Journalist Gideon Levy bereikte al weinig Israëliërs met zijn berichtgeving over Palestijnen, maar sinds de Hamas-aanval is er helemaal geen ruimte meer voor empathie.
Sasha Kester – De Morgen
‘Het is helaas niets nieuws. Wij ontmenselijken de Palestijnen al decennialang.’
Gideon Levy
Hij wordt gehaat, de vriendelijke man die op dit moment in korte broek koffie en thee zet voor zijn gasten.
Het Israëlische leger heeft hem meerdere malen beschoten, een woedende meute heeft gedreigd hem in elkaar te slaan, en verschillende ministers hebben geëist dat hij zorgvuldig in de gaten wordt gehouden omdat hij een veiligheidsrisico vormt.
Wat Gideon Levy, die in de keuken liefdevol over zijn drie katten praat, zo gevaarlijk maakt? Decennialang probeert hij als journalist al te vertellen over de mensen met wie Israëliërs dit land delen. De Palestijnen.
Niet over de ‘beesten’, zoals zij tegenwoordig in Israël worden genoemd, maar over doodnormale gezinnen die onder gruwelijke omstandigheden proberen te overleven.
En over hoe Israël de rechten van deze mensen vertrapt.
Het was altijd al lastig om voor deze boodschap een luisterend oor te vinden, maar op dit moment, nu heel het land in shock verkeert vanwege de aanval van Hamas, wil eigenlijk niemand zijn verhaal nog horen.
Toch blijft Levy (70) onvermoeibaar zijn vinger op de zere plek leggen
- Schrijft hij over de moorden op de Westelijke Jordaanoever (in zeven weken tijd 42 Palestijnse doden in één dorp)
- Hekelt hij oud-generaals die schaamteloos suggereren dat er eens een flinke epidemie zou moeten woeden onder de vluchtelingen in Gaza
- Vraagt hij zichzelf af waarom je een verrader zou zijn als je ook empathie voelt voor de kinderen in Gaza
U schrijft voor de linkse krant Haaretz. Is dit geluid ook in andere Israëlische media te vinden?
“Nee, daar is momenteel geen ruimte voor empathie. Palestijnen zijn voor heel veel Israëliërs geen mensen meer, maar ‘terroristen’ of zelfs ‘beesten’. Onze media laten niet eens zien wat er in Gaza gebeurt.
“Waarschijnlijk weten jullie in West-Europa beter wat de inwoners daar meemaken dan Israëliërs die er een halfuurtje vandaan wonen.
“Je kunt in dit land urenlang naar de tv kijken en dan gaat het continu over de oorlog, maar de gevolgen van de bombardementen – de slachtoffers, de vernietiging en de wanhoop – blijven buiten beeld.”
Dit is geen Rusland: Israël is een democratie waar de pers in vrijheid verslag mag doen. Dit is dus niet van bovenaf opgelegd.
“Dat is misschien nog het ergste: niemand vertelt de media dat ze deze beelden moeten achterhouden. Ze kiezen er zelf voor omdat ze weten dat hun kijkers ze niet willen zien, en dus omdat het slecht zou zijn voor de kijkcijfers.”
U schrijft het wel op. Maakt dat enig verschil?
“Helaas niet, maar het is wel terug te vinden in de archieven, en later zal niemand kunnen zeggen: ‘O, dat was vreselijk, maar ik wist dat niet.’ Mensen kiezen ervoor om het niet te weten, en de media helpen hen daarbij.”
Terwijl de gelauwerde Levy op internationale podia wordt geroemd om zijn columns en analyses, wordt het hem in Israël zelf niet in dank afgenomen dat hij over de slachtoffers in Gaza schrijft. Toch voelt hij zich niet onveilig en heeft hij geen doodsbedreigingen gekregen.
“Wellicht hebben ze mij gewoon opgegeven”, zegt hij lachend.
