Theatermaker Dominique Willaert probeert te doorgronden waarom de Denderstreek zo teleurgesteld is in de politiek. ‘We jagen afhakers in de armen van Vlaams Belang’, merkt hij op. Met zijn Dendertop probeert hij de mensen weer aan boord te hijsen.
Lotte Beckers – De Morgen
‘Treinconducteurs en mensen aan het loket zijn de behoeders van de democratie’
Dominique Willaert
Na een alarmkreet van een sociaal werker uit de streek trok Willaert in de hete zomer van 2022 door Ninove, Aalst, Denderleeuw en Geraardsbergen: plekken waar veel mensen boos en teleurgesteld zijn in de politiek.
Niet alleen scoort Vlaams Belang zeer goed in die streek, in pakweg Aalst en Liedekerke namen respectievelijk 16,1 en 14,2 procent van de stemgerechtigden niet eens deel aan de Vlaamse verkiezingen van 2019.
In zijn boek Niet alles maar veel begint bij luisteren brengt Willaert verslag uit van die tocht en inmiddels organiseert hij ook de Dendertop, een poging om dat ongenoegen om te buigen.
Iedereen moet aan de bak, vindt hij, want in De Denderstreek heeft extreemrechts de onvrede gekaapt.
“Wat hier gebeurt, speelt evengoed in de rest van Vlaanderen.
Vlaams Belang zal los boven de 30 procent gaan, dat is mijn verkiezingspronostiek.”
Laten we beginnen bij de mensen die niet meer gaan stemmen: wie zijn zij?
“Ik heb heel wat mensen van kleur ontmoet die uit de lucht vielen toen ik hen vroeg op wie ze zouden stemmen.
“Maar er zijn ook mensen die zeggen dat de politiek toch niets voor hen doet. Ze geloven niet meer dat onze politici nog in staat zijn om hun leven te verbeteren omdat ze toch niet op kunnen tegen hogere machten, zoals Europa.”
Beschouwt u de vele mensen die in de Denderstreek voor Vlaams Belang stemmen ook als afgehaakt?
“Ja, toch wel. Omdat er bij hen een immense afkeer is van de traditionele partijen en instellingen. Ook het wantrouwen in de media is enorm.
“Ik heb veel mensen ontmoet die hun hele leven op cd&v of de liberalen hebben gestemd en die nu zeggen: het is genoeg geweest.
“Wie dan Vlaams Belang stemt, wil niet geassocieerd worden met nazisme of fascisme. Ze staan niet per se achter het partij programma, sommigen weten amper wat erin staat.
“Mensen geven helemaal niet zoveel om ideologie, ze willen vooral een vorm van bestaanszekerheid.”
‘Wat alle afhakers bindt, is kwaadheid en ontgoocheling en Vlaams Belang pookt die gevoelens verder op’
Vanwaar komen die gevoelens?
“Een grote groep mensen – ik schat ze op 30 tot 40 procent van de bevolking – worstelt om rond te komen en heeft geen vooruitzicht meer op sociale vooruitgang.
“Zelf ben ik de zoon van een arbeider die met één inkomen zijn drie kinderen kon laten studeren. Wie zijn best deed, kon vooruit, dat was toen de belofte. Die droom is verdwenen.
“Ik heb tijdens de hete zomer van 2022 talloze poetshulpen, winkelbediendes of arbeiders gezien die hun dagen op terrassen slijten omdat ze niet op reis kunnen, want ze hebben hun vakantiegeld nodig om de rekeningen te betalen.
“Dat zijn geen luieriken die in de hangmat liggen maar mensen die hard werken en toch niet rondkomen, vooral omdat het zo verschrikkelijk duur is om te wonen – je vindt geen gezinswoning meer onder de 1.000 euro.
“En elke vorm van hoop wordt meteen de kop ingedrukt.
“Als Paul Magnette (PS) mensen doet dromen van de 32-urenweek, dan zijn zijn woorden nog niet koud of het idee wordt genadeloos afgemaakt, en dat in een regio waarin een half miljoen mensen langdurig ziek zijn.
“Dat gebrek aan perspectief maakt deze mensen ook zo vatbaar voor de voorrangsmythe van extreemrechts.
“Die verspreiden op meesterlijke wijze het idee dat vreemdelingen onze huizen en werk komen afpakken.
“Ik heb sommige mensen gevraagd of ik eens naar hun browsergeschiedenis mocht kijken: die mensen leven in een parallelle realiteit die gevoed wordt door het algoritme.
“Ze kijken niet meer naar VTM of VRT, ze lezen geen kranten. Alleen lokaal nieuws boeit hen nog, daarom is een zender als Radio 2 zo belangrijk.
