Sinds de verkiezingen is de rijkentaks een hot topic. Zijn miljonairs zelf ook bereid om meer belastingen te betalen? Wij vroegen het aan Wouter Torfs, Bruno Fierens en andere Belgen met een groot vermogen.
‘Het systeem is vandaag niet eerlijk.’
Eline Bergmans – De Morgen
‘Vanaf een bepaald niveau van rijkdom word je het casino: je kunt niet meer verliezen’
“Toen ik besloot mijn auto aan de kant te zetten, besefte ik hoe onrechtvaardig ons systeem eigenlijk is”, zegt Bruno Fierens, een Brusselaar die werkt als mediatrainer.
Hij is ook een vijfde generatie Ackermans (Fierens’ moeder is een Ackermans, red.)
De ‘Rijkste Belgen’-lijst schat het vermogen van de holding Ackermans & van Haaren op 1,8 miljard euro.
Dat betekent dat Fierens deel uitmaakt van een van de ‘zeer grote vermogens’ in ons land.
“Door mijn nummerplaat in te leveren, kon ik aanspraak maken op de Brussel’Air-premie, die Brusselse automobilisten wil aanmoedigen om te kiezen voor andere en duurzamere vervoersalternatieven.
“Omdat de omvang van de premie gelinkt is aan het inkomen en geen rekening houdt met het vermogen, kreeg ik het maximumbedrag. Dat is absurd.
“En zo zijn er duizenden voorbeelden. Het systeem is vandaag niet eerlijk.”
Het thema maatschappelijke ongelijkheid houdt Fierens al een tijdje bezig, maar het inleveren van zijn auto was de aanleiding om ermee aan de slag te gaan.
Fierens legde contact met Millionaires for Humanity, een internationale organisatie van miljonairs die pleiten voor een vermogensbelasting.
Daarmee schaart hij zich in het rijtje van onder anderen Abigail Disney, de kleindochter van Walt Disney, die al jaren strijdt tegen de uitwassen van het kapitalisme.
Bruno Fierens outte zich als het eerste Belgische lid.
“Ik vind dat grote vermogens meer moeten bijdragen”, zegt hij.
“Vandaag is er een scheeftrekking. Arbeid wordt enorm belast en kapitaal veel minder. Dat is de wereld op zijn kop.”
Hij verwijst – voor alle duidelijkheid – naar de allergrootste vermogens.
“Vermogensbelasting wordt vaak besproken vanuit het perspectief van de harde werker die, ondanks de hoge belastingen, een klein vermogen opbouwt om aan het einde van zijn leven van te genieten.
“In dat verhaal is vermogensbelasting nog een extra belasting bovenop de bestaande”, zegt Fierens.
‘In Frankrijk werd een vermogensbelasting ingevoerd, maar ook snel weer afgeschaft. De maatregel leverde weinig op en leidde bovendien tot een kapitaalvlucht’
Wouter Torfs
Voorzitter CAW,
ex-CEO Schoenen Torfs
“De krant De Tijd berekende vorig jaar dat er 480 miljard euro bij Belgische privébanken staat.
“Ik vraag me af hoeveel daarvan daadwerkelijk in het bovenstaande verhaal past. Er komt namelijk een punt, vooral bij kapitaal dat over generaties wordt doorgegeven, waarop een vermogen de som wordt van meerwaarde op meerwaarde.
“Je krijgt een soort sneeuwbaleffect, waardoor je ook niet meer weet wat het oorspronkelijke vermogen was.”
Bruno Fierens verwerpt het argument dat rijke mensen meer risico zouden nemen dan hun minder rijke landgenoten.
“Als je geld goed spreidt – en vermogende mensen doen dat – is er nauwelijks risico”, zegt hij.
“Elke bankier geeft het advies om niet al je eieren in hetzelfde mandje te stoppen. Als je dat advies opvolgt, kun je je rijkdom niet verliezen.
“Je kunt een deel van je vermogen verliezen bij een faillissement − denk aan Van Hool − maar zelfs dan zul je niet in armoede vervallen.
“Vanaf een bepaald niveau van rijkdom word je het casino: je kunt niet meer verliezen.”
“Ik ben ervan overtuigd dat groeiende ongelijkheid samenhangt met kapitaal accumulatie”, zegt hij.
“Het is belangrijk om het structureel aan te pakken. Ik ben zelf al lang verbonden aan Doucheflux in Brussel, een sociaal project dat daklozen hun waardigheid wil teruggeven.
