Het langste jaar van Het Zesde Metaal is de plaat die Wannes Cappelle (44) nooit had willen maken. Maar nood breekt wet.
De dood van zijn schoonbroer, de kankerdiagnose van groepslid en goede vriend Tom Pintens en diens overlijden op 4 augustus vorig jaar móésten in woord en muziek gegoten worden.
Pintens is nadrukkelijk aanwezig op Het langste jaar – als muzikant, arrangeur, producer en inspiratiebron tegen wil en dank. Toch is het geen aardedonkere plaat geworden. In de melodieën gloort het licht van een mooie toekomst.
Jurgen Beckers – De Morgen
“‘We wisten allebei: this is goodbye, voor altijd.
Maar niemand spreekt dat uit, het is te hard en te groot voor woorden.”Wannes Capelle
Dat Het langste jaar niet de makkelijkste plaat is die Wannes Cappelle ooit heeft gemaakt, is een understatement.
Wannes Cappelle: “Zeg maar: de moeilijkste. Ze was ook niet gepland, ik had mijn zinnen op een soloplaat gezet.
“Op de platen van Het Zesde Metaal staan telkens weer een paar nummers die we live niet spelen, en waarvoor we ook lang naar een arrangement hebben moeten zoeken.
“Sommige dingen werken nu eenmaal het best als je ze solo op gitaar brengt. Die richting wilde ik dus uit. Iedereen in de groep vond het een goed idee.
“Eind 2021 ben ik met mijn gezin voor een halfjaar naar IJsland vertrokken.
“Alda, mijn vrouw, is een IJslandse. We wilden onze kinderen, die 12 en 14 jaar zijn, met haar moederland vertrouwd maken: we stuurden ze naar school om de taal te leren. Ondertussen zou ik in alle rust aan solowerk kunnen schrijven.
“Maar we waren er nog maar net toen Alda’s broer onverwacht overleed. Een ongelooflijk lieve mens, hij liet drie kinderen achter. Het sloeg in als een bom, Alda was er kapot van.
“Dat heeft dat halve jaar helemaal anders ingekleurd. Ik heb enkele liederen van Mozart vertaald voor een ander project, maar een eigen plaat is er niet ontstaan.
“Toen ik in april 2022 even in België moest zijn, kreeg Tom te horen dat hij darmkanker had en dat het er niet goed uitzag. Omdat het weleens z’n laatste kon zijn, hebben we toen redelijk snel beslist om een plaat met Het Zesde Metaal te maken.
“Niet dat we fatalistisch waren, maar we voelden dat we niet onnozel moesten doen.
“Tom was superstrijdlustig. Toen hij het nieuws kreeg, is hij direct gestopt met roken en drinken. Hij ging gezond leven en begon yoga te doen, in de vaste overtuiging dat hij dat beestje klein zou krijgen.
“Dat najaar ben ik volop beginnen te schrijven, maar rond Kerstmis kreeg Tom opnieuw slecht nieuws: de kanker was uitgezaaid naar de botten.
“Zelf bleef hij optimistisch – het best case scenario schotelde hij ons voor als het worst case scenario – maar in de groep begonnen we toch naar elkaar te kijken: het zag er écht niet goed uit.
“Als we met zijn familie praatten, kregen we ook een ander verhaal te horen. Hij wilde ons ervoor afschermen.
“In januari 2023 zei Tom dat hij de plaat graag zou producen. Bij de opnames van onze ep’s had hij dat altijd gedaan − we beschouwden het als vanzelfsprekend − maar bij een elpee nog niet.
“Door zijn gezondheidssituatie is er geen discussie over geweest: we zouden het doen. Maar uiteraard voelden we de klok tikken.
“Telkens als we afspraken om te repeteren, zag je dat hij achteruitgegaan was. En toch was hij superscherp, kwam hij met ideeën en arrangementen aanzetten, was hij efficiënter dan ooit. Wellicht omdat hij voelde dat de tijd niet eindeloos was.
“Eind mei boekten we een week in Gam Studio in Waimes, in de Ardennen.