“Maar het is contraproductief om iedereen die daarin meegaat weg te zetten als extreemrechts of racistisch, want daarmee duwen we de afhakers nog verder weg.
“Wat ze echt missen, is politieke geborgenheid en nabijheid.”
‘Door hen weg te zetten als extreemrechts of racistisch, duwen we de afhakers nog verder weg. Wat ze echt missen, is politieke geborgenheid en nabijheid’
Wat bedoelt u daarmee?
“De ontzuiling is een belangrijke verklaring voor de huidige vervreemding: vroeger werd je van de wieg tot aan de dood omkaderd door de vrouwenbeweging, de kaartclub of de fanfare van de zuil waartoe je behoorde.
“Je ontmoette mensen van verschillende generaties in de cafés en volkshuizen waar je kon praten over je groentetuin, je kinderen en je problemen.
“Die belangrijke ontmoetingsplekken zijn verdwenen.
“Ook de overheid heeft zich teruggetrokken en dat zorgt voor veel boosheid.
“Ik heb gesproken met een man die na 35 jaar werkloos werd. Hij had zijn computer op de grond stukgegooid omdat het hem niet lukte om zijn werkloosheidsdossier online in orde te brengen.
“Die man werd gek en dat ging niet enkel over de problemen met zijn account: hij was 54, zat plots aan den dop en vroeg zich af of hij ooit nog aan de bak zou komen, maar er was niemand met wie hij zijn zorgen kon delen en die hem wat hoop kon geven.
“Een van de belangrijkste voorwaarden voor een gezonde democratie is dat er genoeg plekken zijn waar mensen op verhaal kunnen komen.
“Goede dienstverleners zoals treinconducteurs en mensen aan het mutualiteitsloket zijn de behoeders van de democratie.
“Als de traditionele partijen weer de wind in de zeilen willen, dan moeten ze daarop inzetten.”
‘Treinconducteurs en mensen aan het loket zijn de behoeders van de democratie’
Guy D’haeseleer, de kopman van Vlaams Belang in Ninove, houdt tegenwoordig zelf een café open.
“En dat zit elke dag vol. Er wordt daar eigenlijk weinig ideologische praat verkocht. Mensen maken grappen, ze zagen een beetje, ze vertellen over hun wedervaren.
“D’haeseleer houdt ook elke zaterdag zittingsdagen. Al die mensen die het gevoel hebben dat ze vernederd en uitgespuwd worden, kunnen daar terecht.
“De PS doet dat ook nog, daarom houdt die partij ook zo goed stand. Weet je dat ik nu door politieke partijen wordt gevraagd om hen te trainen om wat ‘volkser’ te zijn?”
Hoezo?
“Kijk eens wie er in het parlement zit: dat zijn allemaal hoogopgeleiden. De stedelijke elite bepaalt de maatschappelijke en politieke agenda, en je voelt heel duidelijk dat velen van hen neerkijken op de mensen uit de suburbane regio’s. Maar die groep komt nu in opstand.
“‘Moeten wij echt weer pensenkermissen en markten afschuimen?’, vragen politici dan.
“Ja, dat moet.
“‘En hoe moeten we dat doen?’ Door authentiek interesse te tonen.
“Zelfs al ben je wat houterig, je scoort als je toont dat je oprecht wil luisteren, zonder platte beloftes.
“Een van de meest fascinerende vaststellingen van mijn tocht was dat bijna iedereen, van jong tot oud, mij bedankte omdat ik luisterde.”
U sprak met veel mensen die de migratie in de streek zien als de bron van veel problemen. Hoe reageren die nieuwkomers daarop?
“Ik heb gemerkt dat veel mensen van kleur niet beseffen dat extreemrechts zo groot is.
“Dat komt omdat veel mensen met een migratieachtergrond in de eerste plaats geïnteresseerd zijn in nieuws uit het thuisland of zijn opgegroeid in landen zonder democratische cultuur.
“Zij begrijpen het belang niet van pakweg de vakbonden en zijn niet bekend met de geschiedenis van extreemrechts. Dat gebrek aan politiek bewustzijn baart me zorgen.”
U hebt voor uw boek een ontmoeting georganiseerd tussen een aantal overtuigde aanhangers van Vlaams Belang en streekgenoten met een migratieachtergrond.
“Ik was bloednerveus voor die ontmoeting omdat ik vreesde dat ze elkaar allerlei dingen zouden verwijten.
“Daarom heb ik ze gevraagd om vragen voor elkaar te bedenken.
“De eerste vraag was van Marc uit Denderleeuw aan Etienne, een man van Congolese afkomst die met zijn gezin van Brussel naar Denderleeuw was verhuisd:
“Hoe komt het dat jij voorrang krijgt op een sociale woning?
