Vanaf maandag kunnen kandidaten voor het voorzitterschap van Open Vld zich melden. Vincent Stuer ziet nu al hoe zijn ex-partij in oude gewoonten dreigt te vervallen. ‘Dat niemand zich illusies maakt: dit is het einde van een politieke generatie.’
Ann De Boeck – De Morgen
‘Na vijf nederlagen op rij moet iemand tegen Van Quickenborne zeggen dat het niet meer gaat gebeuren’
Vincent Stuer
Vincent Stuer (48), intussen ex-Open Vld, was de enige die de voorbije jaren openlijk kritiek gaf op de leiding van de liberalen.
Een vergeefse poging om de verstikkende zwijgspiraal binnen Open Vld te doorbreken, zegt hij.
“Open Vld is een ideeënpartij die geen ideeën meer heeft. Een partij die de botheid van de macht is gaan uitstralen.
“Terwijl alles in de wereld verandert, blijft de blauwe kaste onverstoorbaar aan de macht, zo lijkt het. Maar we hebben nu één voordeel: we kunnen de interne vrede niet meer afkopen door postjes uit te delen.”
Waarom heeft Open Vld de verkiezingen verloren?
“Ik verwijs daarvoor naar Karl Rove, de spindoctor van George W. Bush en een legende in het vak. Volgens hem laten kiezers zich altijd leiden door drie vragen.
- Is he a strong leader?
- Can I trust him?
- And does he care about people like me?
“Kracht, authenticiteit, empathie. Op die drie punten hebben we fundamenteel tekortgeschoten.”
Is de partij kapot geregeerd, na 25 jaar aan de macht?
“Ik zeg niet dat dat geen rol speelt, maar het probleem is nog veel erger: we zijn irrelevant geworden. Dat gaan we niet oplossen door een beetje meer naar rechts op te schuiven of Georges-Louis Bouchez (MR) na te bootsen. Het heeft te maken met de invulling van het liberalisme, met de cultuur binnen onze partij, en de leidende figuren.”
Wat schort er aan het huidige liberalisme?
“Het wordt gezien als een fair-weather friend, een vriend waar mensen enkel op kunnen rekenen als het goed gaat.
“We moeten naar een ander soort liberalisme. Eentje met minder yes we can, met minder misplaatst optimisme.
“Eentje dat inziet dat mensen angstig zijn en dat deze wereld veel griezeliger is dan dat hij er twintig jaar geleden uitzag. Nu herkennen mensen zich niet in ons wereldbeeld.”
Mensen hebben dan toch geen vleugels?
“Het punt is dat we de voorbije twintig jaar te weinig relevante antwoorden hadden op de crisissen die op de burger afkwamen, of dat nu rond migratie, economie of klimaat was.
“Zelfs vandaag hebben we nog altijd geen zinnig verhaal rond klimaat. Behalve wanneer de boeren plots op straat komen, natuurlijk. Dan geven we hen gewoon gelijk.”
Hoe komt het dat Open Vld geen ideeën meer heeft, zoals u stelt?
“Dat is een keerzijde van ons lokaal succes, onder andere. Wij zijn een partij van burgemeesters geworden. Als je burgemeester van Keerbergen bent en in het parlement zit, dan is je enige verhaal Keerbergen. Maar buiten die gemeente heeft niemand daar een boodschap aan. Zo raak je je nationale relevantie kwijt.
U zei daarnet dat er ook iets mis is met de leidende figuren. Wat dan?
“Het probleem is dat we de voorbije vijf verkiezingsnederlagen altijd een nieuwe coach hebben gezocht, terwijl de ploeg op het veld dezelfde bleef. Die onbeweeglijkheid van het systeem roept veel weerstand op.
“Het beeld van de mannen in blauwe pakken met een rechtendiploma – zo blank als gestampte muisjes – is nog springlevend. Ook al is dat vaak onterecht, en botst het met waar liberalisme voor staat.”
Het personeelsbeleid moet anders?
“A’s hire A’s, B’s hire C’s.
