Als commissaris-generaal voor de Vluchtelingen kijkt Dirk Van den Bulck tegen een nieuwe asielcrisis aan. ‘Het klopt dat landen zoals België, Nederland, en Duitsland een reputatie hebben van meer mogelijkheden. Het blijft moeilijk om daar impact op te hebben.’
Bart Brinckman – De Standaard
Deze week bracht de staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor (CD&V) wat goed nieuws. Het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen verminderde de werkvoorraad met duizend dossiers.
Toch blijft de achterstand met meer dan 16.000 eenheden indrukwekkend. Achter die dossiers schuilen mensen die de opvang onder druk zetten. De nood is in twintig jaar tijd nooit zo hoog geweest.
Commissaris-generaal Dirk Van den Bulck trekt even de wenkbrauwen op.
‘Het is hier altijd heel druk. Die werkvoorraad is geen record. In 2000 zaten we aan veertigduizend, na de Syriëcrisis (2015-2016, red.) meer dan achttienduizend.’
Nu lijkt de situatie toch zorgwekkender?
‘Zowel na 2000 als na 2016 konden we de migratie beperken en bijgevolg de achterstand wegwerken. Tegenwoordig blijft de toevloed aanzienlijk, niet alleen naar België maar ook naar de buurlanden. We tasten een beetje in het duister. Zo valt de constante instroom op (tussen de twee- tot drieduizend asielaanvragen per maand, red.).’
Ongetwijfeld ziet u een aantal verklaringen.
‘Eigenlijk overschrijdt zo’n analyse mijn bevoegdheid. We monitoren de situatie op het terrein en trachten wat informatie bij elkaar te brengen. In meer dan de helft van de gevallen gaat het om secundaire migratie binnen Europa. Die is er altijd geweest, maar nu is de stijging manifest. De crisissituaties in de opvang bij onze buurlanden zijn daarom even problematisch. Een minderheid kreeg elders al een status, meestal in Griekenland, maar ook in Italië.’
Waarom reizen die door?
‘Heel wat Afghanen krijgen in Griekenland bescherming, de aanvragen worden er performant behandeld. Ze hebben alle rechten: kunnen blijven, werken, wonen. Toch hebben ze niet dezelfde mogelijkheden als in België met een performante sociale zekerheid, een leefloon en begeleiding naar huisvesting. Een uniform asielbeleid is een zaak, verschillen op sociaal vlak doen vluchtelingen doorreizen.’
‘Europa heeft niet alleen een Green Deal, maar ook een Asylum Deal nodig. Het basisplan ligt op tafel, maar het is godgeklaagd dat het nog geen realiteit is’
Dirk Van den Bulck Commissaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen
‘De meerderheid bestaat uit asielshoppers: mensen die elders zijn afgewezen wagen een nieuwe kans. Corona heeft dat bevorderd. De perceptie ontstond dat de Dublin-regels niet meer werden toegepast (het eerste land waar een vluchteling asiel aanvraagt, moet de procedure afwerken, red.). Tijdens die periode werden personen niet meer teruggestuurd.’
‘Daarom is het van groot belang om de Dublin-regels efficiënt toe te passen, waarbij de vluchteling wordt getransfereerd naar het land van zijn eerste aanvraag. Zij mogen geen recht op opvang krijgen.’
Heeft België op zich een zekere aantrekkingskracht?
‘Moeilijk te zeggen. We kunnen enkel concluderen dat België voor een aantal landen en categorieën goed scoort. Afghanen trekken naar veel landen in Europa.’
‘België is niet aantrekkelijker, met uitzondering voor de niet-begeleide minderjarigen (meer dan 3.000 in 2021, red.). Volgens wat we horen op het terrein, en van minderjarigen zelf, is het Vlaamse groeipakket een belangrijke pullfactor. Minderjarigen die opvang krijgen in Wallonië, sputteren daarom tegen.’
‘Vanaf de asielaanvraag krijgt een niet-begeleide minderjarige in Vlaanderen het groeipakket, tot 3.500 euro per jaar. Dat geld wordt beheerd door een voogd, maar komt vrij op de achttiende verjaardag.’
‘In Afghanistan bedraagt het jaarloon vijfhonderd euro, in vergelijking daarmee gaat het om een immens bedrag. Ondertussen is de regeling aangepast (nog maar een derde wordt uitbetaald, red.). Toch doet zoiets de stroom niet meteen opdrogen.’
Critici aan de rechterzijde vinden dat België de asielregels te ruim toepast.
‘We passen de wet toe. Het klopt dat landen zoals België, Nederland, en Duitsland een reputatie hebben van meer mogelijkheden. We mogen die factor niet onderschatten, al blijft het moeilijk om daar enige impact op te hebben.’
‘De strengere houding van de Scandinavische landen maakt andere landen populairder. Het aantal asielzoekers oogt daar onvoorstelbaar laag. De Noren sturen Syriërs die vanuit Rusland komen terug omdat ze dat als een veilig land beschouwen, wat ik totaal over de schreef vind. De Denen gaan er met de grove borstel door en trekken zelfs statuten in.’
‘Soms, dat moet ik toegeven, verhoogt jurisprudentie de aantrekking. Burundezen en UNWRA-Palestijnen krijgen zo goed als systematisch bescherming terwijl dat eigenlijk niet gefundeerd is. Andere landen doen dit niet. Als iedereen uit een bepaald land zonder gefundeerde reden bescherming krijgt, ontstaat een onverantwoorde situatie. De perceptie ontstaat dat men zonder reden asiel krijgt.’