“Tom kon tegen die tijd amper nog eten. En van de 20 meter van de leefruimte naar de studio moest hij telkens 5 minuten bekomen. Maar zodra hij een gitaar in handen had, was hij weer vertrokken.
“Op het einde van die week gingen we met z’n vieren – Tom was een dutje aan het doen – in de jacuzzi in de tuin zitten. Plots stond hij daar en kroop hij erbij. Een ongelooflijk mooi moment.
“Eind juni hebben we nog een week zang en overdubs opgenomen in Antwerpen, in een studio bij Tom om de hoek. Het was de laatste keer dat ik hem zou zien.
“Hij zou aan de mixing beginnen, en na twee weken zouden we samenkomen om te luisteren. Die datum werd telkens weer uitgesteld, tot duidelijk werd dat het hem niet meer zou lukken.
“Voor het koor in de song ‘Het langste jaar’ zijn we naar de Safari Studios van Goose in Kortrijk gereden, waar Tom via Skype aanwezig was.
“Daarna ben ik op reis vertrokken. Ik weet nog dat ik tegen Alda zei: ‘Als we terug zijn, ga ik meteen naar Tom: ik heb zo’n voorgevoel dat het niet lang meer zal duren.’
“Ik ben vroeger moeten terugkeren, voor de begrafenis.”
Was ‘Het langste jaar’ het eerste nummer dat je voor deze plaat hebt geschreven?
Cappelle: “Het was één van de eerste waaraan ik ben begonnen, maar het was het laatst klaar. Ik wílde erover schrijven, over de periode vanaf de dood van mijn schoonbroer tot de eerste verjaardag ervan.
“Over elke ‘eerste keer zonder’.
“Ik had wel wat muziek, maar vond het heel moeilijk om tekstueel de juiste toon te vinden. Ik zat zelf ook in de rouw, maar het verdriet van mijn vrouw heeft me nog veel harder geraakt.
“Bovendien zaten we met de groep met de situatie van Tom, en had ik geen glazen bol: voor hetzelfde geld raakte hij erdoor en kon hij nog tien jaar verder.
“Hoe schrijf je over iets als je er middenin zit? Het is een enorme zoektocht geweest.
“En het blijft raar: ‘Het langste jaar’ heeft intussen op 1 gestaan in ‘Vox’ op Radio 1, dat is niet iets om thuis te vieren, hè. Ik wou dat dat nummer nooit had bestaan. Maar wat ik wilde – een stem geven aan de pijn – is me denk ik wel gelukt.
“Een andere schoonbroer van me heeft lang geleden zijn zus verloren, op haar 18de is ze omvergereden door een vrachtwagen.
“Ik voelde me altijd geroepen om tegen hem te zeggen: ‘Komaan, kop op, we gaan verder.’
“Toen ‘Het langste jaar’ voor het eerst op de radio te horen was, stuurde hij me een berichtje waaruit ik opmaakte dat hij wilde zeggen:
‘Ge verstaat eindelijk wat het is.’
“Dat het niet zomaar van ‘Kom, we gaan verder’ is.
“Uiteraard probeer je dat, maar de pijn hakt erin op momenten waarop je het totaal niet verwacht.”
Wat vond Tom van ‘Het langste jaar’?
Cappelle: “Toen ik er in februari mee naar de groep kwam, vroeg hij: ‘Waar gaat het over?’ Het ging eigenlijk over mijn schoonbroer, maar ik wist ook: als Tom sterft, gaat het even hard over hem.
“Zoals ik al zei: hij sprak niet over doodgaan, zijn focus lag op het leven. Ik heb Tom twintig jaar gekend, en ik heb hem nooit een gitaar weten kopen. Meestal speelde hij op iets wat hij had geleend en was vergeten terug te geven.
“We lachten daar soms mee. Maar in maart stond hij daar plots met een spiksplinternieuwe gitaar. Geen tweedehandse, hè, níéuw, vers uit de fabriek (lacht).”
Wat geen enkele gitarist ooit koopt.
Cappelle: “Voilà. Alsof hij dacht: ze moet nog honderd jaar meegaan.
