Een jaar geleden was ‘klimaatklever’ woord van het jaar. De afgelopen twaalf maanden stond het leven van Wouter Mouton (45) vooral in het teken van overleg met zijn advocaat. ‘Ik handel vanuit angst. En soms ook vanuit een depressie.’
Douglas De Coninck – De Morgen
‘Ik ga niemand de les spellen, maar we hebben de data. We weten wat voor catastrofe op ons afkomt’
Wouter Mouton
Op 13 november werd ‘klimaatklever’ Wouter Mouton schuldig bevonden aan het “beschadigen van een schilderij”.
Op de warmste dag van 2022 had hij zich in het Groeningemuseum vastgekleefd aan de Madonna met kanunnik Joris van der Paele van Jan Van Eyck. Hij kreeg opschorting van straf, maar tekende toch beroep aan.
“Mijn veroordeling is geen geïsoleerd gegeven”, zegt hij, terwijl we tegen een stroom Britse toeristen inlopen, op weg naar de Brugse kerstmarkt.
“Er zijn recent ook veertien Greenpeace-activisten veroordeeld na een actie tegen een terminal van Fluxys.
“Het hele klimaatdebat is in 2023 gejuridiseerd. Terwijl de Belgische regering door het hof van beroep in Brussel werd veroordeeld voor het niet nakomen van de klimaatdoelstellingen, worden mensen als ik geïntimideerd.”
Hij gaat verder: “En dan heb je Zuhal Demir (N-VA, Vlaams minister van Omgeving, DDC) die zegt:
“‘De procedure van Klimaatzaak was voor een Franstalige rechtbank en nu gaan wij onderzoeken hoe we het kunnen aanvechten voor het Hof van Cassatie.’
“Je had het afgelopen jaar ook politici die het plots hadden over een pauzeknop.”
U klinkt echt depri.
“Dat ben ik ook. Het was een jaar van procedures, van de stilstand.
“In Groot-Brittannië is iemand van Just Stop Oil eerder deze maand vrijgekomen na veertien maanden voorhechtenis. Omdat hij vanop een brug de scheepvaart had gehinderd met een spandoek.
“In Italië zijn er laatst dan weer twee klimaatklevers vrijgesproken.
“Juridische argumenten, zoals wij die voor het hof van beroep gaan ontwikkelen, zijn er dus wel degelijk. De overheid is nalatig in het beheer van het allerkostbaarste dat we hebben en burgers als ik attenderen hen daarop.
“Ik ga natuurlijk door met mijn acties, al is het sinds die veroordeling met een heel ander gevoel. Een agent die je afvoert en in een cel opsluit, die doet dat vanuit routine. Omdat het verkeer weer normaal moet kunnen verlopen.
“Nadat ik me had vastgekleefd aan het schilderij Meisje met de parel in Den Haag (in oktober 2022, DDC) heb ik daar drie weken in de gevangenis gezeten.
“Ook dat voelde als routine. Een rechter die een uitgebreide afweging maakt, die kennis heeft over het waarom van je actie en dan toch tot het besluit komt dat je schuldig bent aan een misdrijf, dat is iets anders. Je weet ook dat je de volgende keer geen opschorting van straf meer zult krijgen.”
Wat voor lijm gebruikt u?
“Zo’n kleine tubetje secondelijm dat je in elke doe-het-zelfzaak vindt. Een paar drupjes op je hand en na 10 seconden zit je muurvast aan een glazen plaat, een deur of de straatstenen. Het doet geen pijn.
“Tijdens een actie in de Wetstraat in Brussel, naar aanleiding van de klimaattop in Dubai, bleek dat die politiezone nu een team heeft dat gespecialiseerd is in het snel losmaken van handen.
“Ze gebruiken een plantaardige olie die ze met een balpen tussen je vingers aanbrengen. Het middel werkt heel goed. Na een paar seconden ben je los.
“Ik werk nooit tegen. Agenten doen hun job en ik probeer zo behulpzaam als mogelijk te zijn. De politie is onderdeel van de uitvoerende macht, ik viseer hen vooral niet. Ik viseer overheden en bedrijven.
“Ook tijdens de finale van de Beker van België, vorig jaar, liet ik mij gewillig arresteren. Ik had mezelf toen met zelfsluitende kabelbinders vastgemaakt aan een doelpaal. Achteraf bekeken had ik beter sterker materiaal gebruikt. De actie duurde te kort.”
Hoe wordt een mens klimaatklever?
“Tot in 2018 at ik vlees en ging ik op vakantie met het vliegtuig. Ik had zelfs nog maar één keer in mijn leven meegelopen in een betoging. (lacht)
“Het bewustzijn kwam er na An Inconvenient Truth van Al Gore, al deed ik er niets concreets mee.
