Al wat Nina (31) hoopte te bekomen, was dat diaken E. niet meer met minderjarigen en kwetsbare mensen in contact zou komen. Ze vertelde de stichting Dignity in maart 2022 hoe E. haar vanaf haar dertiende betastte binnen geloofsgemeenschap Sant’Egidio. Ondanks dat het om een melding van niet-verjaarde feiten gaat, raadden ze haar af om naar het gerecht te stappen. ‘Dan gaat hij winnen en gij verliezen.’
Marieke Brugnera – Ruben Brugnera
Douglas De Coninck
27 september 2023
‘Het is hopeloos. Waarom ben ik naar hier gekomen?´
Nina
Nina is acht als ze in de zomer van 2000 met haar moeder en haar zus vanuit de Balkan in België belandt.
Geloofsgemeenschap Sant’Egidio in Antwerpen ontfermt zich over het vaderloze moslimgezin. De dan 26-jarige E.* zal papieren regelen en Nina’s moeder een baan bezorgen bij Sant’Egidio.
Nina: “Kort voor ik dertien zou worden, mocht ik voor het eerst met de jongerengroep mee op vierdaagse naar de Ardennen. Ik had wel gezien dat E. enige affiniteit had voor mij. In de bus kwam hij naast me zitten. De hele reis, twee uur lang. Ik zat vooraan, want ik had wagenziekte.
“Daar begonnen de aanrakingen. Strelen. Hij betastte mijn borsten en raakte me aan op intieme plaatsen, plaatsen waar niemand anders me aanraakte. Waren we alleen, dan zat hij onder mijn kleedje.
“Toen ik terugkwam, schreeuwde ik mijn moeder toe dat ik nooit meer mee wilde. Het jaar erop moest ik toch weer. We hadden toen nog geen papieren. Sant’Egidio regelde alles voor ons.”
De aanrakingen werden volgens Nina stilzwijgende routine.
“Mijn mama wist van niets. Ik dacht dat het liefdevolle aanrakingen waren. Het ging steeds verder, met vanaf mijn zestiende ook orale seks. Vanaf mijn achttiende zagen we elkaar bijna elke dag, soms meerdere keren per dag om…
“Ik durf het niet expliciet te zeggen. Ik kan zeker niet spreken van verkrachting. Ik was ervan overtuigd dat ik verliefd was. Omdat ik niet beter wist.”
DICKPICS
Op vraag van Hilde Kieboom, voorzitster bij Sant’Egidio, laat Nina zich op haar achttiende dopen.
“E. zei dat hij dooppeter wou worden”, zegt Nina. Na alles wat hij voor ons had gedaan.
“Toen ik negentien was, deelden we tijdens een groepsreis naar Londen een kamer. Hij vond dat dat kon. Hij was mijn peter.”
In 2015 biechten Nina en E. de affaire op aan Kieboom en E.’s echtgenote. “Op vraag van hem spraken we af om te zeggen dat de relatie was begonnen op mijn twintigste,” zegt Nina.
E. wordt van de jeugdwerking weggehaald, maar in datzelfde jaar door bisschop Johan Bonny tot diaken gewijd.
Volgens Nina bleef de relatie, nu eerder knipperlichtrelatie, aanslepen tot in 2019.
“In die periode stuurde hij me ook beelden van zijn geslachtsdeel. De laatste keer dat we intiem waren, was tijdens een congres in Barcelona. Toen heb ik gezegd: ‘Raak me niet meer aan.’”
Tijdens corona gaat het bergaf met Nina. Ze vertelt voor het eerst aan een vriendin over haar jeugd. Pas dan, zegt ze, dringt het tot haar door dat ze is misbruikt.
“Voorheen wist ik niet beter. E. was de eerste man die mij ooit aanraakte.”
Nina’s mentale toestand gaat van kwaad naar erger. Ze raakt verslaafd aan slaapmedicatie. Tijdens haar vrijwilligerswerk in het rusthuis van Sant’Egidio wordt ze betrapt op diefstal van een slaappil. Sant’Egidio ontslaat haar en regelt een psychiatrische opname.
“Ik kreeg een psychologe, maar over het misbruik durfde ik niets zeggen. Ik wist dat er in het ziekenhuis iemand van Sant’Egidio werkte.”
Bij thuiskomst blijkt die vrees gegrond. Nina ontdekt dat vertrouwelijke medische gegevens bij Sant’Egidio zijn beland.