Critici vinden Afghanistan een vreselijk land. Iedereen moet daarom asiel krijgen.
‘Tja, met zo’n aanpak klapt het volledige asielsysteem in elkaar. Sommige critici verdelen de wereld in goede en slechte landen. Zo werkt het niet. Naast het land moeten we ook het individuele geval bekijken.’
‘Niet elke Afghaan heeft bescherming nodig. Heel wat categorieën krijgen dat omdat ze vervolging riskeren door de taliban. Ook meisjes en vrouwen erkennen we in regel. Maar het land is sedert de machtsovername veiliger geworden. Het risico op willekeurig geweld is verminderd.’
‘Blijft het socio-humanitaire argument. Waar ligt de grens? Basisvraag is of iemand naar zijn land terug kan. Dergelijke situaties zijn in wezen geen obstakel. In discussies tussen experts zie ik een verglijding in de richting van interpretaties die ver staan van de basisprincipes van een asielbeleid. Dat is niet goed.’
Groen vindt dat elke Afghaan een statuut moet krijgen. Ze kunnen toch niet terug.
‘Ze kunnen wel terug. We kunnen inderdaad geen gedwongen terugkeer organiseren, maar Afghanen kunnen terug. Talloze afgewezen asielzoekers verkeren in dezelfde situatie.’
Als België een vliegtuigticket betaalt, staan ze morgen op het tarmac van Kaboel.
‘Inderdaad. Ik begrijp dat ze niet terugwillen, maar dan gaat het louter om socio-economische redenen. In België noch elders in Europa geeft die parameter recht op bescherming. Daarvoor is de Conventie van Genève niet gemaakt.’
‘Sommige critici verdelen de wereld in goede en slechte landen. Zo werkt het niet’
‘Dat is mijn boodschap naar Amnesty International en andere organisaties: een systeem dat automatisch bescherming geeft aan mensen uit bepaalde landen zonder rekening te houden met de concepten van internationale bescherming en waarbij de aanpak ook verschilt van andere Europese landen, brengt ons pas goed in de problemen. Dat is geen kwestie van doemdenken.’
‘België blijft een klein land. We hebben al de grootste moeite om mensen met asiel huisvesting aan te bieden. Dat blijft een heikel punt. Onderwijs houdt rekening met de realiteit van asiel, de diverse ministers van Huisvesting niet.’
Na de Syriëcrisis stond de Conventie van Genève ter discussie. Terecht?
(beslist) ‘Neen. De conventie blijft onvoorstelbaar sterk in het garanderen van asiel bij een reële nood. Samen met Europese regelgeving vormt ze een heel goed kader om de nood aan bescherming te beoordelen.’
Ze in vraag stellen is onverantwoord en onrealistisch.
‘De organisatie van de procedure en het uitwerken van een effectief asiel- en migratiebeleid is een ander paar mouwen. Europa heeft niet alleen een Green Deal, maar ook een Asylum Deal nodig. Het basisplan ligt op tafel, maar het is godgeklaagd dat het nog geen realiteit is.’
‘Ik heb begrip voor de politieke moeilijkheden. De noodzaak is groot. Anders blijft de aanpak niet efficiënt en dreigen uiterst problematische situaties. In sommige lidstaten zien we nu al zorgwekkende evoluties waaronder pushbacks.’
‘Zonder Europees beleid vrees ik dat er over vijf of tien jaar op vluchtelingen wordt geschoten.’
‘Zo blijft er de demografische evolutie in Afrika. Bovendien gaan de netwerken driester te werk, de risico’s worden opgedreven. We staan nog maar aan het begin.’
Dan helpt outsourcen naar Rwanda niet.
‘Wat een bizar idee. Op het vlak van de mensenrechten is het echt problematisch. Het is bovendien efficiënt noch realistisch. De Britse regering verkoopt illusies. Er bestaan trouwens geen eenvoudige oplossingen. Sommige modellen zijn ondoordacht en niet uitvoerbaar. Het respect voor de mensenrechten blijft heel belangrijk.’
Het thema polariseert, de druk neemt toe. Vreest u de toekomst?
‘Internationale regelgeving betonneert de asielprocedure. In landen waar minder nauwgezet of stringenter wordt gewerkt, blijft de toevlucht naar de rechterlijke macht mogelijk. De impact van internationale jurisdicties wordt groter.’
‘Om die reden vrees ik niet zo sterk voor een uiterst stringent beleid in de beoordeling van asielaanvragen in Europa. Voor andere aspecten van het beleid is de marge tot het uitwerken van maatregelen groter.’
‘En er blijft het risico voor het nemen van maatregelen die manifest strijdig zijn met fundamentele rechten of internationale wetgeving. Zo kunnen bepaalde rechten worden ingeperkt, grenscontroles opgedreven, pushbacks uitgevoerd.’
Ook hier klinkt de kritiek dat het tekort aan opvang de rechten van asielzoekers inperkt.
‘Dat snap ik. Maar het gaat niet om een intentie. De Dienst Vreemdelingenzaken, Fedasil en wij doen al het mogelijke om mensen te geven waar ze recht op hebben. In andere landen gebeurt dat wel intentioneel, waarbij de publieke opinie zich minder gevoelig toont. Ergens wringt dat wel. Tegelijkertijd blijft het merkwaardig dat asielzoekers ondanks de problemen toch naar België komen. Meer dan ooit zelfs.’
Bron: De Standaard