Na de lezingen het boek: N-VA-voorzitter Bart De Wever sluit aan in het rijtje spraakmakers dat waarschuwt voor het loden korset waarin de ‘wokebeweging’ de vrije samenleving dreigt te omknellen. Toch blijft een belangrijke vraag onbeantwoord. Wat is nu eigenlijk het probleem?
Bart Eeckhout – De Morgen
‘Hier spreekt een politicus die het einde van zijn loopbaan voelt naderen’
“Zal u contact hebben met de organisatoren van het festival om ervoor te zorgen dat er geen racistische en/of antisemitische karikaturen aanwezig zullen zijn?”
Dat was een van de vragen die Kamerlid Simon Moutquin (Ecolo) aan minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) begin vorige maand wou stellen over het carnaval in Aalst.
‘Wou’, want Moutquin kwam er nooit toe. Ecolo trok de vragen inderhaast in toen ophef opborrelde en de groenen ook zelf wel beseften dat de suggestie van preventieve censuur nogal haaks staat op de vrije meningsuiting.
Ziedaar een van de zeldzame vastgestelde ‘woke-incidenten’ in dit land: drie parlementaire vragen van Ecolo die niet eens gesteld raakten.
Had het zich enkele weken vroeger voorgedaan, dan zou het zeker Over woke gehaald hebben, het nieuwe pamflet van N-VA-voorzitter Bart De Wever.
Want, toegegeven, Kamerlid Moutquin getuigt van die overgevoelige neiging om schokkende meningsuitingen in te snoeren die critici aan ‘wokeadepten’ verwijten. Dit type woke bestáát dus wel. Maar toch: wat stelt het allemaal voor?
Veel, zal Bart De Wever antwoorden.
Woke is neutraal te definiëren als het bewustzijn van of de waakzaamheid (wokeness) voor structurele achterstelling of achterstand van groepen in de samenleving.
De definitie van De Wever oogt een pak negatiever. Hij heeft het over “een gedachtegoed dat pretendeert mensen ‘wakker’ te willen schudden voor de grieven van een lijst maatschappelijke slachtoffergroepen.
“In realiteit manifesteert het zich als de criminalisering van de westerse beschaving en de verheerlijking van alles wat er afbreuk aan kan doen.”
‘POSTMODERNE ZELFAFBRAAK’
Om zijn punt te maken, bedt De Wever de jonge wokebeweging in in een breder kader van “postmoderne zelfafbraak” dat hij naar eigen zeggen dagelijks ontwaart in de Vlaamse kranten of aan de Vlaamse universiteiten.
Dat postmodernisme is volgens hem “bijna het eenheidsdenken aan de linkerzijde en derhalve dus ook in onze zogenoemde kwaliteitsmedia, in de humane wetenschappen aan onze universiteiten en bij de opiniezettende figuren uit de cultuurwereld”.
En dat linkse eenheidsdenken heeft alles wat van ons ‘ons’ maakt, kapotgemaakt, meent De Wever.
Onze geschiedenis is verdacht gemaakt, onze identiteit ingeruild voor kosmopolitisme, ons onderwijs is misgroeid en nu komen de ‘wokers’ ook achter onze vrijheid aan, in naam van het respect voor de gevoeligheden van minderheidsgroepen.
Het probleem is dat dat beeld niet overeenkomt met de realiteit. Daar is het conservatieve of rechtse kamp al een tijdje aan de winnende hand in de cultuurstrijd, ook in Vlaanderen. Juist woke of liever de ‘wokecritici’ leveren daarvan het bewijs. Zij bepalen waarover het debat mag gaan, en waarover niet.
Een actueel voorbeeld. Internationale ophef ontstond onlangs over het voornemen van een Britse uitgeverij Puffin om wat stereotypen uit de jeugdboeken van de iconische schrijver Roald Dahl weg te poetsen.
Een dwaas idee, wijd en zijd veroordeeld, maar volgens critici een typisch gevolg van ‘wokecensuur’. In werkelijkheid bleek er uiteindelijk vrij weinig aan de hand, zat er veeleer winstbejag dan overgevoeligheid achter en haalde de uitgever meteen bakzeil.