“De vereniging werkt goed en breidt zelfs uit. Ze doen fantastische dingen, maar ik word er ook een beetje moedeloos van. Het blijft symptoombestrijding. We moeten naar de oorzaak kijken.”
Over hoe een bijdrage van de vermogens er dan exact uit zou moeten zien, laat Fierens zich niet uit.
“Het gaat mij om het principe”, zegt hij.
Utopie
Een rijkentaks, een miljonairsbelasting, een vermogensbelasting of een vermogenswinstbelasting: het idee om de allerrijksten te belasten wint aan populariteit.
In een peiling van Trends en Knack toonde 72,5 procent van de Vlamingen zich voorstander.
Met de opbrengst zouden we pensioenen kunnen betalen, de energietransitie financieren, de staatsschuld afbetalen of – afhankelijk van de berekening – zelfs alles in één keer.
‘Pour vivre heureux, vivons cachés. Je wilt niet gebrandmerkt worden als superrijk. Dat is sociaal ongemakkelijk. Je wilt je kinderen ook fatsoenlijk kunnen opvoeden’
Bruno Fierens
Mediatrainer en lid van de familie Ackermans
PVDA, dat al jaren aandringt op een rijkentaks, berekende dat een belasting van twee procent op nettovermogens boven de vijf miljoen euro een bruto rendement van 10,8 miljard euro zou genereren.
Het Planbureau, dat dit jaar voor het eerst de potentiële opbrengst van een vermogensbelasting berekende, was kritisch over die berekening en maakte er 3,9 miljard euro van.
De Franstalige socialisten zouden volgens het Planbureau 7,6 miljard euro kunnen ophalen met hun vermogensbelasting.
Ze stellen voor om nettovermogens tussen 1,25 en 2,5 miljoen euro te belasten tegen 0,8 procent, tussen 2,5 en 5 miljoen euro wordt het 1,2 procent, voor een bedrag boven de 5 miljoen euro 1,5 procent.
Voor de linkse partijen waren de berekeningen van het Planbureau een mooie troef om de rekening te doen kloppen voor hun andere verkiezingsbeloftes.
Toch zijn er een aantal moeilijkheden bij de berekening. Zo heeft België vandaag bijvoorbeeld geen vermogenskadaster.
“Het hangt er eerst al vanaf hoe je vermogen gaat definiëren”, zegt Michel Maus, professor fiscaal recht aan de VUB.
“In 2021 werd er in ons land een vermogensbelasting ingevoerd. Voor de effectenportefeuilles boven 1 miljoen euro geldt sindsdien een effectentaks van 0,15 procent.
“Je zou die belasting op de effectenportefeuille kunnen uitbreiden met een belasting op onroerend goed. Maar wat doe je dan met een juwelencollectie of een kunstpatrimonium van 15 miljoen euro?
“Dat is geen gemakkelijke oefening, en ook rijken hebben recht op een rechtvaardige belasting.”
PVDA pleit voor de creatie van ‘Fortune-on-Web’, een uitbreiding van Tax-on-Web waar multimiljonairs hun vermogen moeten aangeven.
Volgens Michel Maus is dit zeker een mogelijkheid.
“Vandaag is het zo dat wanneer iemand overlijdt, nabestaanden ook een aangifte van nalatenschap moeten doen zodat er successierechten geïnd kunnen worden.
“Een vermogenskadaster is zeker haalbaar. Het is geen administratieve utopie, maar een kwestie van politieke wil.”
In elk geval is controle een belangrijk element in een dergelijk vermogenskadaster.
“Het staat in de sterren geschreven dat de Belg zijn eigen vermogen zal onderwaarderen,” zegt Maus.
“Het is ook nog maar de vraag of elke controleur een Luc Tuymans zal herkennen in een kunstcollectie.”
Waarom is het zo moeilijk om open te zijn over je vermogen? “Pour vivre heureux, vivons cachés”, zegt Bruno Fierens.
“Je wilt niet gebrandmerkt worden als superrijk. Dat is sociaal ongemakkelijk. Je wilt je kinderen ook fatsoenlijk kunnen opvoeden.
“Maar sociaal wordt het op een gegeven moment problematisch: dat er geen rekening wordt gehouden met deze verborgen financiële markt.”
Internationaal staat een rijkentaks ook op de agenda. Dit is mede te danken aan het feit dat de Amerikaanse president Joe Biden zijn vizier op de superrijken richtte en eerst de G7-landen en daarna de G20 meekreeg (die samen goed zijn voor zo’n 90 procent van het wereldwijde bruto nationaal product).