“Een paar weken later: een nieuwe versterker. Tot dan had hij alleen maar op de reserve versterker van onze gitarist Filip Wauters gespeeld.
“Het was zijn manier om te zeggen: ik ga door met leven.”
En wat heb je gezegd toen hij vroeg waar het nummer over ging?
Cappelle: “Dat ik het was beginnen te schrijven na de dood van mijn schoonbroer. Waarop hij: ‘Oké.’ En dat was het.
“Niet lang vóór Tom de diagnose kreeg, heb ik een andere vriend verloren aan darmkanker.
“Zelfde verhaal: een goed jaar tijd tussen diagnose en overlijden.
“Maar anders dan Tom heeft hij dat hele jaar in het teken van zijn afscheid gesteld.”
SPOOKRIJDER
Een paar weken vóór Toms dood postte Johannes Genard een soort afscheidsode op Facebook onder het motto: waarom wachten tot iemand dood is vóór we zeggen wat hij of zij voor ons heeft betekend?
Cappelle: “In die reeks met liederen van Mozart heb ik ‘Abendempfindung’ vertaald, over iemand die beseft dat het einde nabij is, en zich inleeft in hoe zijn vrienden na z’n dood verdrietig zullen zijn.
“Hij bezingt onder andere hoe hij ze aan zijn graf ziet staan. Het is inderdaad raar dat we altijd wachten tot iemand dood is vóór we lofredes houden. Zouden we dat niet beter de week ervoor doen? Maar dat gaat gewoon niet.
“Ik zag die andere vriend vóór ik met ons gezin naar IJsland trok, en we wisten allebei: this is goodbye, voor altijd.
“Maar niemand spreekt dat uit, het is te hard en te groot voor woorden.
“Dus ging het gewoon van: ‘Allee, tot de volgende, hè.’”
Ga jij geregeld op medische controle?
Cappelle: “Ik ben geen hypochonder, maar ik ben op de leeftijd gekomen dat mensen beginnen te zeggen: ‘Dit en dat zou je toch best af en toe laten onderzoeken.’
“Ik loop niet meteen naar de dokter, maar als ik iets zou voelen waarvan ik denk dat het niet pluis is, zou ik wel gaan.
“Ik heb recent een coloscopie laten uitvoeren, omdat er in mijn familie iets is voorgekomen wat erfelijk bepaald kan zijn, maar alles was in orde.
“Tom had al langer symptomen, maar uit angst dat het slecht nieuws zou zijn, is hij niet onmiddellijk naar de dokter gegaan.
“Ik ben niet bang om te sterven, maar ik schiet weleens wakker met een hyperconcrete doodsangst. Dan is sterven heel dichtbij.
“Mijn vrouw meent dat het met een onverwerkt trauma te maken heeft.
“Het enige wat ik kan bedenken, is een voorval van tien jaar geleden. Toen ben ik ’s nachts, op weg naar huis van een optreden, bijna op een spookrijder gebotst. Die heb ik echt maar op een haar na gemist.
“Ik kwam badend in het zweet thuis.
’s Anderendaags ben ik gestopt met roken, met de gedachte: dit is de eerste dag van de rest van mijn leven.
“Ik zeg weleens tegen mijn kinderen: ‘Als ik een ongeval zou krijgen of plots dood zou neervallen, mag je gerust zijn: papa heeft een prachtig leven gehad.’
“Ik meen dat oprecht: ik heb twee kinderen die gezond zijn, een vrouw die ik graag zie, en ik sta elke dag op met goesting om mijn werk te doen.
“Je kunt in het leven niet veel méér wensen, hè?
“Door dat half jaar in IJsland ben ik ook weer gaan beseffen hoe goed we het hier hebben.
“Mijn zoon kreeg ginder een oorontsteking: vijf uur in de wachtzaal gezeten. Of beter: gestaan. De wachtrij was eindeloos. En intussen stond die kleine te schreeuwen van de pijn.”
TWEE KEER IN BAD
Je bent ambassadeur van Klimaatzaak. Wat doet Het Zesde Metaal om de voetafdruk te verkleinen?
