Vincent Scheltiens is historicus aan de Universiteit Antwerpen. Hij publiceert o.a. over nationalisme en nationale identiteitsconstructie en de politieke geschiedenis van België.
Vincent Scheltiens – De Morgen
Wat we vandaag weten.
Niemand wil na 9 juni Vlaanderen met Vlaams Belang besturen. Behalve de N-VA. Van die partij mogen we het niet weten. Haar voorzitter vindt de vraag zelfs “irrelevant”.
Dat zegt hij terwijl in andere EU-lidstaten conservatief rechts de ophaalbrug neerlaat voor extreemrechts.
Die combo holt intussen in die landen de rechten uit van lgbtqia+ (recht op adoptie, op plaats en acceptatie in de publieke ruimte) en vrouwen (recht op abortus). Ook de sociale verworvenheden van werknemers en delen van de culturele sector worden er geviseerd.
“Irrelevant”, zegt de N-VA-voorzitter, terwijl in binnen- en buitenland aan het licht wordt gebracht hoe deze extreemrechtse partijen de kaart van Poetin trokken en er in sommige gevallen, als partij (zoals het Rassemblement National) of als individuen, geld voor ontvingen.
En waren het geen Russen dan wel Chinezen. Maar de vraag stellen of ook de N-VA dat nieuwe rechts-conservatieve stramien – Portugees rechts is een uitzondering – zal volgen, is luidens haar voorzitter dus “irrelevant”.
Intussen versterkt zijn partij de positie van extreemrechts. Hun voorzitter deed dat met zijn vrij hallucinant boekje over woke, een bijdrage aan de extreemrechtse cultuuroorlog die ook hij volop voert.
Tal van N-VA-mandatarissen versterken dan weer extreemrechts met hun rabiate islamofobie.
Want wat we ook weten: peiling na peiling zakt de N-VA verder weg. De voorsprong op de anderen, die elk extreemrechts uitsluiten, is nog aanzienlijk.
Even leek de sociaaldemocratie onder leiding van die andere voorzitter richting haar geprefereerde coalitiepartner te klimmen maar door het vakkundig ingooien van de eigen ruiten werd die opgaande curve omgebogen.
Als er iemand profiteert van het cordon sanitaire is het dus de voorzitter van N-VA wel. Hij weet dat alle anderen hem nodig hebben want samen komen ze er niet en met extreemrechts willen die anderen toch niet regeren.
Maar zijn kiezers blijven dus moeiteloos de Chinese Muur tussen N-VA en extreemrechts doorbreken.
Want ook dat van die muur is zowel sociologisch als politiek pure fictie vanwege de voorzitter. Er is geen muur, noch voor zijn kiezers noch voor velen van zijn militanten en kaders.
Dat komt omdat ze naast stevig gewortelde ethisch conservatieve, politiek rechtse en antisociale stellingen eenzelfde interpretatie van het flamingantisme voorstaan.
Beiden delen een historisch ressentiment ten aanzien van België. Een land dat ze door de Franstaligheid, de als lui, links en onbekwaam gebrandmerkte Walen als blok aan het been beschouwen, als een sta-in-de-weg voor Vlaanderen.
Vandaar minstens nood aan confederalisme als stap naar een zelfstandige Vlaamse republiek. Simpel, toch? Wacht even.
Ja, N-VA en VB zijn de enige partijen die in the long run samen – anders komen ze er niet – België verder wil ontrafelen, opdelen, laten verdampen, doen barsten: keuze zat uit hun discursief repertoire hierover.
Vreemd toch dat diezelfde N-VA tegelijkertijd dat vermaledijde België budgettair “op orde wil zetten”, de defensie kwalitatief wil versterken, “verantwoordelijkheid” wil opnemen in de federale regering, zich “geen tweede keer een mes in de rug” zal laten planten en, hou u vast, de premier wil leveren van het land dat ze statutair wil afbreken.
De ogenschijnlijke schizofrenie reikt nog verder wanneer diezelfde partij in Franstalig België lijsten neerlegt.
Maar hier komt het punt.
De N-VA-voorzitter liet zich herhaaldelijk ontvallen dat Vlaams zelfbestuur voor hem niet via een “Catalaanse weg” zal verlopen.
Eenzijdige onafhankelijkheidsverklaringen waarbij gedweeë EU-lidstaten opgebroken worden, zullen – of het nu Catalonië in 2017 of Vlaanderen na 2024 is – niet zomaar door de EU als lidstaat erkend worden.
De eenzijdige weg naar onafhankelijkheid leidt dan niet tot een welvarend autonoom Vlaanderen in de EU maar tot een pariastaat.
- Buiten de EU.
- Misschien ook wel uit de eurozone.
- In dat geval met een eigen munt.
- Alleszins met eigen grenzen.
- Eigen politie en leger.
- Met wereldwijd eigen ambassades en consulaten…
- Zonder oplossing voor de hoofdstad die een eigen dynamiek, sui generis, kent…
Allemaal zeer complex én duur, uiteraard. Geconfronteerd met invoer- en exportbarrières dreigen economisch infarct en crisis.
Veel miserie waar het Verenigd Koninkrijk post-Brexit mee worstelt spiegelt ons voor wat zo’n unilaterale Flexit zou kunnen teweegbrengen. En dan is er over het Kanaal niet eens een discussie over hun hoofdstad.
Dat suïcidaal avonturisme is de nachtmerrie van patroonsfederatie Voka en van al wie met duizend-en-één draden verstrengeld is met partners in de Europese Unie.
