De Wetstraat vindt het niet erg dat de formatie stokt, schrijft Marc Reynebeau. Omdat het eigenbelang primeert, komt het haar zelfs goed uit.
Marc Reynebeau – De Standaard
Straks maken ze ons nog wijs dat het niet anders kan dan dat de federale, Vlaamse en Brusselse formaties vertraging oplopen.
Het zou “normaal” zijn, zo praten sommige commentatoren de politieke elite na. Omdat er dus lokale verkiezingen aankomen.
Zoals het ook een ongelukkig toeval zou zijn dat die gemeente- en provincieraadsverkiezingen ‘maar’ vier maanden na de regionale, federale en Europese verkiezingen volgen.
Toch zou het zonder dat vermeende toeval niet anders zijn verlopen.
In 2018 hadden de toenmalige Zweedse coalities nog een jaar te gaan, toen ze vanaf de zomer niets meer voor elkaar kregen, omdat de lokale verkiezingen van dat najaar alle aandacht opslorpten.
En toen de uitslag ervan tegenviel voor de N-VA, vond die partij snel een excuus, het Marrakesh-pact, om er maar helemaal mee op te houden en de regering te laten vallen.
Wat daaraan voorafging, en die coalities al tot die infame, door ideologische conflicten verlamde ‘kibbelkabinetten’ had gemaakt, was de gewoonte om voor een permanente verkiezingsmodus te kiezen.
Met die nooit eindigende profileringsdrang was het ook in de coalities altijd ieder voor zich, wat zowel de samenhang, de solidariteit als de stabiliteit van de regering structureel ondermijnt.
Het enige wat al een jaar of tien telt, is niet behoorlijk bestuur, maar perceptie en profilering.
Dat verklaart mee waarom de politieke elite er niet over piekert om te snoeien in de buitensporige subsidies waarmee ze zichzelf bedient: dat belastinggeld dient om die permanente campagne te financieren.
Jennen en irriteren
Nog was het niet genoeg. De meest groteske variant volgde deze week, met de afspraak tussen de zogeheten Arizona-partijen, die de federale formatie nu even pauzeren.
Wegens de electorale profilering gaan ze thema’s die ze federaal ter tafel willen brengen, al in de Kamer indienen als nepvoorstellen – want het is niet de bedoeling dat ze worden goedgekeurd. Ze moeten alleen even geshowd worden.
De N-VA begon er al mee, uiteraard niet via de Kamer, maar via de gastvrije megafoon van Het Laatste Nieuws, met iets strengs over migratie, want de concurrentie met Vlaams Belang gaat nog altijd door.
Dat is bedoeld om zich te profileren en andere partijen, ook aanstaande coalitiepartners, te jennen en te irriteren.
Die eventuele nieuwe regering zal dus een treitercoalitie zijn.
Dat uitgerekend de partij van formateur Bart De Wever daarmee begint, roept de vraag op of het haar wel menens is met ‘Arizona’.
Tenslotte stelde De Wever al voor de verkiezingen dat hij maar twee jaar premier wou blijven.
Want het is niet zijn bedoeling om België te ‘redden’, wel om het uit te hollen en op te splitsen.
Daar mag een leugentje om bestwil bij, want tegelijk federaal premier én Antwerps burgemeester blijven (want ook dat heeft hij zijn kiezers beloofd), is wettelijk niet eens mogelijk.
Zondag gedroeg de formateur zich bij ATV wel heel koket en vooral huichelachtig, toen hij suggereerde dat niet hij, maar de vier ‘jonge partijvoorzitters’ (ach, onervaren) op uitstel van de federale formatie aandrongen.
Drie van hen zijn immers ook kandidaat-burgemeester. Maar dat geldt niet minder voor De Wever.
Al veinst hij iets anders, hij is allerminst de onthechte aspirant-Cincinnatus die graag de macht laat voor wat ze is om zijn akker te gaan omploegen.
Uit de burgermeesterkwestie blijkt hoe hardnekkig de oude politieke cultuur blijft doorwoekeren.
Daar spreekt de kwaal van de cumulatie, van politici die op meerdere bestuursniveaus tegelijk naar macht graaien.
Die is een uitwas van die andere etterbuil, de particratie en ze hindert de transparantie van de democratie.
Voor welke verkiezing je ook het stemhokje binnenstapt, altijd weer zijn dezelfde namen kandidaat, die dan al dan niet dat mandaat opnemen, die van pet wisselen zoals anderen van onderbroek, en het liefst nog zo veel mogelijk petjes tegelijk dragen.
Surplacen maar
België kent nochtans een fijnmazige institutionele structuur van gemeenten, provincies, gewesten gemeenschappen en de federale entiteit, met daarbij ook door politici geleide parastatale instellingen, elk met eigen taken en bevoegdheden.
Dat netwerk dient nobele democratische principes van decentralisatie, institutionele nabijheid, respect voor lokale identiteit, subsidiariteit en checks-and-balances.
Cumulaties, overstapjes van het ene naar het andere niveau, schijnkandidaten en andere vormen van kiezersbedrog halen die principes onderuit, met een partijpolitisering waarin geen plaats is voor loyaliteit, aan de instelling noch aan de kiezer.
Weinigen deden beter dan Hadja Lahbib (MR).
Ze debuteerde in 2022 in de politiek als federaal minister. Op 9 juni was ze desondanks geen federaal kandidaat, maar liet ze zich verkiezen voor het Brusselse Gewest.
En prompt zou ze ook de lokale MR-lijst in Schaarbeek trekken, alweer een ander bestuursniveau.
Waarna haar partij haar uitstuurt naar nog een volgend niveau, het Europese, als Europees commissaris – waarbij ze wel haar kandidatuur in Schaarbeek opgaf, zo na lag die haar aan het hart.
Als politici zo met de staatsstructuur omspringen, lijkt België wel te klein te zijn om het in bestuursniveaus te diversifiëren. Het is toch altijd dezelfde junta die zich aandient om te besturen.
Het is dan toch niet echt een hinder voor de politieke elite dat er weer verkiezingen aankomen.
Met dat gejammer over de vertraagde formaties huilt ze krokodillentranen. Het komt die politici uitstekend uit.
Ze kregen het al zover om federale en regionale (en Europese) verkiezingen op dezelfde dag te houden.
Dat maakt flink wat geschuif met postjes en petjes al heel wat gemakkelijker. En door nu Vlaams en federaal te surplacen, vallen de lokale verkiezingen er ook min of meer mee samen.
Voor nieuwe bestuursakkoorden is het nog te vroeg, maar zich profileren en anderen treiteren, dat is wel al volop aan de gang.
Marc Reynebeau – Journalist verbonden aan De Standaard. Zijn column verschijnt wekelijks op woensdag.
Walter Zinzen – De federale regeringsvorming wordt bedisseld door kandidaat-burgemeesters
Lees ook
Lees meer berichten van
Marc Reynebeau
Bron: De Standaard