Want dat is weleens anders geweest. Tijdens de oorlog tussen Israël en Hamas in 2014 kwam Levy de straat niet meer op: hij was het zat om constant bespuugd te worden of te zien dat mensen in restaurants van hun tafeltje wegliepen omdat ze niet bij hem in de buurt wilden zitten.
Hij had het bovendien gehad met zijn bodyguards die hem om veiligheidsredenen buitenshuis moesten vergezellen, en dan ook steeds begonnen over zijn politieke mening.
Bodyguards, ja. Een dag nadat Levy in zijn column niet alleen politici, maar ook piloten die bommen op Gaza lieten vallen de maat had genomen, stormde op straat een meute op hem af.
“Ik moest rennen!”, vertelt hij. Zelfs in tijden van vrede mag er geen kwaad worden gesproken over de jongens en meisjes die het land verdedigen, en in tijden van oorlog was dit heiligschennis.
“Maar het is nu eenzamer dan toen”, vertelt hij in zijn achtertuin in Tel Aviv, waar het warme ochtendlicht schijnt op een jonge citroenboom.
“Bijna iedereen, ook in mijn omgeving, is veranderd. Mensen die zogenaamd een links hart hadden, zeggen plotseling ook dat er geen kans meer is op vrede omdat Arabieren nu eenmaal moordenaars zijn.
“Dat is uitermate deprimerend. Wat er is gebeurd, ligt helemaal niet automatisch in de aard van Palestijnen of Arabieren. Het was barbaars, maar de woede heeft wortels.
“Het is onvergeeflijk, maar het betekent niet dat heel Palestina zo in elkaar zit.”
Hoe verklaart u dat zelfs Israëliërs die de situatie in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever persoonlijk kennen, die weten hoe de bezetting daar aan mensenlevens vreet, nu geen ruimte hebben voor dit perspectief?
“Vergeet niet dat de aanval toevallig plaatsvond bij de ruggengraat van het Israëlische vredeskamp.
“De kibboetsen waar Hamas al die burgers en kinderen heeft vermoord, vormen het hart van de vredesbeweging. Mensen zien dat als verraad, voelen zich persoonlijk vernederd en verraden.
“Tegelijkertijd laat het zien dat zionistisch links niet heel erg solide is. Eén aanval en er vindt een aardverschuiving plaats.”
Kun je stellen dat Israël door deze aanval is veranderd?
“We moeten wachten tot de oorlog voorbij is om dat te beoordelen, want op dit moment bevinden we ons nog midden in de storm.
“Mensen zijn geschokt en voelen zich vernederd. We kunnen niet geloven dat een stel jongemannen met geweren en motoren het zuiden van ons land kon overnemen en zoveel mensen kon vermoorden.
“In Israël! Met ons superieure leger, en onze superieure veiligheidsdiensten!
“Ook ik geloof na deze gruwelijke aanval dat we tegen Hamas moeten strijden. Maar we moeten onszelf tegelijkertijd afvragen hoe we hier zijn terechtgekomen, want het conflict is niet op 7 oktober begonnen.
“Hamas kon zo sterk worden doordat mensen zestien jaar lang in armoede, onder vreselijke omstandigheden en zonder enig perspectief, in een kooi hebben geleefd.”
U zegt dat er tegen Hamas moet worden gestreden, maar deze organisatie zit diep ingegraven in overbevolkt gebied en gebruikt burgers als menselijk schild. Hoe kan een democratie daartegen vechten?
“Het is onmogelijk om dat te doen zonder dat het burgerlevens kost, maar het moet wel proportioneel blijven, ook in ons eigen belang.
“Stel dat het wél moreel verantwoord zou zijn om al deze onschuldige mensen te doden, en dat we daadwerkelijk het recht hebben onszelf op deze manier te verdedigen, wat komt er dan daarna? Want we moeten, zelfs los van enige morele afweging, ook aan de consequenties denken.
“Wat denk je dat er gaat gebeuren? Gaan deze mensen Israël in hun harten sluiten omdat we Hamas hebben verjaagd? Gaat dit in Gaza tot een vredesbeweging leiden? Natuurlijk niet!