Cappelle: “Wat we kunnen, maar het is een complexe kwestie.
“Onlangs hebben we bijvoorbeeld onze merchandising bekeken en vastgesteld dat we zakjes moeten hebben voor de mensen die iets kopen. De voor de hand liggende optie is dan: totebags. Maar dan ga je even googelen en blijkt dat je zo’n katoenen zak duizenden keren moet hergebruiken als je een kleinere CO2-voetafdruk wilt, dan wanneer je plastic zakjes gebruikt.
“Iedereen zou bij wijze van spreken een totebag voor het leven moeten hebben. En je kunt niet vóór elk concert op je social media zetten: ‘Denk eraan, mensen, breng uw zakske mee!’
“Maar het moeilijkste is dat je een gedragsverandering bij de mensen moet teweegbrengen, en dan schiet me altijd een uitspraak van Dostojevski te binnen:
‘De mens, de schoft, hij went aan alles.’
“Als je een bepaalde luxe gewend bent, kun je niet meer terug.
“In IJsland woonden we in een kleine flat met twee slaapkamers. Dat ging, omdat we wisten dat we naar ons comfortabele huis zouden terugkeren.
“Dat verkopen en kleiner gaan wonen: ik weet niet of we dat zouden kunnen. We zijn klein begonnen, en iedereen wil altijd het gevoel hebben dat hij een stap vooruit zet. Dat doen we ook over generaties heen.
“Ik moest onlangs aan mijn oude buurman denken, die geen badkamer had. Hij had een kolenkot, en daarnaast stond een kot met een vuile badkuip, waar hij twee keer per jaar in ging. Door de week waste hij zich aan de wastafel.
“Dat was vroeger zo, niemand keek daarvan op. Nu heeft iedereen één of twee douches en bij voorkeur nog een bad. En in de badkamer moet het 22 graden zijn.
“Zelf ben ik, de klimaatzaak indachtig, koud beginnen te douchen. Ik doe het nu bijna een jaar, maar ik denk niet dat je de hele mensheid daartoe kunt overtuigen.
“Degrowth is het toverwoord, maar dat verhaal krijg je gewoon niet verkocht.
“Ik ben ervan overtuigd dat mensen liever verdrinken of omkomen in een bosbrand dan naar een minder luxueus leven te moeten terugkeren.”
Is alles dan toch naar de wuppe?
Cappelle (lacht): “Dat weiger ik te geloven. Als het vier keer zoveel geld kost, kunnen we de verwarming namelijk wél een paar graden lager zetten. Als de mensen het in hun portemonnee voelen, kan het ineens wel.”
In de novelle De parel zegt John Steinbeck, en ik parafraseer: ‘De mens is nooit tevreden met wat hij heeft, wat als iets negatiefs wordt gezien, terwijl het net dat is wat hem van de dieren onderscheidt. Onze beschaving is erop gebouwd.’ Om de natuur te redden zullen we dus tegen onze natuur moeten ingaan?
Cappelle: “Wellicht wel, ja. We moeten de balans opmaken van wat er te winnen en te verliezen valt.
“Ik moet dan denken aan de wet van behoud van gedoe van Lieven Scheire. We vinden de hele tijd dingen uit om minder gedoe te hebben.
“Een brief posten, bijvoorbeeld, vonden we te veel gedoe, dus hebben we de e-mail uitgevonden, met als gevolg dat we de héle dag zitten te mailen.
“Je kunt nauwelijks een uitvinding bedenken die écht voor minder gedoe heeft gezorgd.”
Alles is wireless, maar als we op vakantie gaan, hebben we een rugzak met alleen maar kabels en opladers mee.
Cappelle (lacht): “En hoe sneller de dingen gaan, hoe minder geduld we hebben. Als een website niet binnen de twee seconden laadt, worden we slechtgezind.
“We blijven fundamenteel ontevreden. Voor mij is het een reden om aan meditatie te doen en naar een staat van in het nu zijn te streven.