Het contrast is groot met de geringe aandacht voor de zeer reële verbanning van tal van jeugdboeken uit honderden Amerikaanse schoolbibliotheken, op last van een conservatief-religieus bestuur. In Florida is die grootschalige censuuroperatie zelfs al in een wet gegoten.
Moet voor die ideologische cancelpolitiek dan niet dringend gewaarschuwd worden? Geen woord erover bij De Wever.
DOMINANTE TOON
Het is enigszins contradictorisch om rechtse en conservatieve spraakmakers op brede mediaplatformen te horen zeggen dat ze niets meer mogen zeggen.
Ook Bart De Wever schijnt gemakkelijk te vergeten dat hij het is, en niet een of andere linkse activist, die al vijftien jaar de dominante toon zet van het publieke debat.
Het kleed van verzetsleider tegen het establishment past moeilijk bij iemand die voorzitter van ’s lands grootste partij is, burgemeester van de grootste stad in het Vlaamse Gewest en boegbeeld van de partij die al sinds 2004 onafgebroken in de Vlaamse regering zit.
Dat het discours De Wever niet (meer) klopt, blijkt uit zijn kijk op Het verhaal van Vlaanderen. Met een zeer betwistbare bloemlezing van citaten wil de N-VA-voorzitter aantonen dat ‘de media’ met hun postmodern-linkse spraakmakers eenzijdig kritisch zijn over het populaire tv-programma.
Het tegendeel is het geval. Er zijn kritische historici, maar er zijn er ook die het programma vurig verdedigen. Het is voer voor een levendig en boeiend debat. Kranten komen pagina’s tekort voor grote, lovende stukken over de kijkcijferhit. Zelfs Marc Van Ranst is fan – overigens geheel terecht.
Je zou Het verhaal dus ook een triomf kunnen noemen voor de nationbuilding of gemeenschapsvorming die De Wever betracht. Er zijn nog wel stemmen die gecrispeerd reageren op elke verwijzing naar ‘Vlaanderen’, maar een veel grotere groep gaat daar intussen ontspannen mee om. Maar dat succesverhaal past blijkbaar niet in het plaatje.
Het zou ten andere interessant zijn om te vernemen hoe Bart De Wever zelf gekeken heeft naar het tv-programma. Want wat de kijker te zien kreeg was lang niet altijd de door hem verlangde “geschiedenis als een groots verhaal waarin de toenmalige groten der aarde nog de toon aangeven”.
Ook de kleine man kreeg zijn rechtmatige plek, terwijl nationalistische mythes van de Guldensporenslag tot de frontsoldaten werden bijgesteld en een vergeten feministe als Emilie Claeys een eresaluut kreeg. Een mens zou het bijna woke durven noemen.
NIET ZO’N GROOT VERSCHIL
Dat is niet eens zo’n gek bruggetje. Op de keper beschouwd is er niet zo’n groot verschil tussen de historische Vlaamse beweging toen en de wokebeweging nu.
In beide gevallen gaat het om een groep in de samenleving die zich gediscrimineerd voelt en een plaats aan tafel opeist. In beide gevallen is er inderdaad ook een rumoerige, extreme flank en in beide gevallen is er een establishment dat de eigen positie afschermt en alle critici wegzet als onruststokers.
Het is geen toeval dat de oude VU en een stukje van de oude N-VA veel sympathie hadden voor progressieve activisten in de Palestina-beweging, de vredes- of de natuurbeweging.
Want dat er een beweging is die discriminaties aanvecht, valt natuurlijk niet te ontkennen. Dat nieuwe stemmen daarbij andere klemtonen leggen, klopt evenzeer. Die confrontatie geeft soms vonken en soms zijn er excessen en overdreven eisen, maar die zijn evengoed te horen in de andere uithoek van het maatschappelijke spectrum.
In een goed functionerende gemeenschap is er niets mis met tegenspraak en verandering.