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de denktank van de rijke landen, ontwikkelde in 2021 een minimumbelasting voor multinationals om belastingontduiking te beperken.
Bedrijven met een omzet van minstens 750 miljoen euro moeten sinds vorig jaar in ieder land waar ze actief zijn minstens 15 procent vennootschapsbelasting betalen. Doen ze dat niet, dan kan het land waar hun hoofdkantoor gevestigd is bijkomende belastingen heffen.
Na multinationals richt de OESO haar vizier nu op miljardairs. Op verzoek van G20-voorzitter Brazilië heeft de Franse econoom Gabriel Zucman de afgelopen maanden gewerkt aan het idee van een minimumbelasting voor de superrijken.
Het principe is eenvoudig: wie meer dan 1 miljard dollar bezit, wordt belast tot een bedrag dat overeenkomt met 2 procent van zijn vermogen.
Voor alle duidelijkheid, volgens Zucman is dit geen vermogensbelasting.
De belasting is bedoeld ter vervanging van de inkomstenbelasting die miljardairs ontwijken door hun vermogen zo te structureren dat ze weinig of geen belastbaar inkomen hebben.
Als hun aanslag al hoog genoeg is, omdat ze bijvoorbeeld al hoge meerwaarden- of dividendbelastingen betalen, komt er niets meer bij en ontsnappen ze aan de minimumbelasting.
In België betreft het een kleine groep die door Zucman wordt geviseerd.
Volgens Forbes zijn er momenteel tien Belgen met een vermogen van meer dan 1 miljard dollar.
Wereldwijd zou deze belasting ongeveer drieduizend huishoudens treffen. Volgens het rapport van de ongelijkheidseconoom zou deze maatregel jaarlijks tot 250 miljard dollar kunnen opleveren, en dit elk jaar opnieuw.
Opvallend: onder miljonairs lijkt er goodwill te bestaan om mee te gaan in het verhaal van een rijkentaks.
In januari maakte de Amerikaanse organisatie Patriotic Millionaires de resultaten bekend van een peiling onder 385 respondenten uit G20-landen die meer dan een miljoen dollar (ongeveer 925.000 euro) aan belegbaar vermogen bezitten, exclusief hun huis − waarmee ze de rijkste 5 procent vormen.
Uit die peiling bleek dat driekwart van de miljonairs in de G20-landen hogere belastingen op rijkdom zou steunen.
Techmiljardair en mede-oprichter van Microsoft, Bill Gates, die in 2019 bijna 9 miljard euro aan belasting betaalde, zei in een interview met de Daily Mail dat hij en andere topverdieners meer moeten bijdragen aan de samenleving.
Een vermogensbelasting is ook een van de stokpaardjes van Warren Buffett, directeur van investeringsmaatschappij Berkshire Hathaway. De Amerikaanse beleggersgoeroe is er rotsvast van overtuigd dat een belangrijk deel van het succes van Berkshire te danken is aan de VS en hun economische dynamiek.
Eerder dit jaar deden meer dan 300 miljonairs een opvallende oproep. In een brief vroegen ze de wereldleiders in het Zwitserse Davos om werk te maken van een vermogensbelasting. Initiatiefnemers van de brief zijn: Patriotic Millionaires uit de VS, de Europese organisatie Tax Me Now en Millionaires for Humanity, die wereldwijd leden hebben.
Onder de Davos-miljonairs was er ook een landgenoot die de brief ondertekende: Jan Colruyt, neef van Jo en kleinzoon van oprichter Frans.
Jan Colruyt woont in Zwitserland. In het dorp Lichtensteig leidt hij de filantropische Stiftung Pro Creatura, die 146.755 Colruyt-aandelen bezit, volgens gegevens van beursregulator FSMA. Deze zijn momenteel ongeveer 6,6 miljoen euro waard.
Jaren geleden vertelde hij het Zwitserse tv-programma Fenster zum Sonntag dat hij zijn achternaam eerder als een last dan als een lust ervoer.
In een zeldzaam interview over filantropie op een regionale website vertelde hij hoe hij ervan droomt om de wereld te veranderen.
Vandaag de dag is Colruyt betrokken bij sociale projecten in Lichtensteig. Hij kocht er twee huizen die hij opknapte met vluchtelingen uit Eritrea en hij zorgt voor de herontwikkeling van het oude stationsgebouw en het aangrenzende theater.
