Het probleem in het Europees Parlement, waar politici medewerkers zouden treiteren, blijft niet beperkt tot Assita Kanko (N-VA). Managementprof Marc Buelens: ‘Politici denken dat het succes hen toekomt en dat ze daarom meer rechten hebben.’
Joël De Ceulaer – De Morgen
“Toxisch leiderschap is wijd verspreid”, zegt Marc Buelens, emeritus managementprof aan de Vlerick Business School.
“Het zit in het leger, in de sport, in de kunstensector, in de media, in de academische wereld, in de kerk, en dus natuurlijk ook in de politiek. Als je een paar journalisten goed laat zoeken, zul je altijd en overal misbruik vinden.”
Nadat eerst onze landgenote en Europees Parlementslid Assita Kanko al in opspraak was gekomen, brengt nieuwssite Politico nu aan het licht dat het probleem er veel breder is.
Dit jaar kondigde parlementsvoorzitter Roberta Metsola al sancties aan tegen de Luxemburgse Monica Semedo en de Spaanse Mónica Silvana González.
Er loopt ook een onderzoek naar de Spaanse José Ramón Bauzá – van 2019 tot 2021 werden in het Europees Parlement 34 dossiers van psychologisch of seksueel wangedrag geopend.
“De politiek is, net zoals de sport en de cultuur of de media, een bijzonder aantrekkelijke sector”, zegt Buelens.
“Het succes is er bovendien sterk persoonsgebonden. Als succes functiegebonden is, zal dat soort misbruik minder voorkomen. In de bedrijfssector maakt toxisch gedrag vandaag minder kans.”
Dan schrok u meer van de CEO van Plopsa dan van Assita Kanko?
“Zeker. Een normaal modern bedrijf heeft een beleid rond human resources, heeft systemen om tijdig te waarschuwen, voert functioneringsgesprekken. Het kan er ook gebeuren, maar mocht iemand mij morgen zeggen dat het op grote schaal gebeurt bij pakweg IBM, dan zou dat mij enorm verbazen.
“Politici zijn vaak ook vedetten, en daar slik je meer van dan van het hoofd boekhouding. Noël Slangen heeft daar een prachtig boek over geschreven: Praten met reuzen, over hoe je met zulke toppolitici omgaat.”
En wat is zijn raad?
“Het komt erop neer dat je er rekening mee moet houden dat ze lange tenen hebben. Ik heb in mijn loopbaan snel de raad gekregen: geef toe op kleine dingen, wees principieel op wat je belangrijk vindt.
“Wie macht heeft, zal geen respect hebben voor wie zich zwak opstelt. Je kunt alleen respect afdwingen door krachtig te reageren als men je grenzen overschrijdt.
“Neem nu iemand zoals Donald Trump: bij hem werkt dat zo, denk ik. Hij is ook een narcist, iets dat wordt gevoed door systemen waar je een vedette kunt worden.”
Succes kan naar je hoofd stijgen.
“Zo is dat. Kunstenaars, academici en politici denken dat het succes hen toekomt en dat ze daarom meer rechten hebben, en af en toe weleens mogen roepen en tieren, of seksuele toespelingen maken.
“De politicus is verkozen door duizenden mensen – bij de politicus die vatbaar is voor narcisme, wordt dat enorm gevoed. Ik denk niet dat het aangeboren is, maar toxisch gedrag bij zeer ambitieuze mensen wordt uitgelokt door twee factoren: de druk, en hoe je omgaat met conflicten.”
Geef eens voorbeelden?
“Laat ik wielrenners nemen. Tot bewijs van het tegendeel ben ik ervan overtuigd dat mijn grote idool Wout van Aert zich niet toxisch gedraagt.
“Lance Armstrong vroeger, die gedroeg zich zeker zeer toxisch. Armstrong was niet conflictvermijdend.”
Wat is toxisch gedrag voor u?
“Als het over leiderschap gaat, moet men een onderscheid maken tussen streng en toxisch.
“Een baas die wil dat je altijd meteen de telefoon opneemt, soms ’s nachts doorwerkt aan rapporten en hem of haar alleen feiten en cijfers bezorgt – die is niet toxisch, die is veeleisend. Mensen die voor zulke leiders hebben gewerkt, zullen zeggen dat ze ‘streng maar rechtvaardig’ waren.
“Toxisch gedrag heeft altijd ook te maken met willekeur. Een van de extreme voorbeelden daarvan was natuurlijk Stalin.”
Extreem voorbeeld, inderdaad.
(lacht) “Ja, maar met zulke voorbeelden kun je het idee goed duidelijk maken. Bij Stalin kon iedereen op om het even welk moment voor geen enkele verklaarbare reden uit de gratie vallen. Dat is een schrikbewind, toxisch. Het komt ook voor op kleinere schaal.”
Is uitvliegen een kenmerk van toxisch gedrag?
“Emoties, en nu spreek ik als psycholoog, zijn een wapen in de strijd. Er zijn mensen die daar bewust gebruik van maken. En er zijn mensen bij wie het sterker is dan henzelf – die zullen ook uitvliegen tegen hun baas.
“Bij een toxische chef is het een wapen, die zal meestal niet uitvliegen tegen de eigen baas. Maar emoties helpen hen om dreigementen tegen medewerkers kracht bij te zetten.”
Wordt het probleem groter, of komt er meer aan het licht?
“Dat laatste. Vroeger was het veel erger. Er is, zeker sinds #MeToo, veel aandacht voor slachtoffers. En dat is een goede zaak.
“Aan de universiteit was vroeger elke prof een kleine dictator. Dat is sterk verbeterd, er bestaan kwaliteitssystemen.
“In de politiek zijn die er nog niet. Wat daar ook speelt, is onmacht. Onderschat dat niet: sommige politici voelen zich vaak onmachtig. En op je kiezers kun je niet boos zijn, op je partijvoorzitter ook niet, want dan krijg je geen mooie plaats meer op de lijst. Op structuren kun je ook niet kwaad worden.”
En dan krijgt de medewerker het te verduren?
“Ja, dan reageert de politicus zich af, zoals het stampvoetende kind. Of zoals de leerkracht die ruzie heeft met zijn partner en zich afreageert op de leerlingen.”
Lees ook
Op de kop – Tom Naegels – Trump voor tiener
Raf Njotea – Een kwestie van macht
Bron: De Morgen