In de meer genuanceerde passages in het boek stemt De Wever daarmee in. Zo geeft hij toe geen probleem te hebben met de dekoloniale verwijdering van standbeelden van Leopold II en vindt hij dat iedereen vrij zichzelf moet kunnen zijn.
Overigens ontvangt Bart De Wever als burgemeester in Antwerpen ook al enige jaren een sinterklaas die vergezeld is door roetpieten, zonder enig probleem.
DUISTERE TOON
Toch overheerst de duistere toon in Over woke.
“De onvrede bij de bevolking groeit”, waarschuwt De Wever.
“Na decennia van gestage groei van de welvaart oogt de nabije toekomst bijzonder onzeker en onheilspellend. De gevolgen van het postmodernisme in onze intellectuele en politieke cultuur (…) worden door een groeiende groep aangevoeld als een verraad van de bestuurlijke elite waarvoor zij de prijs betalen. De woede groeit. Het opkomende wokisme werkt als brandversneller (…).”
De klimaatbeweging wordt geregeld apocalyptiek verweten omdat ze waarschuwt voor de gevolgen van een opwarmende aarde. Maar in de strijd tegen wokisme staat er blijkbaar geen limiet op het doemdenken. Wie is er hier de moraliserende predikant?
Dat maakt van Over woke de intellectuele tegenhanger van Over identiteit, De Wevers vorige boek.
Leest dat boek als een gloedvol, assertief betoog over de vorming van een inclusieve, Vlaamse identiteit, dan komt Over woke somber en onheilspellend over.
De samenleving die Bart De Wever in Over identiteit wou vormgeven staat in Over woke alweer op omvallen. Hier speelt mogelijk ook het chronologische verschil tussen een politicus die verkiezingen nog niet en al wel verloren heeft.
Die duistere toon is de sleutel om dit boek te begrijpen. Hier spreekt een politicus die het einde van zijn loopbaan voelt naderen en terugkijkend moet vaststellen dat zijn grote maatschappelijke project – de vorming van een zelfstandig(er) Vlaanderen – geen stap dichterbij is gekomen.
De manier waarop de Vlaamse regering, onder N-VA-leiding, de gemeenschap bestuurt, geeft ook al weinig reden tot trots. Dan komt de schepping van een floue, externe vijand wel goed uit. Het is ‘hun’ schuld, wie die ‘hun’ ook weze.
ONZICHTBARE VIJAND
Dat is geen nieuwigheid in de politieke geschiedenis. Inwoners van landelijk Vlaanderen die zich vervreemd voelen, moeten hun woede niet richten op het beleid, maar op woke. Het zou nog kunnen werken ook. Opwekking van woede en angst, ook tegen een onzichtbare vijand, is nu eenmaal een krachtig politiek wapen.
De binnenlandse bewijslast blijft niettemin mager. De (intussen alweer geannuleerde) schrapping van enkele afleveringen van FC De Kampioenen, genderneutrale toiletten aan de UGent en ophef over een opgenomen gesprek van twee docenten aan de UA… en dan zijn we ongeveer rond.
Maar er is natuurlijk altijd het argument dat wie het probleem niet erkent, deel is van het probleem. De ironie wil dat dat een stelling is die ook die radicale wokegroep graag hanteert.
Op zulke bittere ironie stuit je wel vaker in het wokedebat. Bevangen door dezelfde morele paniek als De Wever, richtten enkele academici onlangs het meldpunt ‘Hypatia’ op voor wie “een woke-incident aan een hogeschool of universiteit (wil) melden”.
Een kliklijn dus om de vrije meningsuiting te beschermen. Zouden de initiatiefnemers daar zelf de wrange contradictie niet van inzien? Naar verluidt bedraagt het aantal gerapporteerde incidenten voorlopig overigens nul.
Lees ook
De eerste woke-lezing van Bart De Wever (N-VA) in Leuven – Hoe woke onze cultuur vernietigt
Analyse – Waarom De Wever de strijd tegen woke opvoert
Antiwoketournee – Woke is het perfecte schijndebat voor Bart De Wever
Bron: De Morgen