“Tot de toespraak van de toen 15-jarige Greta Thunberg op de klimaattop in Katowice:
‘You say you love your children, and yet you are stealing their future in front of their eyes.’
“Ik was toen net 40 geworden en een intussen gescheiden vader. Mijn dochter was nog erg jong. Ik voelde mij aangesproken en ben nog meer boeken en rapporten beginnen te lezen dan daarvoor. Ik werd veganist en heb sindsdien nooit meer gevlogen. Eén dag per week hou ik vrij voor activisme.
“Als ik aan mijn dochter denk, denk ik aan een boel klimaatjongeren die ik ken en die openlijk hun twijfels uitspreken om zelf ooit aan kinderen te beginnen. Ze willen er heel graag, maar deinzen terug voor de gigantische verantwoordelijkheid.
“Je moet eerlijk zijn: de kans is echt klein dat we de opwarming nog onder controle zullen kunnen houden. Je wilt voor je kind enkel dat die het beter zal hebben dan jij. Dat was ook wat ik voor ogen had toen mijn dochter ter wereld kwam.
“Het is hard om te zeggen, maar als ik vandaag diezelfde beslissing zou moeten nemen, weet ik het niet meer zo goed. Uiteraard is er niks mooier in mijn leven dan mijn dochter.”
Wat was uw eerste actie?
“Ik heb hetzelfde gedaan als Greta Thunberg. Ik ging elke vrijdag met een bord tegenover het federaal parlement staan.
“Op mijn bord stond: ‘Show your courage like Greta Thunberg.’ Na een keer of zes begon ik problemen te krijgen met de politie, want de Wetstraat ligt in de zogenaamde neutrale zone. Zelfs in je eentje mag je daar niet manifesteren.
“Ik wist dat niet, ik had geen enkele ervaring in omgang met de politie. Ik had in veertig jaar tijd ooit één boete gekregen. Omdat mijn fietslicht niet brandde. Ik durfde toen ook niet tegen de politie in te gaan.
“Nu trek ik me nergens nog wat van aan, maar in die begindagen verging ik vooraf van de zenuwen. Je zet jezelf min of meer in je blootje.
“Dan ben ik maar op de markt in Brugge gaan staan. Met een bord: ‘What do you do to fight climate change?’
“Minstens driehonderd keer heb ik er gestaan. Er waren altijd mensen die zeiden: ‘Onnozelaar.’ Soms leidde het ook tot interessante gesprekken.”
Is er een reden waarom bijna al uw acties eenmansacties zijn?
“Als ik iets in mijn hoofd heb, dan wil ik dat doen. Dan wil ik liever geen compromissen sluiten. Bij wat je in je eentje doet, doe je gewoon je zin.
“In het begin had ik de neiging om mezelf klein te maken. Ik bracht een stoeltje mee en zat daar dan gewoon met mijn bord. Nu sta ik en tracht ik zoveel mogelijk ruimte in te nemen.”
U bent fabrieksarbeider. Hoe gaat dat dan, op maandagochtend?
“Er zijn er altijd twee of drie die je feliciteren, die zeggen: ‘Goed gedaan.’ De grote meerderheid negeert het onderwerp.
“Mijn collega’s vormen in die zin een afspiegeling van de maatschappij. Ook op familiefeesten gaat men dit sombere onderwerp liever uit de weg en dat begrijp ik ook wel.”
Uw grote voorbeeld is Rosa Parks. Denkt u dat de generaties na ons net zo verbijsterd zullen terugkijken op dit moment als wij op oude rassenwetten?
“Zonder enige twijfel. Zoals we ons ook nu nog moeilijk een wereld kunnen voorstellen zoals die was voor de suffragettes.
“Burgerlijke ongehoorzaamheid gaat altijd gepaard met iets dat illegaal is, maar helemaal niet zo aanvoelt.
“Voorwaarden zijn dat het vreedzaam verloopt en dat je je verantwoordelijkheid opneemt voor wat je doet.
“Ik hield er rekening mee dat ik ooit kon worden veroordeeld. De rechter in Brugge verleende opschorting van straf vanwege mijn blanco strafregister.”
En vanuit de verwachting dat dit – aldus het vonnis – ‘sterk betreurenswaardige en af te keuren feit éénmalig was en zal blijven’.
“De dagvaarding kwam er nadat ik in Den Haag was gearresteerd, dus er zit wel een patroon achter.
“Iedereen wéét dat we af moeten van fossiele brandstoffen , dat we de natuur en de biodiversiteit veel beter moeten beschermen.
“We zitten in de zesde uitstervingsgolf in de geschiedenis van deze planeet. Er zijn er voor zover we weten vijf geweest in 400 miljoen jaar.
“De vorige keer was 60 miljoen jaar geleden, toen een meteoriet het leven van de dinosaurussen onmogelijk maakte.