“Alexander De Croo en zijn generatie hebben altijd heel bewust voor de zwakst mogelijke mensen gekozen in de partij, liever dan kansen te geven aan mensen die op eigen benen konden staan.
“De aanduiding van Tom Ongena als voorzitter was zo’n typisch geval. De enige reden waarom Ongena voorzitter mocht worden, was omdat hij daar nooit alleen geraakt zou zijn. Hij vormde geen bedreiging.”
Dat is toch makkelijke kritiek? Na het plotse vertrek van Egbert Lachaert moest er snel een opvolger worden gezocht.
“Ik zeg zeker niet dat Tom geen kwaliteiten heeft. Maar het was duidelijk een geval van het Peterprincipe (het principe dat mensen promotie krijgen tot het niveau van onvermogen, ADB).
“Tom had zich trouwens nooit voorbereid op het voorzitterschap. In tegenstelling tot Egbert Lachaert of Gwendolyn Rutten, die zich jaren warmliepen voor hun kandidatuur.
“Het typeert gewoon deze generatie. En het verklaart waarom er vandaag in onze partij geen handvol mensen meer rondloopt dat op eigen benen aan een mandaat is geraakt. Dat is problematisch voor hun geloofwaardigheid.
“Het gebrek aan concurrentie tussen mensen met ideeën is een van onze grootste problemen.”
U probeerde vorig jaar als kandidaat-voorzitter de boel op te schudden. Bent u nu opnieuw kandidaat?
“Nee. Ik heb mijn lidmaatschap opgezegd om te weerstaan aan de verleiding. (lacht)
“Ik probeer gewoon duidelijk te maken dat we met een serieus probleem zitten, en dat dat geen toeval is. Het is het resultaat van een cultuur die totaal scheef zit.
“Ieder kopstuk zag zichzelf telkens als de nieuwe Guy Verhofstadt. Er mocht maar één baas zijn en de rest moest zwijgen en applaudisseren.”
Hoe groot is de verantwoordelijkheid van De Croo?
“Ik ben altijd een groot verdediger geweest van De Croo als regeringsleider. En ja, het was soms frustrerend om in een ingewikkeld land in een ingewikkelde coalitie te zitten. Maar hij had veel beter moeten uitleggen waarom we in die federale regering waren gestapt.”
Omdat hij premier wou worden?
“Nee. Omdat Open Vld een systeempartij is, die altijd haar best doet om het land te doen draaien. Op dat vlak zijn we anders dan N-VA of Vlaams Belang, die er garen bij spinnen als de federale politiek niet werkt.”
De linkse krachten binnen Vivaldi bleken groter dan verwacht. Heeft de partij een fout gemaakt door in de regering te stappen?
“Nee. Vivaldi was een politieke kans zoals we die in geen vijftien jaar hadden gehad.
“Maar wat je natuurlijk níét moet doen, is gefrustreerd in een coalitie stappen en vervolgens doen alsof je daar niet in zit.
“Own your shit.
“Het feit dat we vier jaar lang niet hebben willen uitleggen waarom Vivaldi nodig was, is een totaal gebrek aan politieke verantwoordelijkheid.”
Eerst liep jullie voorzitter Egbert Lachaert weg van de Vivaldi-regering alsof hij ze niet zelf gevormd had, daarna pleitte De Croo voor een centrumrechtse regering.
“Het is tegenwoordig al moeilijk genoeg om kracht uit te stralen als democratisch leider. Je moet natuurlijk nog wel een béétje moeite doen. De Croo heeft zelfs niet geprobeerd om het te doen lukken.
“Ook Lachaert heeft niet geprobeerd om de twee verhalen, van de partij en de regering, te verzoenen. Terwijl ze die keuze wel samen gemaakt hadden.”
De huidige partijtop kiest voor de oppositie. Akkoord?
“Goh. Als je in de schijnwerpers niet interessant bent, dan zal je dat in de luwte ook niet zijn.