“En Etienne zei: ‘Voorrang? Ik heb negen jaar zelf een huis gehuurd, pas dan heb ik een sociale woning gekregen.’
“‘Oei’, antwoordde Marc.
“Zo hebben ze drie uur met elkaar gepraat en op het einde zei Marc: ze hebben mijn kop zot gemaakt met dingen die niet kloppen.
‘Ook het middenveld laat steken vallen: waar ontmoet je nog mensen die anders zijn dan jij en leer je respectvol omgaan met andere ideeën en overtuigingen?’
“Het probleem is dat boze mensen dingen te horen krijgen die ze nergens kunnen aftoetsen.
“Daar laat ook het middenveld steken vallen.
“Alle organisaties zijn bezig met hun eigen achterban, maar waar ontmoet je mensen die anders zijn dan jij en leer je respectvol omgaan met andere ideeën en overtuigingen?
“Mijn eigen gelijk parkeren, dat heb ik zelf ook moeten leren. Ik heb wel mijn eigen idealen uitgelegd en verdedigd en vaak zeiden mensen dan: jij bent een goede linkse.
“En wat is dat dan, een ‘goeie linkse’?
“Iemand die authentiek de dingen verdedigt waarin hij gelooft en die bovendien met een Dacia rijdt, niet met een elektrische Audi.”
In Ninove en Aalst organiseerde u de voorbije maanden een Dendertop, waarmee u de gelatenheid en verrechtsing wil keren. Wat is het plan?
“Toen ik vorig jaar mijn boek voorstelde, zaten de zalen in Aalst en Liedekerke stampvol.
“Het was duidelijk dat ik een gevoelige snaar had geraakt.
“Ik kreeg ook mails van mensen die voor Vlaams Belang stemmen om te melden dat voor het eerst een linkse man met respect over hen schreef. Dat vond ik interessant: het deed hen deugd om gehoord te worden en dat creëert een kans om dichterbij te komen.
“Zo is het idee ontstaan om samen met het middenveld en kritische burgers onze eigen politieke zitdagen te organiseren.
“We willen tegen 2029 in elke gemeente in de Denderstreek een plek creëren waar mensen met zorgen of dromen met een koffie of een glas bier terecht kunnen.
“We hebben al twee bijeenkomsten gehouden, de opkomst was behoorlijk divers. Maar we willen iedereen mee krijgen, dus we lopen een marathon, geen sprint.”
330 lijsten ingediend voor de verkiezingen
We bevinden ons in de laatste rechte lijn richting verkiezingen van 9 juni. Alle partijen die meedingen, hebben hun lijsten voor de federale, Vlaamse en Europese verkiezingen neergelegd.
In totaal zijn er 330 lijsten ingediend, meldt de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken, goed voor 6.550 kandidaten.
Vandaag worden de lijsten afgesloten, maar de partijen hebben nog tot donderdag om eventuele fouten recht te zetten.
In totaal worden in België zes parlementen verkozen, Vlamingen mogen hun stem uitbrengen voor de federale Kamer (150 leden), het Vlaams Parlement (124 leden) en het Europees Parlement (22 Belgische leden, van wie 13 Nederlandstalige).
Voor de Brusselaars komt daar nog het Brussels Parlement bij, voor de Walen het Waals Parlement, en de inwoners van de Duitstalige Gemeenschap mogen ook hun eigen volksvertegenwoordiging kiezen.
Nu de lijsten officieel zijn neergelegd, is het ook duidelijk wie de lijsttrekkers zijn. Afgezien van de rentree van Connor Rousseau als lijstduwer voor Vooruit, zijn er weinig grote verrassingen.
De toppers treden vooral in de provincie Antwerpen aan, die dankzij haar hoge inwonersaantal meteen ook het zwaarst weegt.
Bart De Wever (N-VA), Annelies Verlinden (cd&v), Paul Van Tigchelt (Open Vld), Jinnih Beels (Vooruit), Meyrem Almaci (Groen) en Peter Mertens (PVDA) staan er op de Kamer-lijst.
Op de Vlaamse lijst tekenen Jan Jambon (N-VA), Tom Ongena (Open Vld), Tom Van Grieken (Vlaams Belang), Jos D’Haese (PVDA) en Caroline Gennez (Vooruit) present.
De lijstnummers – de volgorde waarin de partijen op de stembiljetten staan – werden anderhalve week geleden al bepaald via een loterij.
Vlaams Belang krijgt het nummer 1. Open Vld staat op 3, PVDA op 8, Vooruit volgt op de negende plaats, N-VA op 10. Groen staat op de vijftiende plek, hekkensluiter is cd&v.
Lees ook
Bron: De Morgen