‘Het staat in de sterren geschreven dat de Belg zijn eigen vermogen zal onderwaarderen. Het is ook nog maar de vraag of elke controleur een Luc Tuymans zal herkennen in een kunstcollectie’
Michel Maus
Professor fiscaal recht (VUB)
Toch lijken Bruno Fierens en Jan Colruyt eerder uitzondering dan regel in ons land.
In mei onderschreven meer dan 400 vertegenwoordigers van ondernemers en familiebedrijven een open brief in De Tijd waarin ze hun bezorgdheid uitspraken over het gemak waarmee vermogensbelastingen worden voorgesteld als een mirakeloplossing voor alle budgettaire problemen.
“De vermogensbelasting is een symbooldossier,” vindt Wouter Torfs, sinds 2023 voorzitter van de koepel Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW).
Tot 2022 was hij CEO van Schoenen Torfs. De lijst ‘De rijkste Belgen’ schat het familievermogen van Torfs op ruim 75 miljoen euro.
“Het klinkt aantrekkelijk, maar tegelijkertijd is het populistisch. Alsof er een soort toverformule bestaat waarmee je superrijken in een hok kunt stoppen om hun geld te herverdelen.”
“In Frankrijk werd een vermogensbelasting ingevoerd, maar ook snel weer afgeschaft,” aldus Wouter Torfs.
“De maatregel leverde weinig op en leidde bovendien tot een kapitaalvlucht. Veel vermogenden vertrokken naar het buitenland. Dat kan toch ook niet de bedoeling zijn?”
In april schreef Michel Maus een brief aan de vier rijkste Belgen die allemaal ons land hebben verlaten.
- Eric Wittouck, die zijn fortuin verdiende door de verkoop van Tiense Suiker aan het Duitse Südzucker, verhuisde naar Monaco.
- Nicolas D’Ieteren van de D’Ieteren Group vertrok naar Zwitserland
- Alexandre Van Damme, de grootste individuele aandeelhouder van AB InBev vertrok ook naar Zwitserland
- Fernand Huts van Katoen Natie heeft sinds 2013 zijn domicilie in Kent
“We hebben inderdaad een hoge belastingdruk in ons land,” zegt Michel Maus.
“Maar daar staat veel tegenover. België heeft nog enkele fiscale oases. De dividendbelasting is geen 50 procent maar 30 procent en we hebben nog steeds geen meerwaardebelasting op aandelen in ons land. Dat is zelfs de reden waarom veel vermogende Nederlanders en Fransen zich in België zijn komen vestigen.”
De invoering van een vermogensbelasting – in welke vorm dan ook – zou volgens Michel Maus sommige mensen doen kiezen voor de fiscale vlucht vooruit.
“Maar als er internationaal een compromis wordt bereikt – denk aan het Zucman-model – wordt die kapitaalvlucht een non-issue.”
Volgens Michel Maus moeten we af van “de hysterie aan de uitersten”.
“Als je het debat met een neutrale blik bekijkt, zijn er misschien enkele opties in het midden. Een vermogenswinstbelasting is veel haalbaarder dan een vermogensbelasting. En het zal ook gemakkelijker zijn om steun te vinden voor een meerwaardebelasting op aandelen.”
Vorige maand pleitte ondernemer Marc Coucke in Het Laatste Nieuws voor zo’n vermogenswinstbelasting.
“In België kan ik miljoenen meerwaarde genereren op de verkoop van een bedrijf, zonder daarop belastingen te moeten betalen (dat gebeurde in 2014 toen Coucke Omega Pharma verkocht, red.).
“Een werknemer daarentegen, die betaalt 1.200 euro belastingen op een bonus van 2.000 euro. Dat is niet fair. Dat mag veranderen”, zei Coucke, die er meteen enkele voorwaarden aan verbond.
Ten eerste moeten de loonkosten omlaag, moet er bespaard worden bij de overheid en moeten we af van wat hij “regeldrift” noemt.
Als we die stappen zetten, zou een volgende regering in 2029 een vermogenswinstbelasting kunnen invoeren, zegt Marc Coucke.
Zo’n vermogenswinstbelasting is ook bespreekbaar voor Wouter Torfs. Een meerwaardebelasting op aandelen zou voor hem ook mogelijk moeten zijn.
“Dat is een leemte in onze fiscale wetgeving vandaag.”
Goede rijken
“Liever een beperkte vermogenswinstbelasting dan een effectentaks. Die laatste is een vorm van diefstal,” zegt Bruno Lowagie uit Gent, die succes had met zijn softwarebedrijf iText, maar zeer kritisch is over de overheid.