“Ik kan me perfect voorstellen dat het zeer leuk is om tegen een onliberale regering oppositie te voeren. Maar gaat het nu iets oplossen? Gaan jonge talenten plots wél doorstromen naar de top?
“Het is kortzichtig en puberaal om te denken dat je plots weer zuiver bent.”
Hoe zou u de malaise binnen Open Vld aanpakken?
“Er is maar één optie: een totaal nieuwe front bench samenstellen, met een nieuwe voorzitter, nieuwe fractieleiders en nieuwe jonge talenten in de vuurlinie. Want je kan niet schaken als alle vakjes bezet zijn. De huidige generatie heeft de dingen veel te vast getimmerd. Nu moet je vooral openingen forceren.”
De kans is klein dat Van Quickenborne of Rutten hun parlementszetel opgeven.
“Als je vijf verkiezingsnederlagen onder de gordel hebt, moet je toch beseffen dat je daar niet meer van vervelt en herstelt?
“Twintig jaar aan de macht, vijf nederlagen op rij: vroeg of laat moet iemand eens tegen Vincent Van Quickenborne zeggen dat het niet meer gaat gebeuren. Geef toch eens ruimte aan een ander.
“Dat niemand zich illusies maakt: dit is het einde van een politieke generatie.
“We zitten sowieso in een krimpscenario. En néé, het volstaat niet om drie maanden door de woestijn te gaan.
“Als er nog een plaats is voor de huidige toppers, dan zal het zijn zoals bij Caroline Gennez van Vooruit: op een totaal andere manier.
“We moeten fundamenteel de macht overdragen aan een nieuwe generatie. Eentje die niet schatplichtig is aan de huidige.”
Op zoek naar een blauwe Conner Rousseau?
“Talent genoeg in onze partij. Maar we moeten hen wel de kans geven om zich te tonen. Vandaag zou Rousseau bij ons de tweede opvolgersplek krijgen, een plekje om de lijst te vullen. Waarop die afhaakt.
“Vorig jaar waarschuwde ik al dat we nieuwe kandidaten bovenaan op de kieslijsten moesten plaatsen, zodat er nieuwe gezichten in het parlement zouden komen. In plaats daarvan hebben de toppers voor zichzelf gekozen.
“‘Laat ons gerust, het is al moeilijk genoeg’, was de sfeer. Tja, dat is dodelijk voor een politieke partij.”
Had Ongena dan gelijk toen hij van een collectieve verantwoordelijkheid sprak?
“Ja. We hebben jarenlang geweigerd om over onze problemen te praten, puur uit eigenbelang.
“Dat geldt voor iedereen die de voorbije decennia verantwoordelijkheid droeg.
“We moeten gewoon toegeven: wij zijn twintig jaar slecht bezig geweest.”
Bestaat Open Vld nog over vijf jaar?
“Natuurlijk. Verkiezingen verliezen is normaal. Maar daar geen lessen uit willen trekken, dat is dodelijk.
“Eigenlijk is de uitslag van afgelopen zondag dus een meevaller. Mochten we 10 procent hebben gehaald, dan zouden we namelijk toch weer wat optimistischer zijn geweest en gewoon verder hebben gedaan zoals altijd. Als een hoop kikkers die langzaam gekookt wordt.
“Nu hebben we de kans om te herbeginnen met een schone lei.”
Vincent Stuer
- Geboren in 1975 in Sint-Niklaas
- Studeerde politieke wetenschappen in Gent en Leeds (VK)
- Was van 1999 tot 2012 woordvoerder van Karel De Gucht (Open Vld) en werkte ook voor onder meer Commissievoorzitter José Manuel Barroso en Europarlementslid Guy Verhofstadt
- Was vorig jaar kandidaat om Open Vld-voorzitter te worden
- Schreef de theaterstukken Onbezongen en Rexit! en de historische roman Hoogmoed
Lees ook
Vincent Stuer – Vlaams Belang is de kanarie in de koolmijn
Open VLD in crisis – Alexander, alles voor ons en niets voor een ander
Bron: De Morgen