“Het zal nu wel duidelijk zijn dat onze problemen nooit allemaal opgelost zullen raken, zeker?
“Het leven is een aaneenschakeling van problemen, dat ís net het leven. Alles wat hier rondom ons staat, is een oplossing voor wat ooit een probleem was. Een tafel, een glas, schoenen…
“Je kunt niet leven met de gedachte: ‘Als dat achter de rug zal zijn…’”
KLEURIGE SOKKEN
Zullen we nog even voorzichtig richting muziek proberen te sturen?
Cappelle (lacht): “Wat een idee!”
Het langste jaar is een melodieuzere plaat dan we van je gewend zijn. Een bewuste keuze?
Cappelle: “Ik was me er in ieder geval bewust van toen ik ze maakte. Ik denk dat het komt door het feit dat ik die klassieke liederen heb moeten instuderen.
“Ik ben geneigd om in het comfort van mijn eigen stem te zingen, maar als ik plots van een partituur moet zingen, moet ik daar echt op studeren. Zo had ik te weinig naar mijn eigen songs gekeken.
“Je kunt ook dingen schrijven die je nog niet meteen kunt brengen, maar wel kunt léren vertolken.
“Ik heb mezelf tijdens het schrijven meer uitgedaagd. Een aantal zanglijnen had ik tijdens de repetities in januari en februari nog niet onder de knie. Ik zag de anderen kijken: ‘Oei, dat is wel, euh…’
“En dan moest ik zeggen: ‘Geef het een kans. Tegen dat we het opnemen, zal ik het wel kunnen.’
“Dat is me niet bij alle nummers gelukt, maar bij sommige wel.
“Op de één of andere manier was ik in de muziek ook op zoek naar licht. En ik denk dat Tom in de arrangementen ook de melodietjes heeft opgezocht.
“De plaat begint met ‘Nog maar begonnen’, omdat ik niet wilde openen met een lied over de dood.
“Het is ook een boodschap voor mezelf: ik ben nog maar net begonnen, ik heb stappen gezet, als zanger en als gitarist, en ik kan nóg vooruitgaan.
“Maar net zo goed gaat het over de relatie met mijn vrouw. Als je twintig jaar samen bent, gebeurt het dat je altijd weer op dezelfde dingen vastloopt.
“We hebben geleerd om die nu wél aan te pakken, om die te benoemen en erover te praten.”
Gaat ‘Alles moet veranderen’ ook daarover?
Cappelle (knikt): “‘Alles moet veranderen als je wilt dat alles hetzelfde blijft.’
“Als je blijft stilstaan, marcheert het niet meer. Het leven gaat door, dus moet je mee veranderen.
“Als je ergens voorbij raakt, ligt er vaak een nieuwe wereld open.”
Om af te ronden: Tom had gevraagd om voor zijn uitvaart in het OLT gekleurde sokken te dragen. Had jij er liggen of moest je ervoor naar de winkel?
Cappelle (lacht): “Ik had er nog liggen (stroopt een broekspijp op). Van nature ben ik meer voor zwarte exemplaren.
“Nee, Tom was wel voor speciale sokken. En niet alleen sokken: hij kwam met alles weg, hè.
“Op een bepaald moment had hij zo’n lange voetbaltrainersjas gekocht, die twee maten te groot was.
“Ik moet met zoiets niet buitenkomen, maar als Tom dat aanhad, dacht je: best cool, eigenlijk.
“Ik ging geregeld met hem winkelen, en dan liet ik me weleens meeslepen. Maar als ik die spullen thuis uit de zak haalde, zag ik mijn vrouw al met de ogen rollen, en wist ik: doemenè! (lacht)”
© Humo
Het langste jaar van Het Zesde Metaal
is uit op News.
De tournee is volledig uitverkocht.
Lees ook
Wannes Cappelle – Het Zesde Metaal – Hopelijk kan het deugd doen om iemand immens verdriet te horen uitspreken
Portret – Tom Pintens (1974 – 2023 ) had een eigen klankwereld in zijn hoofd
Lees ook
Lees andere portretten
Bron: De Morgen