna komt pas de inhoudelijke discussie van deze eerste gooi. Ik heb daar weinig grondige analyses van gelezen. Wat mij betreft is het een oppervlakkig, voorzichtig, politiek afgewogen werkstuk.
“Een typisch Belgische compromistekst, quoi! (lacht)
“Als ik hem zou moeten recenseren, zou ik drie sterren geven. De derde is voor een aantal lovenswaardige, frisse dingen die erin staan. Het levensverhaal van Paul Panda Farnana bijvoorbeeld, een zwarte Congolese intellectueel en activist die als eerste het kolonialisme bekritiseerde. Ik kende hem niet.
“De liberale Belgische grondwet: héél goed dat die vermeld wordt. Maar het bijzonderste van de Belgische constructie wordt dan weer weinig uitgewerkt: dat daarbinnen zonder bloedvergieten drie deelstaten tot stand zijn gekomen: Vlaanderen, Wallonië en Brussel.
“Oké, dat heeft lang geduurd, het is met veel trekken en duwen gepaard gegaan, maar ze zijn er nu wel. Ze bestaan en ze kunnen zich helemaal manifesteren.”
U vindt dat België in de canon een apart venster had moeten krijgen.
“Ja, want België heeft Vlaanderen geboren laten worden. Zoals de Franstalige Bourgondiërs de Lage Landen geboren hebben laten worden, waarvan België dan weer een late nageboorte is.
“Dankzij Bart Van Loo hebben we die geschiedenis helder in beeld.
“In de canon wordt verwezen naar ‘de Franstalige cultuur in Vlaanderen’, naar Jacques Brel, Stromae en Arno. Daaruit zou je kunnen opmaken dat de taal niét gansch het volk is, maar dat wordt natuurlijk niet met zoveel woorden gezegd, dat lag duidelijk politiek te gevoelig.
“Ik begrijp wer-ke-lijk niet waarom flaminganten het zo moeilijk blijven hebben om complexloos Vlaming én Belg te zijn. De overgrote meerderheid van de Vlamingen kan dat probleemloos wel.
“Peiling na peiling wordt bevestigd dat wij het allesbehalve perfecte België níét willen inruilen voor een onafhankelijk Vlaanderen – dat trouwens al evenmin perfect zal zijn, als je ziet wat de deelstaat ervan bakt.
“Toch blijven de Vlaams-nationalisten ervan dromen om de republiek Vlaanderen te kunnen uitroepen. Overigens zonder dat iemand daar ooit de juridische, economische en geopolitieke consequenties van onderzoekt.
“Wallonië en Brussel gaan in dat geval voort onder de noemer België, dat hebben ze al aangekondigd. En Brussel is politiek én economisch gezien veel belangrijker voor Vlaanderen dan de Vlaams-nationalisten willen toegeven. Een pak Vlamingen verdienen er de kost. Gaan die straks een verblijfsvergunning of een werkvergunning moeten aanvragen als ze Vlaming willen blijven en toch in Brussel, België willen wonen of werken? En hoe gaat Europa reageren?
(zucht) “Dat hele onafhankelijkheidsidee is pure romantiek. Het is dan ook afkomstig uit Duitsland. Duitsland had trouwens ook zelf een venster moeten zijn in de Vlaamse canon.”
Waarom?
“Omdat de Duitse bezetter tijdens de twee wereldoorlogen het idee van een aparte Vlaamse natie in de hoofden van de flaminganten heeft geplant. Dat heette officieel de Flamenpolitik: de Vlaamsgezinden werden aangemoedigd te streven naar een eigen natie binnen het grote Duitse rijk. De Duitsers hielpen alvast een handje door in België noord en zuid bestuurlijk te scheiden.
“Het is een truc die bezettende machten overal ter wereld toepassen: bestaande onvrede opkloppen, een deel van de bevolking voor zich proberen te winnen, en zo het vroegere gezag nog verder ondermijnen.
“Maar in Vlaams-nationalistische kringen is het idee wel heel hardnekkig blijven hangen, ook na de schandvlek van de nazicollaboratie.