Het Antwerpse ziekenhuis bevestigt: per mail ontvangt ze de naam van het personeelslid uit de gemeenschap van Sant’Egidio, dat haar dossier onrechtmatig heeft ingekeken.
In het bijzijn van haar moeder, zus en een vertrouwenspersoon, roept Nina begin 2022 E. en diens echtgenote samen. Ze vertelt het hele verhaal.
“Een dag later kreeg ik telefoon van Dignity”, zegt Nina.
“Men wilde meteen afspreken voor een gesprek. Zonder met mij te hebben gepraat, had Hilde Kieboom een melding gedaan. Ik was daar kwaad over. Dat was zonder mijn toestemming.”
De kerkelijke stichting Dignity kwam er in 2011, in de nasleep van de zaak-Vangheluwe, om de tegemoetkomingen aan misbruikslachtoffers te regelen.
Dignity moet zich buigen over verjaarde feiten van seksueel misbruik in een pastorale context. Bij niet-verjaarde feiten raadt het Gemeenschappelijk Opvangpunt slachtoffers van de Kerk officieel aan om “in de eerste plaats officieel klacht neer te leggen zodat de zaak wordt afgehandeld op gerechtelijk niveau”.
Met andere woorden: ze zouden slachtoffers moeten aansporen om naar politie of parket te stappen.
Dat Nina meteen naar Dignity wordt verwezen is opvallend, want haar zaak is nog niet verjaard. Dat bevestigt ook advocate en experte in zedenzaken Christine Mussche op basis van de getuigenis en geboortedatum van Nina.
“Deze zaak is strafrechtelijk niet verjaard”, zegt zij.
“Het is niet uitzonderlijk dat de kerk nalaat niet-verjaarde zaken door te sturen naar justitie. Wij weten van geen enkele niet-verjaarde zaak die ze naar justitie doorstuurden.”
NAAR DIGNITY
Op 28 februari 2022 heeft Nina een onderhoud met bisschop Bonny. Wat hij niet weet, is dat ze vanaf hier elk gesprek met de kerkelijke autoriteiten opneemt. De Morgen kwam in het bezit van de opnames.
Johan Bonny, op de tape: “Van zodra er minderjarigheid en niet-verjaarde feiten in het spel zijn, is de eerste lijn dat je aangifte kunt doen bij de politie. Ik vermoed dat het opvangpunt als eerste zal zeggen: als iets niet verjaard is, dan is het eerst aan het gerecht.”
Halfweg het gesprek laat de bisschop zich ontvallen: “Hij is gehuwd, hij moet toch wel weten dat hij niet zou willen dat een ander dat met zijn kinderen doet?”
Op 12 maart 2022 trekt Nina naar Dignity. Ze komt er tegenover priester-kerkjurist Patrick Degrieck en Dignity-voorzitter professor Manu Keirse te zitten. Opnieuw neemt ze alles op.
Degrieck: “Herinnert ge op welke leeftijd het (seks, red.) voor de eerste keer zou gebeurd zijn?”
Nina: “Ik denk achttien. Zestien was er een moment, bijna. Maar dat was gewoon met de handen, dus niet echt met penetratie zal ik maar zeggen.”
Degrieck: “In de wetgeving zegt men ook: een mondkus is een ingreep, is grensoverschrijdend. Alles wat je in het lichaam van een ander binnendringt, is eigenlijk ook penetratie.”
Nina: “Ja, dan was het vroeger, als ge de handen meerekent en de tong.”
Degrieck: “Dus ook orale seks?”
Nina: “Dat was al gebeurd, ja. Zestien. Tongkussen, dat was veel vroeger. Dan was ik nog in het middelbaar. Dat gebeurde dan wel eens op zijn bureau.”
Volgens Degrieck en Keirse moet Nina vooral focussen op “herstel van het onrecht dat haar is aangedaan”.
Na twintig minuten schuift Keirse een piste naar voren: een deeltijdse opleiding gezinswetenschappen aan het instituut waarvan hij zelf voorzitter is.
‘GEEN VRIJ MAN’
Op 18 maart 2022 zit Nina opnieuw tegenover Keirse en Degrieck.
Keirse: “Ik denk dat er in eerste instantie echte en door ons begeleide excuses moeten komen van E. naar u toe, ook al was het een relatie onder twee volwassenen.”