“Dit genereert een nieuwe generatie die ons diep zal haten en ons met geweld zal willen bestrijden.”
Wordt dit gesprek, dat gaat over de veiligheid van Israël, wel gevoerd?
“Alleen in heel kleine bubbels, en nu helaas minder dan ooit. Deze samenleving leeft met een olifant die midden in onze levens staat, maar we spreken niet over de bezetting en dus bestaat die niet.
“Helaas is geweld het enige signaal dat we krijgen, dat mensen wakker schudt en laat zien dat er ook nog Palestijnen zijn. Het is een erg deprimerende conclusie, maar het is wel waar.
“Als ze netjes achter hun muur blijven, en wij niets van hen horen, geeft niemand hier in Israël iets om Gaza.”
Maar legt u dit alstublieft uit: ik ken Israëliërs als uitermate warme en genereuze mensen die het leven omarmen, de democratie een warm hart toedragen en anderen over de hele wereld willen helpen waar ze kunnen.
“Het is helaas niets nieuws. Dezelfde Israëlische soldaten die na de aardbeving naar Turkije gaan om een kind te redden, kunnen een dag later een kind doodschieten op de Westelijke Jordaanoever zonder zich daar schuldig over te voelen.
“Als je een bezetting wilt volhouden, moet het bezette volk gedehumaniseerd worden, anders word je gek.
“Wij ontmenselijken de Palestijnen al decennialang, want als we hen niet meer zien als mensen zoals jij en ik, wordt alles veel simpeler. Dan hoeven we geen rekening te houden met mensenrechten of internationale wetgeving.
“Als je na de overstromingen op de Filipijnen een kind redt, heb je een mensenleven gered. Een Palestijns kind is geen mens.”
Als je in Israël met mensen praat, zijn ze oprecht bang: alsof ook hier in Tel Aviv elk moment een Hamas-strijder uit een tunnel kan stappen om hen te vermoorden en hun kinderen te kidnappen. Hoe legt u die angst uit?
“Die wordt ons bijna met de melk van onze moeders bijgebracht.
“De Holocaust is veel meer in deze samenleving aanwezig dan buitenstaanders beseffen, en we vertellen elkaar altijd dat we in gevaar zijn.
“Dat we klein en zwak zijn, zoals David, en dat we tegenover een Goliath staan. Terwijl dat in de meeste gevallen helemaal niet waar is. Als het gaat om de Palestijnen, zijn zij de kleine zwakke David en wij zelf de Goliath.
“Natuurlijk is een deel van die angst terecht. Ook ik was de eerste dagen na de aanval bang dat het tot een regionale oorlog, of misschien zelfs een wereldoorlog zou leiden.
“De realiteit kan in deze regio erg beangstigend zijn. Maar een ander deel van de angst is gemanipuleerd.
“Angst kan heel goed zijn voor regeringen, voor totalitaire leiders. Angst verenigt mensen tenslotte enorm. En dus zeggen wij nu in koor dat de hele wereld tegen ons is, dat de hele wereld antisemitisch is. Er is alleen maar angst, angst, angst.
“Terwijl de wereld juist belachelijk welwillend tegenover Israël staat. Toen Rusland de Krim binnenviel, werden er binnen een week sancties opgelegd. Israël bezet sinds 1967 al Palestijns land, en zelfs het noemen van sancties is ongehoord.”
Beeld Getty Images
Zo heeft Levy niet altijd naar de situatie gekeken. In 1974 werd hij als jongeman opgeroepen voor het Israëlische leger, waar hij als verslaggever diende bij Israel Army Radio.
Van 1978 tot 1982 werkte Levy als assistent voor Shimon Peres, op dat moment de leider van de Israëlische Arbeiderspartij, en daarna begon hij te schrijven voor Haaretz.
Toen hij als verslaggever naar de Westelijke Jordaanoever ging en zag hoe kolonisten olijfbomen van Palestijnse boeren omhakten, en hoe Palestijnse vrouwen bij checkpoints werden mishandeld door Israëlische soldaten, dacht hij nog dat het om de rotte appels, de uitzonderingen ging.