De N-VA-voorzitter worstelt met nog een probleem. In geen enkele bevraging of onderzoek komen ze, in tegenstelling tot het Brexit-referendum van 2016 of het Catalaanse van 2017, ook maar in de buurt van een meerderheid voor hun separatistische dromen.
Zelfs onder kiezers van Vlaams Belang halen ze die niet. En dat is toch de partij die in juni van vorig jaar nog een “stappenplan” naar Vlaamse onafhankelijkheid voorstelde, vertrekkend bij eenzijdige demarches vanuit een meerderheid in het Vlaamse parlement.
En dus rijst de vraag of de N-VA-voorzitter niet, half onder de radar, strategisch de Italiaanse bocht neemt: de piste die Matteo Salvini volgde, zonder dat daarmee gezegd is dat die partijen programmatorisch op dezelfde lijn zitten.
Salvini’s Lega Nord, toen nog onder leiding van Umberto Bossi, spinde electoraal garen door zich af te zetten van het arme zuiden van het land (het “Wallonië van Italië”) en van de dieven en profiteurs van Rome (“Brussel”).
Het alternatief voor hun rijkere Lombardije (“het welvarende Vlaanderen”) was een onafhankelijk Padania. Afgeleid van de Latijnse benaming van de Po-rivier (Padus) moest dit uitvindsel de separatistische ambitie van het rijkere noorden concretiseren.
Niemand twijfelt eraan dat ook de N-VA-voorzitter in staat is om een Latijnse benaming voor de nieuwe staat uit de hoed te toveren.
Maar na een aantal Italiaanse regeringsdeelnames dropte Salvini het adjectief Nord om zijn politieke ambitie over heel Italië uit te strekken.
De onafhankelijkheidsretoriek is verdwenen.
In Vlaanderen ogen de separatistische perspectieven niet rooskleuriger.
Maar wat is het verschil met de N-VA-deelname aan Michel I, toen de Vlaams-nationalisten in 2014 het communautaire “in de diepvries” propten om het land zogezegd “op orde te zetten”?
Minstens vier elementen.
- 1) De Catalaanse casus van 2017 heeft de onmogelijkheid van elke eenzijdige strategie aangetoond. De deur naar roekeloos avonturisme is voor de N-VA-voorzitter gesloten.
- 2) De krachtsverhouding binnen de EU zijn sinds Michel I in tal van lidstaten geradicaliseerd en naar rechts-extreemrechts overgeheld.
Spanje ei zo na, maar met Italië, Hongarije, binnenkort Nederland waar Wilders zijn Nexit laat vallen en, wie weet, later Frankrijk kantelt de EU substantieel door de tandem rechts-extreemrechts.
Opvallend dat men bij N-VA in de zomer van 2023 meer aandacht en enthousiasme koesterde voor de verhoopte zege in Spanje van de rechts-conservatieve Partido Popular – dat enkel de macht kon ambiëren met de steun van het extreemrechtse VOX – dan voor de separatistische Catalanen. - 3) Als volgens hun redenering Vlaanderen toch het gelag betaalt voor België kan N-VA de Belgische hefbomen beter zelf in handen nemen en om dat duurzaam te kunnen moet de politieke krachtsverhouding in Wallonië wijzigen. Temeer omdat er geen meerderheid is voor een zevende staatshervorming, laat staan één op het Vlaams-nationalistische bipolaire stramien.
- 4) Zoals Bart Eeckhout (DM 6/4) argumenteerde, worstelt de PS niet alleen met slechte peilingen maar over de langere termijn met structurele achteruitgang.
Vandaar dus de sterke Belgische politieke ambitie van N-VA, de drang om greep te krijgen op het federale bestuur, de wil om als België bij de beste leerlingen in de NAVO-klas te horen.
En nu dus die Waalse lijsten. N-VA weet dat in Wallonië delen van de bodem vruchtbaar zijn voor rechts-conservatief zaaiwerk.
Al dan niet met delen van extreemrechts, op harde islamofobe posities, met law and order-retoriek en de belofte van een neoliberale tabula rasa.
Zelfs als je daarvoor aangebrande figuren als hun eerste Franstalige kandidaat aanreikt, hoeft dat geen bezwaar te zijn.
Bij ontstentenis van Vlaams-nationalistische perspectieven en de prioriteit van een gespierd rechtse agenda die aansluit bij de nieuwe wind die door de EU waait, zou in die hypothese het probleem van Vlaanderen het probleem van België kunnen worden. Die verschuiving zal zeker niet over één nacht ijs gaan.
De Vlaams-nationalistische wortels zitten veel dieper dan de “Padaniaanse”.
Maar de N-VA heeft wellicht ook tijd en weinig te duchten weerwerk. Het zijn niet de restanten van de Vlaamse beweging, die ze negeert en waar ze op neerkijkt, die haar koers zullen bepalen.
En het zwaaien met leeuwenvlaggen op de koers of het zingen van oude liedjes kan blijven doorgaan. Ook de invloed van de andere Vlaamse democratische partijen zal weinig wegen.
Tenslotte heeft niemand daar een andere strategie dan de junior partner te mogen zijn van de N-VA.
Lees ook
Woke – Het scheldwoord voor alles waarmee Bart De Wever het niet eens is
Woke – Tom Lanoye houdt voordracht van zes uur – De integrale voordacht van ‘Woke is het nieuwe Marrakech-pact’
Bron: De Morgen