“Ik heb uitgevogeld dat in 2022 een symposium heeft plaatsgevonden over de Flamenpolitik. Het droeg de titel ‘Zonder Duitsland geen Vlaanderen?’
“Een van de deelnemers, de Duitse historicus Jakob Müller, verdedigde de stelling dat de Duitsers de Vlaamse natie zonder meer hebben ‘geïmporteerd’. Voor zij kwamen was er van Vlaamse natievorming amper sprake. Nagenoeg alle grote, historische flaminganten waren toen vurige belgicisten, Hendrik Conscience op kop.”
We need to talk about woke.
“Nee, we need to talk about antiwoke. Woke is een term, een begrip uit de Amerikaanse antiracistische beweging, dat weet ondertussen iedereen. Het betekent zoveel als ‘wakker worden’, je ogen openen voor onrecht en discriminatie.
“Maar woke bestaat niet als georganiseerde beweging. Woke heeft geen officiële ambassadeurs, geen basisgeschriften, instituten of spreekbuizen.
“Wokers spreken elkaar vrolijk tegen en vangen elkaar vliegen af. Woke is met andere woorden een spook. Woke is hoe langer hoe meer wat antiwoke bewéért wat het is.
“Maar antiwoke is ondertussen wel een grote, internationale coalitie geworden, waar toonaangevende politici en reactionaire opiniemakers deel van uitmaken.
“Ron DeSantis, de gouverneur van Florida, wil volgend jaar deelnemen aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen met antiwoke als voornaamste programmapunt.
“Bart De Wever, de machtigste politicus van Vlaanderen, schreef een boekje over woke en vreest naar eigen zeggen dat de cultuuroorlog, waar hij zelf driftig aan meedoet, zal ontaarden in een burgeroorlog. Hij lijkt het soms te hopen, zo verlustigd schrijft hij erover.
“Antiwoke is pure koudeoorlogsretoriek, het nieuwe mccarthyisme. Zoals destijds elke kritische kunstenaar, schrijver, acteur of vakbondsman op één hoop werd gegooid met stalinisten en cryptocommunisten, zo wordt nu elk kritisch of afwijkend geluid afgedaan als ‘woke’. Plots ben ik, met terugwerkende kracht, al sinds mijn geboorte woke.
“Niet woke, maar antiwoke is de ware waanzin. In Florida werd een leraar ontslagen omdat hij in de klas een afbeelding van de David van Michelangelo had getoond. In Florida moet nu in de geschiedenislessen worden vermeld dat de slaven ook ‘persoonlijk voordeel’ haalden uit de slavernij. Ook in Florida wil gouverneur DeSantis een eigen privémilitie oprichten.
“In Hongarije heeft een boekhandel een boete van 32.000 euro gekregen omdat rond een graphic novel uit de reeks Heartstopper, waar een romance tussen twee tienerjongens in voorkwam, geen plasticfolie zat die verhinderde dat minderjarigen erin konden bladeren.
“In zijn boekje Over woke herkauwt De Wever kritiekloos de karikatuur van de critical race theory (CRT) die gangbaar is in Amerikaanse antiwokekringen. Hij noemt het ‘een theorie die het woke denken ondersteunt door in essentie blanke Amerikanen systemische discriminatie aan te wrijven’. Meer niet!
“Die ene zin volstaat om een academische discipline af te serveren die ettelijke thema’s en periodes onderzoekt op structurele discriminatie.
“De antiwokewaanzin neemt dezelfde vlucht als de antivaxwaanzin van een tijdje geleden. Nederland stond onlangs weer op stelten, nu omdat een transgendervrouw tot Miss Nederland was verkozen.
“Een missverkiezing, sowieso een hoogmis van totaal gefakete vrouwelijkheid, werd gewonnen door een transgender die er ongelooflijk goed uitzag: een fatale klap voor de westerse cultuur, vonden sommigen. Mijn reactie was: als dít onze cultuur vernietigt, dan stelt hij niet veel voor en was hij al bij voorbaat verloren.
