Klimaatexperte Valerie Trouet is de auteur van Wat bomen ons vertellen en wetenschappelijk directrice van het Belgisch Klimaatcentrum in Ukkel. Haar column verschijnt vierwekelijks.
Valerie Trouet – De Morgen
El Niño en ik hebben een lange, ambigue geschiedenis. We go way back.
Vijfentwintig jaar geleden leerde ik in de les ecoklimatologie voor het eerst over El Niño, het klimaatfenomeen dat zich ongeveer om de zeven jaar voordoet en waarbij de oostelijke tropische Grote Oceaan stevig opwarmt, en geraakte er meteen door gefascineerd.
Toen ik een jaar later de gelegenheid kreeg om een thesis te schrijven over jaarringen in Tanzania (daarmee begon alles) en El Niño, greep ik meteen de kans.
Maar vanaf het prilste begin van mijn onderzoekscarrière, de eerste week van mijn eerste veldwerk, stak El Niño me stokken in de wielen.
Want hoewel zijn opwarming het sterkst is in de tropische Grote Oceaan, gedraagt El Niño zich als een gigantische, hete octopus en beïnvloedt hij met zijn tentakels weerextremen over de hele wereld.
Die wereldwijde invloed, ook wel teleconnecties genoemd, uit zich als droogtes, hittegolven, en bosbranden in sommige regio’s, en als orkanen en overstromingen in andere.
Zo veroorzaakte de El Niño van 1997 overstromingen in Tanzania en vernietigde een treinbrug, waardoor mijn medestudent en ik bijna een week later dan gepland toekwamen op onze standplaats.
Daar werden we aan ons lot overgelaten omdat onze man ter plaatse, die twee onervaren studenten onder zijn hoede zou nemen, een dag later alweer vertrok, terug richting België.
Het mag dus een wonder heten dat we er desondanks in slaagden om jaarringstalen te nemen, te verschepen en te analyseren, en negen maanden later een thesis in te dienen.
Jammer genoeg was niet iedereen even overtuigd van dit wonder. Toen de prof ecoklimatologie, diezelfde die een jaar eerder mijn fascinatie voor El Niño had aangestoken, de inleiding van mijn thesis las, schold hij mij in zijn kantoor de huid vol omdat ik er volgens hem niets van had verstaan, van dat hele El Niño-fenomeen.
Hij zou niet de laatste prof in mijn carrière worden die mij uitschold omdat hij het oneens was met de wetenschap die ik schreef, maar dat wist ik toen nog niet.
Fast forward naar 2023.
Ondanks de gebrekkige inleiding van mijn masterthesis heb ik het geschopt tot wetenschappelijk directrice van het Belgisch Klimaatcentrum.
En hoewel we het El Niño-systeem nog steeds niet volledig begrijpen – wat veroorzaakt die oceaanopwarming om de zeven jaar en wat zijn de gevolgen ervan voor ons Europees weer? – weten we wel voldoende om te voorspellen dat 2023 een El Niño-jaar wordt om u tegen te zeggen.
Zeven jaar, jawel, na de El Niño van 2016, het wereldwijd warmste jaar sinds het begin van de metingen, worden opnieuw volop warmterecords verbroken.
Juni 2023 was de warmste junimaand wereldwijd en vorige maandag, 3 juli, was de warmste dag ooit gemeten.
Ook in België was dit de warmste junimaand sinds het begin van de metingen in Ukkel in 1833, maar liefst een graad warmer dan de vorige recordhouders, juni 1976 en 2003, ook al geen lachertjes.
Dit zal zeker niet het laatste hitterecord zijn dat het komende jaar verbroken wordt, want El Niño is in de eerste plaats een winterfenomeen en zal zich pas komende winter volledig ontpoppen. Momenteel is hij zich nog maar aan het opwarmen (no pun intended).
Dat we tijdens recente El Niño-jaren warmterecords zien sneuvelen, is niet verwonderlijk. De El Niño-opwarming doet zich immers voor tegen een achtergrond van langdurige, antropogene opwarming.
De twee fenomenen versterken elkaar en de hitte die we momenteel ervaren is niet óf El Niño óf antropogene opwarming, maar de opeenstapeling van de twee.
Het goede nieuws is dat El Niño inherent is aan ons chaotisch klimaatsysteem en dat de opwarming die hij veroorzaakt van korte duur is, maximaal een jaar of twee. Daarna is het de beurt aan zijn coole zusje La Niña, dat relatief koelere temperaturen met zich meebrengt.
What comes up, must go down. Tenminste, zolang je geen externe energie aan je klimaatsysteem toevoegt.
Jammer genoeg is dat nu net wat het broeikasgaseffect wel doet, waardoor de antropogene opwarmingstrend wel ongenadig blijft stijgen zolang wij fossiele brandstoffen blijven verbranden.
Zo geeft de hitte van de El Niño-zomer van 2023 ons al een voorproefje, een sneakpreview, van hoe een gemiddelde zomer er binnen een twintigtal jaar zal uitzien.
Nog heter, nog droger, met nog meer bosbranden, orkanen en overstromingen. Welkom in het nieuwe normaal.
Valerie Trouet
- 1974: Geboren in Heverlee
- 1999: Bio-ingenieur (UGent)
- 2004: Doctor in de bio-ingenieurwetenschappen (KU Leuven)
- 2007-2010: Verbonden aan het Zwitserse Federale Instituut voor Bos-, Sneeuw- en Landschapsonderzoek, het meest prominente jaarringlab van Europa
- 2011: Assistent-professor aan de University of Arizona
- 2016: Medeontdekker van Adonis, de oudste levende boom van Europa
- 2020: Gewoon hoogleraar paleo-klimatologie aan de University of Arizona.
- Publiceert Wat bomen ons vertellen
- 2023: Directeur van het Belgische klimaatcentrum
Beeld RV
Lees ook
Bron: De Morgen