Vandaag is het dus vette dinsdag, het gevecht tussen Carnaval en Vasten, tussen den Dikke en den Dunne, feesten en uitstellen, goesting en controle, tussen schrokop en schraalhans.
Het is een dag van overgang, transformatie en strijd die in deze tijden, merkwaardig genoeg, bijzonder actueel is geworden, denk maar aan tournée minérale of de dagen zonder vlees van een tijdje terug.
Zit er niet al te diep in ons een misprijzen verborgen over onze ‘train de vie’? Iets wat Simon Schama ziet als ‘overvloed en onbehagen’ (waarmee hij de zeventiende eeuw in de Nederlanden omschrijft in een magistraal boek)?
Vasten is een fascinerend ritueel en het verlangen naar zuiverheid dat daarmee gepaard kan gaan zou kunnen wijzen op de ongemakkelijke verhouding die we vaak hebben met ons lichaam dat vet opstapelt, grote hoeveelheden voedsel verstouwt en zo op suiker kickt dat het vernederend wordt.
Gisteren las ik nog dat ‘vlees’ het nieuwe ‘roken’ aan het worden is. we transformeren, we ondergaan, we zoeken naar andere manieren om dat lichaam te disciplineren en ziektevrij te houden, wat keer op keer, helaas, een ijdele onderneming blijkt. Tot op zekere hoogte – en de dogmatici zullen allicht steigeren – is het spel. We spelen, we doen alsof, gedoemd als we zijn om consequent gedrag heimelijk te minachten.
Kijk hoe Bruegel de strijd tussen Carnaval en Vasten ziet.
Dit is het centrale gedeelte uit een groter schilderij dat hij in 1559 heeft geschilderd. Kijk hoe lamlendig die strijd is aan beide kanten. Kijk bijvoorbeeld naar de rijrichting van de tuigen waar de dikke en de dunne op zitten, dit is geen steekspel of zelfs maar een ontmoeting, ze rijden elk een andere kant uit en passeren elkaar maar half. In feite wordt er iets opgevoerd, het is doen alsof, geënsceneerd, het is een spel. De wereld is een decor, lijkt hij te zeggen, een achtergrond voor ons etaleren van lusten en lasten.
Hoe meer ge kijkt, hoe meer ge denkt: maar als dit een spel is, hoe is de mens dan écht voor deze schilder? Tenminste: die vraag is een mogelijke reactie.
Ik denk meer en meer dat Bruegel aanstellerij als de essentie van de mens beschouwt, een stoet van passies en lusten, waanzin en blindheid, die onvermijdelijk eindigt bij de dood.
Mijn liefde voor deze schilder wordt elke dag groter.
Bron: Jeroen Olyslaegers