“Dyab Abou Jahjah, onze nieuwe conservatieve opiniemaker, sprak over de ‘woke-clerus’ die erin geslaagd was die missverkiezing te infiltreren, als ging het om een wijdvertakte samenzwering van illuminati en vrijmetselaars. En op zijn sociale media postte hij een onwaarschijnlijke zin:
‘Normaliteit is de enige garantie op tolerantie.’ (stilte)
“Laat die woorden even indalen: redelijk onthutsend, toch? Ik was geschokt.
“Ik kan Abou Jahjah eerlijk gezegd niet meer volgen. In de hoogdagen van zijn Arabisch-Europese Liga heb ik mijn nek voor hem uitgestoken. Ik zou dat nog steeds doen. Maar als ‘normaliteit’ toen het criterium was geweest om hem al dan niet te tolereren, dan zouden ze hem gedeporteerd hebben en zouden we hem nooit meer hebben teruggezien.
“Als normaliteit de enige garantie is voor tolerantie, dan zou het homohuwelijk er nooit zijn gekomen.”
En nu staat het in De canon van Vlaanderen. Daar zou u toch blij mee moeten zijn?
“Dat ben ik ook. Maar ik maak twee kanttekeningen. Een: hoe kleinzielig dat het samenlevingscontract dat René (Los, Lanoyes man, red.) en ik in 1996 sloten er niet bij wordt vermeld. Terwijl iedereen erkent dat dat een cruciale stap is geweest, waardoor België in 2003 het tweede land ter wereld werd waar het homohuwelijk door het parlement werd goedgekeurd.”
Aha, mijnheer is een beetje pissig omdat hij zelf niet in de canon staat.
“Noem het gekwetste ijdelheid. René en ik hebben er destijds genoeg beledigingen en bedreigingen voor mogen slikken, en mijn ouders ook. Maar de politieke kant is belangrijker.
“Nu wordt het homohuwelijk door de N-VA gebruikt als een trofee die moet bewijzen hoe ruimdenkend de Vlaams-nationalisten wel zijn, maar ik weet nog heel goed wat er destijds allemaal in stelling werd gebracht tégen het homohuwelijk.
“De geschiedenis, de godsdienst én de Vlaamse volksaard werden erbij gesleept. Exact zoals nu bij het spook van woke.
“Als de tijdgeest zo radicaal kan veranderen in zo korte tijd, dan kan het ook terug de andere richting uitgaan, hè? Zal het homohuwelijk wel nog in de volgende edities van de canon staan?”
De vraag stellen is ze beantwoorden. Internationaal lijkt antiwoke zich te concentreren op twee grote thema’s: de vergoelijking van het roemruchte verleden, inclusief racisme en kolonialisme, en de verdediging van mannelijkheid en machismo als normaliteit. Verwacht u dat die wind ook hier gaat waaien?
“Ik ben er bang voor. Het gaat al lang niet meer over transgenders alleen. Het gaat almaar meer over de prides als symbool van de decadentie van onze cultuur.
“Kijk naar zo’n Chris Janssens, de homo van Vlaams Belang. Komt op z’n 40ste uit de kast – eerst in de krant, zijn ouders hebben het uit ‘het Belangske’ moeten vernemen.
“Op de familiedag van Vlaams Belang verschijnt hij niet met zijn lover, want je moet discreet zijn over die dingen. Voor mij is dat een ander woord voor: doen alsof je niet bestaat als homo. Maar hij maakt wel gretig van zijn jeannetterij gebruik om de ‘transgender ideologie’ en de prides aan te vallen:
‘Mij zul je daar niet zien opduiken in een lederen schaamschelp.’
“Dat die schelp van leder moest zijn vond ik wel opvallend. (lachje) Terwijl ik nog nooit iemand heb horen zeggen: ‘Op het carnaval in Rio lopen die hetero’s er wel heel onbeschaamd mee te koop, hè. Ik ben best bereid uit de kast te komen als hetero, maar je mag van mij niet verwachten dat ik ook met pluimen in mijn gat op zo’n praalwagen kruip.’
“Als ik op één ding trots ben als Vlaming en Belg, dan wel op het feit dat wij met Petra De Sutter een transgender als federaal vicepremier hebben, en dat dat geruisloos en probleemloos is verlopen.
“Maar zal dat in de toekomst even probleemloos blijven kunnen?