“Ik was jong en gehersenspoeld”, zei Levy in een eerder interview. “Het duurde heel lang voordat ik begreep dat dit bewust beleid van de overheid was.”
Na de aanval van Hamas werd er buiten Israël, ook door bondgenoten als de Verenigde Staten, wel gesproken over het belang van een vredesproces. Gelooft u dat deze ramp na de oorlog kan leiden tot een dialoog?
“In Israël zie ik dat niet gebeuren. Ik hoop het, maar al mijn hoop ligt bij de internationale gemeenschap, want in Israël is een groot gebrek aan rationeel denken. We zijn te emotioneel, te nationalistisch en we zitten vast in onze slachtofferrol.”
Ook niet als premier Netanyahu vertrekt en er een minder rechtse regering zou worden gekozen?
“Het spijt me, nee, maar Netanyahu is niet het probleem. Dat zit veel dieper.
“Ook mensen uit de oppositie, zoals Yair Lapid of Benny Gantz, willen de bezetting laten voortduren. Er is helaas geen leiderschap dat het voortouw kan nemen.
“Een dappere leider, die het volk kan vertellen: ‘Genoeg is genoeg, we hebben al zoveel geprobeerd, en dat heeft nooit gewerkt, we kunnen niet meer op ons leger vertrouwen en ook de Verenigde Staten zullen ons niet eeuwig beschermen. We hebben geen andere keuze dan met de Palestijnen om de tafel gaan zitten.’
“Maar dergelijk leiderschap zie ik niet. Niet bij ons, in Israël, en ook niet bij de Palestijnen. Zeker niet degenen die op het podium staan, maar helaas ook niet achter de coulissen.”
Dat klinkt uitermate deprimerend. U heeft echt geen sprankje hoop?
“Natuurlijk blijf ik hopen, maar ik zie niet waar het vandaan kan komen, behalve uit de internationale gemeenschap. En natuurlijk moet je in deze regio, in het Midden-Oosten, altijd realistisch genoeg zijn om in wonderen te geloven.”
Beeld Kobi Wolf voor de Volkskrant
Lees ook
- Martijn Lauwens
Israël is gebouwd op de ontkenning van Palestina - Hamas
Portret van een terreurbeweging - Klaas Maenhout
Vlaamse universiteiten moeten alle academische banden met Israël verbreken - Paul Goossens
De dubbele moraal in het Gaza-conflict dreigt Europa zuur op te breken - Brigitte Herremans
Het ironische is dat Israël met zijn oorlog, Hamas net sterker maakt - Vlerick must fall
Waarom de Vlaamse universiteiten positie moeten innemen over het Israëlische apartheidsregime - Johan Depoortere
De Palestijnse kwestie een paradigmastrijd - Adania Shibli
De auteur die niet welkom was op de Frankfurter Buchmesse - Nicholas Kristof
Dit moment zal de geschiedenis ingaan als een moreel en politiek dieptepunt - Mustafa Barghouti
Het echte doel van deze oorlog is een etnische zuivering van Gaza - Yuval Noah Harari
Links is in het Westen ‘onverschillig’ tegenover gruweldaden van Hamas - Johan Depoortere
De hypocrisie van het Westen is adembenemend - David Grossman
Israël presenteert zich als democratie, maar is het niet - Bart Eeckhout
Valt er een morele hiërarchie aan te brengen in het kwaad dat Hamas en Israël aanrichten - Maarten Boudry
Als Israël dat wilde, had het de hele Gazastrook al ontelbare keren van de kaart kunnen vegen - David Grossman
Ik wil niet langer vertoeven in een wereld die zulke monsters toelaat om te bestaan - Arnon Grunberg
Hamas heeft deze oorlog al gewonnen - Ramsey Nasr
Palestijnse slachtoffers hebben geen namen, het zijn nummers - Yuval Noah Harari
Alleen internationale inmenging kan ons nog redden
Bron: De Morgen