Nina: “Ik versta niet goed of hij ook spijt heeft van wat voor mijn achttien jaar is gebeurd.”
Keirse: “Als wij daarmee niet naar een rechtbank gaan, is dat omdat ik ervan overtuigd ben dat wij uw belang daar niet mee verdedigen. Dien een gerechtelijk dossier in. Dan gaat hij dat winnen en gij verliezen.”
Nina: “En dus E. wordt geloofd?”
Keirse: “Ik heb u horen zeggen: ‘De affaire begon toen ik twintig was.’”
Nina: “Ik heb duidelijk gezegd dat er ongewenste aanrakingen waren toen ik dertien was. Dat heb ik meerdere keren herhaald.”
Het wordt een dovemansgesprek.
Keirse herhaalt dat hij van het vorige gesprek onthoudt dat Nina verliefd en meerderjarig was.
Als Nina vraagt om E. terecht te wijzen, antwoordt Keirse: “Onze eerste bekommernis is wat er voor u gebeurt. Jij hebt er geen enkele boodschap aan dat hij goed wordt begeleid. Dat helpt uw situatie niet.”
Nina: “Het is hopeloos (snikkend). Waarom heb ik er zelfs over gesproken? Waarom ben ik naar hier gekomen?”
ZWIJGPLICHT
Op 31 augustus 2022 wordt de benoeming van E. als diaken beëindigd. Op 12 september 2022 vindt bij Dignity een laatste gesprek plaats met Nina.
Intussen meldden vier andere vrouwen hoe ook zij ongewenste intimiteiten ondergingen door E. toen ze 19 of 20 waren.
Een van hen kreeg op 23 april een mail van cd&v-politica Mia De Schamphelaere, coördinator van het Opvangpunt voor misbruik in een pastorale relatie: ‘Wat u is overkomen is zeker te omschrijven als grensoverschrijdend gedrag.’
Kim *, een van de vier, is aanwezig bij het gesprek. Daarin wendt Keirse zich tot Kim en Nina: “Hij heeft u (Kim, red.) bepoteld op volwassen leeftijd. Nina heeft een relatie met hem gehad op volwassen leeftijd.
“In een relatie heb je medeplichtigheid, ook al vinden wij dat hij dat niet had mogen doen. Maar ik moet ook zeggen: Nina, ge had dit ook niet mogen doen. (lacht).”
Keirse komt met conclusies: “Juridisch kunnen we niet bewijzen dat er iets is geweest op minderjarigheid. Wij blijven wel bij het feit dat jullie in die relatie, die is ontstaan tussen u en E., beide volwassen mensen zijn.
“Jullie hebben daarin beide een verantwoordelijkheid, maar wij vinden de verantwoordelijkheid van E. beduidend groter, omdat jij een vrije vrouw bent en hij een getrouwde man. Hij was de leidinggevende.”
Kim: “Mogen we aan onze persoonlijke vrienden duiding geven?”
Keirse: “Stel dat E. Nina morgen een proces wil aandoen wegens bezoedeling van zijn naam, dan kan Nina niet bewijzen dat het waar is. Maar E. kan wel bewijzen dat zijn naam door het slijk gehaald wordt. In een samenleving mag je dat niet zomaar doen, zonder dat dat strafbaar is.”
Kim: “Oké, we gaan niks meer over die zaak zeggen, maar we weten dat ze dat (bij Sant’Egidio, red.) achter onze rug toch doen, en dan hebben we geen enkel recht om onze versie te vertellen?”
Keirse: “Dan moet je zeggen: ‘Ik heb daar onheuse dingen meegemaakt en men heeft opgetreden’. Ik wil vermijden dat er over u de ronde doet: Nina is gedumpt en met een wraakactie bezig.”
Nina: “Nadat ik dat ondertekend heb, kan ik niks meer ondernemen, juridisch?”
Keirse: “Nee. Als je juridisch iets wil ondernemen, dan moet je het nu doen. Dan moeten we geen dading maken. Dat is volledig je recht.
“Maar ik heb je voorspeld: als je de juridische weg opgaat, dan gaat het je heel veel geld kosten en ik verwacht dat de rechter zal zeggen: ‘Luister mevrouw, met al wat ik hier hoor over die relatie nadien en geen enkel bewijs over de minderjarigheid, is er een grote kans dat E. wordt vrijgesproken.’ En dat jij degene bent die een onterechte klacht heeft ingediend tegen hem.”