“Op een bepaald moment was het fiscaal interessanter om mijn bedrijf te verkopen dan om het verder te zetten. Dat is toch te gek voor woorden?”
‘België heeft nog enkele fiscale oases. De dividendbelasting is geen 50 procent maar 30 procent en we hebben nog steeds geen meerwaardebelasting op aandelen in ons land’
Michel Maus
Professor fiscaal recht (VUB)
“In artikelen over vermogensbelasting blijft het debat vaak beperkt tot slogans, waarbij de ‘goede rijke’ zegt dat hij meer belastingen wil betalen, en de ‘slechte rijke’ zegt dat hij voor elke cent heeft gewerkt,” vervolgt Lowagie.
“Maar de werkelijkheid is niet zo zwart-wit. Misschien heeft de ‘goede rijke’ zijn fortuin in zijn schoot geworpen gekregen, terwijl de ‘slechte rijke’ iets heel waardevols heeft bijgedragen aan de maatschappij.”
Lowagie schreef in 2000 de code om pdf’s automatisch door software te laten maken.
In 2008 richtte hij samen met zijn vrouw het technologiebedrijf iText op, dat ze omtoverden tot een bescheiden wereldspeler met een waardering van enkele tientallen miljoenen dollars.
“Ik heb mijn bedrijf groot kunnen maken in de Verenigde Staten. In België is het op dat moment veel moeilijker als start-up.”
In 2015 verkocht het koppel driekwart van de aandelen aan het Zuid-Koreaanse bedrijf Hancom. In maart 2020 verkocht Lowagie de rest, en er was in principe genoeg geld om de rest van hun leven te rentenieren.
“Maar in de zon zitten is niets voor mij,” zegt Lowagie, die sindsdien investeert in initiatieven die op andere manieren waarde toevoegen.
In 2018 investeerden hij en zijn vrouw in een inclusieve tafeltennishal.
In 2021 kocht het ondernemersechtpaar de gebouwen van de Gentse arthousebioscoop Sphinx om ervoor te zorgen dat de stadsbioscoop niet zou verdwijnen.
Het koppel behoort ook tot de groep investeerders die binnenkort het Gentse Wintercircus openen.
“Het zijn random acts of kindness”, zegt Lowagie.
“Maar ik vraag me af: zou het zoveel beter zijn als de overheid dat geld zou uitgeven? Ik ben ondernemer en vind het belangrijk om winst te maken, financieel of maatschappelijk.
“Er gaat geen geld om in tafeltennis, maar mijn zoon droomde ervan om een jeugdactiviteit op te zetten. Het geeft voldoening om zo’n project, dat ook een groot maatschappelijk rendement heeft, werkelijkheid te zien worden.
“Als een privé-initiatief ooit mislukt, is dat minder erg dan wanneer het om een project gaat waarin veel overheidsgeld is gestoken.”
Liefdadigheid wil Lowagie het niet noemen.
“Ik ben allergisch voor charity op de Amerikaanse manier, waar het vooral de bedoeling lijkt om weldoeners in de spotlights te zetten. Daar doe ik liever niet aan mee.
“Ik was bijvoorbeeld helemaal niet tevreden toen mijn vrouw en ik zoveel aandacht kregen na de aankoop van de gebouwen van de Sphinx. Achteraf werden we overspoeld door mensen die geld kwamen vragen.”
‘In artikelen over vermogensbelasting blijft het debat vaak beperkt tot slogans, waarbij de ‘goede rijke’ zegt dat hij meer belastingen wil betalen, en de ‘slechte rijke’ zegt dat hij voor elke cent heeft gewerkt’
Bruno Lowagie
Oprichter iText en filantroop
Wouter Torfs vindt ook dat bedrijven een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben.
“In de familie Torfs engageren we ons al vijftien jaar om structureel anderhalf procent van onze cashflow, zo’n 250.000 euro per jaar, aan goede doelen te schenken.
“Een vaste partner hiervoor is de pleegorganisatie Cunina, een mooie, kleinschalige ngo, waar ik zelf ook ambassadeur voor ben”, zegt Torfs.
“Ik denk dat het belangrijk is om dat op een structurele manier te doen. Dat maakt het minder paternalistisch dan bijvoorbeeld geld storten bij een ramp.
“Ik vind dat een bedrijf ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft. Het zou mooi zijn als dat meer gebeurde, maar ik vind ook dat elk bedrijf die afweging voor zichzelf moet maken.”
Lees ook
Lees andere berichten in deze categorie
Bron: De Morgen