“Ik heb er eerlijk gezegd een hard hoofd in. Het is een thema dat sterk leeft in onze gemeenschap: de homorechten komen steeds meer onder druk, de homorechten zijn niet gegarandeerd.
“In het Europees Parlement verdedigt de N-VA die rechten nog wel, maar ondertussen blijft de partij wel lekker zitten in de oerconservatieve ECR-fractie vanwaaruit ze voortdurend worden aangevallen. Idem dito voor CD&V en de EVP.”
Hebt u echt niets negatiefs te melden over het wokisme?
“Nog eens: het wokisme bestaat niet als samenhangend ideeëngoed of als beweging waar je lid van kunt worden. Maar zijn er momenten waarop ik, wanneer ik sommige wokers bezig hoor, met mijn ogen rol zoals De Wever, of loop te briesen zoals mijn ware zelf? Uiteraard wel.
“Als wokers zich een groepsidentiteit proberen aan te meten, of zich wentelen in een soort groepsslachtofferschap, dan dreigen ze even identitair te worden als de nationalisten en de extreem-nationalisten.
“De Wever heeft overschot van gelijk dat hij in zijn boekje op die spijker klopt. Zijn beweging weet natuurlijk alles van identitair denken en larmoyant slachtofferschap. Maar ik hoef geen kant te kiezen, hè.
“Wanneer ik het niet eens ben met een woker, betekent dat niet dat ik automatisch tot het kamp van de antiwokers behoor. Ik kijk wel uit.”
Met een titel als Woke is het nieuwe Marrakech-pact lijkt u zich tot de kiezers van de N-VA te richten. Zij zijn wellicht de enigen die zich het Marrakech-pact nog herinneren.
“Die titel slaat natuurlijk op het korte maar belangrijke derde deel van mijn pamflet, waarin ik voorspel dat Bart De Wever zijn tanden gaat stukbijten op woke. Door zich op dat thema te profileren, is hij iets aan het creëren waarbij hij eerst de teugels en de pedalen zal verliezen, en vervolgens ook de regie.
“Eens te meer rolt De Wever de rode loper uit voor extreemrechts en het Vlaams Belang, en de N-VA mag alvast een nieuwe verkiezingsnederlaag tegemoet zien.
“Net zoals in 2018, toen de N-VA is weggevlucht uit de Zweedse regering van Charles Michel naar aanleiding van het Marrakech-pact. Met een schandalig racistische mediacampagne, die snel werd stopgezet maar prompt werd overgenomen door Vlaams Belang.
“De N-VA verloor bij de volgende verkiezingen een kwart van haar stemmen. En Vlaams Belang herrees.
“En nu misrekent de man die door velen wordt gezien als een geniale politieke strateeg zich opnieuw. Ik heb nul compassie.
“Als je aan het wokedebat begint en je neemt de smeerlapperijen die daarover in de VS de ronde doen klakkeloos over, dan ben je mee verantwoordelijk voor alle neveneffecten.
“Zoals Bart De Wever ook persoonlijk verantwoordelijk is voor wat Dalilla Hermans overkomen is, voor de haatcampagne en de bedreigingen aan haar adres – een moeder van drie kinderen – door zijn uithaal naar haar in Terzake.
“Wat mij betreft was de VRT medeschuldig vanwege het ensceneren van die karaktermoord, maar dat is een ander debat.”
U noemt De Wever ‘een provinciale politicus’.
“Ja, in vergelijking met Greta Thunberg, die hij in Humo had vergeleken met Jeanne d’Arc. ‘Daar waren ook veel kosten aan’, zei hij. ‘Jeanne d’Arc dacht dat ze Onze-Lieve-Heer zag, Greta Thunberg ziet overal CO2-walmen.’
“Bart De Wever is voor mij een emanatie van het Belgische systeem, dat hij en zijn partij ondertussen ook in Vlaanderen hebben geïnstalleerd.
“Hij is de zonnekoning van de particratie. En maar cumuleren! Of om het in voetbaltermen te zeggen: hij is de man die altijd bij Antwerp of bij Club Brugge zal blijven spelen, die ervoor terugdeinst om de stap naar Barcelona of AC Milaan te zetten.