Kim wil de garantie dat E. niet meer zal werken met jongeren. “Of zwakkere personen in een vertrouwensrelatie”, oppert ze.
“Als ik eraan denk waar E. allemaal in contact is geweest met jongeren: in het buitenland, vormelingen…”
Keirse: “Ik wil morgen E. niet in de vaart doen springen. Ik denk, als ik heel eerlijk ben dat E. niet ver van de vaart staat. Al die maanden dat hij in onrust en onzekerheid zit. Probeer je dat eens even voor te stellen.”
HOE HET VERDER GING
Er wordt een dading afgesloten.
“Bij wijze van morele solidariteit” ontvangt Nina 5.000 euro. De dading, staat er, maakt “definitief een einde aan alle mogelijke betwistingen”.
Dat gebeurt vanuit de “erkenning dat er dingen gebeurd zijn die niet stroken met de gepaste omgangsvormen en de functie van E.”.
Nina: “Het geld was direct op. Mijn ziekenhuiskosten. Mijn opname.”
In februari 2023 krijgt E. van bisschop Bonny een nieuwe functie bij het bisdom Antwerpen. Navraag leert dat hij daar “pastorale gesprekken zou hebben met vluchtelingen in opvangcentra”.
Eind juni 2023 legt E. zijn taken bij het bisdom neer. Hij wordt op Kerknet.be “van harte bedankt” door Bonny.
Nog in de zomer van 2023 wordt hij benoemd tot directeur van een katholieke vzw die werkt met families met kinderen met een beperking en zich volgens haar website richt tot “scholen, jeugdbewegingen, verenigingen”.
E. leeft met zijn gezin nog steeds in een woning van de parochie.
Bij Sant’Egidio is Nina niet meer welkom.
“Maar mijn geloof blijft onaangetast”, zegt ze. “Net als mijn inzet voor wie zwak en arm is.”
* Kim en Nina zijn schuilnamen.
* * Om de privacy van diaken E. te verzekeren is voor een willekeurig initiaal gekozen.
Reactie Sant’Egidio, Dignity en E.
Hilde Kieboom, voorzitster bij Sant’Egidio:
“Wij verklaren met de grootste stelligheid dat Sant’Egidio kordaat en correct heeft gehandeld. Toen het bestuur op de hoogte werd gesteld van mogelijke feiten inzake eventueel grensoverschrijdend gedrag, heeft het bestuur onmiddellijk de nodige maatregelen genomen, en er conform onze richtlijnen melding van gemaakt bij een externe instantie. Wij menen dat het hier een private zaak betreft tussen twee personen. Wij kunnen niet in detail antwoorden zonder persoonsgebonden informatie vrij te geven.”
Camille Bloemen en Pascal Nelissen, advocaten Dignity:
“Cliënt betwist dat er in welk dossier ook druk zou zijn uitgeoefend op een slachtoffer om geen klacht neer te leggen. Cliënt heeft steeds de voorziene interne procedures gevolgd en gepoogd om in alle sereniteit en discretie tot een constructief resultaat te komen door slachtoffers een nieuwe levensweg aan te reiken en vernoemde dader onmiddellijk te schorsen in afwachting van verder onderzoek. De ons voorgelegde vragen steunen grotendeels op foutieve informatie.”
Manu Keirse en Patrick Degrieck zijn ook persoonlijk benaderd voor een reactie, maar er kwam enkel een respons van de advocaten van Dignity.
John Maes, advocaat van E.:
“Mijn cliënt heeft met de dame een overspelige relatie gehad tussen 2012 en 2014, toen zij 20 jaar was. Deze relatie, met wederzijdse toestemming tussen volwassenen, is door mijn cliënt beëindigd, waarna hij regelmatig belaagd werd door betrokkene om de relatie te hernemen. Begin 2022 heeft zij mijn cliënt gecontacteerd met de melding dat zij zou publiek maken dat hun relatie al bezig was vanaf 13 jaar, hetgeen een flagrante leugen is. De andere klachten zijn mijn cliënt volstrekt onbekend en worden met de meeste klem ontkend.”
Beeld Eric de Mildt
VRT NWS
Ingrid Schildermans en Ibbe Daniëls
Lees ook
Lees alle berichten in deze categorie
Wie vragen heeft of hulp zoekt bij seksueel grensoverschrijdend gedrag, misbruik of geweld kan terecht bij hulplijn 1712.
Bron: De Morgen