“Zodra een bepaald percentage dieren- en plantensoorten uitsterft, zit je in een massa-extinctiegolf.
“Deze zesde golf is het werk van de mens en eenmaal de opwarming onomkeerbaar wordt, is het gewoon te laat.
“Nu kan het nog, volgens de wetenschap, maar op zo’n top in Dubai blijken er dan opeens duizenden lobbyisten aanwezig te zijn. En moet er dagenlang discussie zijn over fossiele brandstoffen. (zucht)
“Earth Overshoot Day, de dag waarop landen de toegelaten hoeveelheid natuurlijke grondstoffen hebben opgebruikt, valt wereldwijd op 2 augustus.
“In België is het 26 maart. Dat is niet een beetje boven je stand leven, dat is maal vier. Dat ga je niet oplossen met een kortere douche of een dikke trui. Het is allemaal ver buiten proportie.”
We horen allemaal te leven zoals u?
“Ik weet dat niet iedereen de gelegenheid heeft om te leven zonder auto, maar je kunt toch proberen om zoveel mogelijk nodeloze milieuschade te beperken? Je ziet toch dat de verandering niet van bovenaf zal komen?
“Ik ga niemand de les spellen, maar we hebben de data. We weten wat voor catastrofe op ons afkomt.
“Ik begrijp politici als Alexander De Croo ergens wel: je kunt niet populair blijven en het juiste doen voor het klimaat of voor de verzuring van de oceanen.
“Het enige waar ik mij aan kan optrekken is de wetenschap dat het nu nog altijd kan. The point of no return kan nog worden afgewend. Veranderingen kunnen zich spontaan voltrekken.
“Soms doet zich een stroomversnelling voor die niemand zag aankomen. Denk aan de val van het IJzeren Gordijn. Je hebt een bepaald percentage van de bevolking nodig, de critical mass. Als je dat punt kunt bereiken, kan het snel gaan en heeft de politiek geen andere keuze dan te volgen.”
Als blijkt dat alvast één politiezone een speciaal team heeft om klimaatklevers los te weken, wordt er dan niet nagedacht over andere methodes?
“Binnen Extinction Rebellion België leven verschillende meningen. Tot nu toe is er een duidelijke wil om verder te doen zoals we bezig zijn, maar daarnaast heb je ook het boek en de film How to Blow Up a Pipeline van Andreas Malm. Dat is een hit onder klimaatactivisten.
“Er wordt meer en meer nagedacht over hoe ver we kunnen gaan. Het komt er uiteindelijk wel op aan om resultaat te boeken.
“Overal in Europa duikt nu ook Just Stop Oil op. Zij willen wel een stap verder gaan.
“Het principe blijft vreedzame burgerlijke ongehoorzaamheid.
“Er zijn geen groepen die echt willen overgaan tot vernielingen en sabotage, terwijl ik vind dat dat op zich wel te verantwoorden is. Op voorwaarde dat het nooit kan uitmonden in agressie tegen personen natuurlijk.
“Ik geloof sterk in de radical flank theory: degene die het verst gaat in het protesteren tegen iets, krijgt alle shit over zich heen en gaat op zich geen enkel resultaat boeken, maar tegelijkertijd creëert hij wel meer ademruimte voor meer redelijke mensen om aan de onderhandelingstafel iets te bereiken.”
2023 was ook het jaar van nieuwe temperatuurrecords.
“En van de overstromingen in de Westhoek. De kans dat de effecten van de klimaatopwarming jou persoonlijk gaan treffen worden met het jaar groter.”
In Pepinster waren de mensen vooral boos op Elio Di Rupo, de beheerders van die stuwdam in Eupen en de bevers.
“Dat is waar. Mensen die ermee geconfronteerd worden reageren heel emotioneel. Ze verliezen hun woning, ze verliezen buren. (aarzelt)
“Het zou helpen als meer mensen zich zouden aansluiten. Ik vind het heel raar dat mijn acties niet worden gekopieerd. Dat er niet honderd keer meer mensen zijn die tot actie overgaan.
“Ik handel vanuit angst. En soms ook vanuit een depressie. Ik probeer iets te doen waarvan ik denk dat het nuttig is. Bijdragen tot een betere toekomst voor de generaties na ons. Ook voor de dieren en planten die zich niet kunnen verdedigen.
“Ik weet ook dat ik voor veel media niet meer ben dan die rare kwibus uit Brugge die aan het eind van het journaal 3 seconden grappige beelden aanlevert, maar ik probeer een voorzet te geven.
“Zelfs al vind je mij een onnozelaar: laat ons het erover hebben.”
Beeld Wouter Van Vooren
Lees ook
Lees andere berichten in deze categorieën
Bron: De Morgen