“Hij is nog nooit getest op Europees of internationaal niveau. Stel je voor dat hij zich over de Israëlische premier Benjamin Netanyahu zou moeten uitspreken.
“Nee, hij blijft lekker zitten in zijn vossenhol op het Schoon Verdiep, van waaruit hij zijn adjudanten aanstuurt. Of ze zelf afbrandt alvorens critici het doen.
“Wat gaat De Wever na de volgende verkiezingen doen? Premier van België worden, ook wanneer hij de splitsing van België of het zuivere confederalisme niet kan binnenhalen? Gaat hij niet doen.
“Vicepremier worden onder Paul Magnette? Dat strookt niet met de haast mythische allure die hij zichzelf aanmeet.
“De Vlaamse regering leiden, in de plaats van Jan Jambon? Die werd wél getest, hè. En hij viel door de mand.
“De Wever functioneert alleen in een politieke omgeving waarin hij de spil en de ultieme beslisser is, de man die de voorzittershamer hanteert.
“Als voorzitter van een partij die al twintig jaar rond hem is gebouwd.
“Als burgemeester die het schepencollege en de gemeenteraad leidt, én baas van de politie is.
“En als het moeilijk wordt, zegt hij doodgemoedereerd: ‘Het zou toch geweldig zijn mochten we naar het Britse systeem kunnen overstappen: the winner takes it all.’
“Of: ‘Die eindeloze onderhandelingen binnen de Belgische structuur, daar moeten we van af.”
Bent u een van de mensen die hoopt dat er na de volgende verkiezingen een coalitie kan worden gevormd tussen N-VA en Vooruit van Conner Rousseau?
“Dat is mathematisch het beste wat we kunnen verhopen, vrees ik. Maar ik ben er nog niet zo zeker van dat het zal gebeuren.
“Ik heb Liesbeth Homans, de Vlaams Parlementsvoorzitter, ter gelegenheid van 11 juli horen zeggen: ‘Wij gaan zonder taboes naar de onderhandelingstafel.’
“Als politiek opponent ben je dan geneigd te denken: geweldig, Liesbeth! Dus wij gooien de federale kieskring en de herfederalisering van een dozijn bevoegdheden op tafel – de grote taboes bij jullie – en uiteraard moeten we dan ook praten over onze taboes.
“Maar ik vrees dat Homans iets anders bedoelde. De verborgen boodschap die ik erin las, is: ‘Geef ons straks maar gauw over de hele lijn onze goesting, anders verplichten jullie ons om een coalitie te vormen met Vlaams Belang.’
“Ik vrees dat zo’n scenario denkbaar is. En dat zal voor De Wever een reden te meer zijn om in zijn vossenhol op het Schoon Verdiep te blijven zitten. Dan kan hij van daaruit op gezette tijden kritiek leveren, afstand nemen als het gênant wordt. Ik geloof ook dat zijn afkeer van fascisten groot genoeg is om geen minister-president te willen worden van zo’n kabinet.
“Maar zijn honger naar macht is groot genoeg om een gedoogconstructie te dulden, met Jan Jambon of desnoods Matthias Diependaele aan het hoofd. Onder het voorwendsel dat er niets anders mogelijk was.
“Met dat argument hebben Vlaams-nationalisten ook de collaboratie met de nazi’s verantwoord, hè: ‘We konden niet anders, de Belgische staat dwong ons ertoe. Arme wij: wij werden het slachtoffer van de Belgische staat én van de moffen.’
“Ik weet dat er N-VA’ers zijn die dit niet zullen kunnen verteren. Gematigde nationalisten: ze bestaan echt. Dus er is hoop. Maar we moeten ook niet naïef zijn: niet alle nationalisten zijn per definitie ook fascisten, maar alle fascisten zijn wel nationalisten.”
Tom Lanoye performt op 2 augustus drie keer in boekhandel Corman in Oostende.
Reserveren verplicht op welcome@cormanoostende.be
Beeld Thomas Sweertvaegher
Lees ook
Vul hieronder de zoekopdracht Tom Lanoye in en vind meer berichten.
Bron: De Morgen