Het Israëlische leger valt nu Gaza aan ter vergelding voor de acties van Hamas. Het is alsof het Belgische leger Molenbeek zou bombarderen als vergelding voor de terroristische aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel, schrijft Koert Debeuf.
Koert Debeuf – De Standaard
Israël roept om wraak. Dat is begrijpelijk. De afschuwelijke beelden van de aanval van Hamas, zaterdag, zijn hard aangekomen. Er vielen honderden Israëlische doden, maar het is vooral de manier waarop de aanval is gebeurd die diepe wonden heeft geslagen. Dat militanten van Hamas zomaar Israëlische dorpen konden binnendringen, mensen konden neerschieten of uit hun huizen ontvoeren, is ongezien. Bovendien was het totaal onverwacht.
De reactie van Israël is een reactie die we overal zien na een brutale aanslag: een golf van eenheid en solidariteit en een oproep tot wraak. We zagen precies dezelfde reactie in de Verenigde Staten na de aanslagen van 11 september 2001. Ook toen werden de meningsverschillen opzijgezet en werd aan toenmalige president George W. Bush algemene steun gegeven voor oorlogen in Afghanistan en Irak.
Maar die oorlogen zijn op een catastrofe uitgedraaid. Ze hebben het Midden-Oosten helemaal ontwricht en hebben ook de positie van de VS in de regio en andere delen van de wereld verzwakt. Er zijn vandaag nog weinig Amerikanen die, met de kennis die ze nu hebben, vinden dat beide oorlogen een goed idee waren.
Dat geldt vandaag ook voor Israël. Nu de oorlog verklaren is gevaarlijk en op termijn contraproductief. Het doel van deze oorlog, Hamas uitschakelen of minstens sterk verzwakken, zal wellicht niet bereikt worden.
Als Israël nu Gaza bombardeert en binnenvalt, zal dat niet de eerste keer zijn. Bij al die vorige gelegenheden werden telkens heel wat Hamasstrijders gedood of gevangengenomen. En hoewel er na die bombardementen altijd een periode van rust volgde, slaagde Israël er nooit in de weerstand helemaal te breken.
Dat Hamas nu in staat was om een erg goed voorbereide en gecoördineerde operatie op poten te zetten, bewijst dat de vorige militaire acties van Israël Hamas allerminst hebben verzwakt.
Gijzelaars
Een volledige oorlog in Gaza is gevaarlijk doordat Hamas een groot aantal gijzelaars naar Gaza heeft gebracht. Hoeveel het er zijn, is onbekend. Het Israëlische leger spreekt van honderd gijzelaars, Hamas beweert dat het er veel meer zijn. The Jerusalem Post maakte zondag melding van 750 gijzelaars, maar verwijderde dat bericht later weer.
Het is in ieder geval duidelijk dat er veel niet-Israëlische burgers bij zijn. Op het muziekfestival dicht bij de grens met Gaza waren veel buitenlandse bezoekers.
Behalve de ongeveer 260 jongeren die koudweg werden neergeschoten, werd een onbekend aantal naar Gaza meegenomen. Die mensen worden op verschillende plaatsen vastgehouden. Kan Israël het risico nemen om in een oorlog onder die buitenlandse gijzelaars slachtoffers te maken, en daardoor mogelijk de steun te verliezen van de landen waar ze vandaan komen?
Het is geen geheim dat Israël in het Midden-Oosten weinig vrienden heeft. De Palestijnse kwestie ligt gevoelig bij de Arabische bevolking. De vrede die Israël in 1978 met Egypte sloot, geniet nauwelijks steun bij de Egyptenaren zelf. Hetzelfde geldt voor Jordanië.
Toch leek daar de voorbije jaren verandering in te komen. Er werden Abraham-akkoorden gesloten met de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Soedan en Marokko. Die akkoorden houden economische samenwerking in tussen Israël en die landen, waardoor je tegenwoordig Israëlische producten kunt vinden in winkels in Dubai. Bovendien probeert Israël ook met Saudi-Arabië een akkoord te sluiten.
Agressieve kolonisten
Bij een aantal van die landen was al twijfel ontstaan of die akkoorden wel een goed idee waren, vooral omdat Israël niet alle afspraken naleefde.
Als het Israëlische leger een grondoffensief begint in Gaza, en daarbij onvermijdelijk veel slachtoffers zal maken, dan zal de Arabische bevolking dat zonder twijfel sterk veroordelen.
De vraag is of die akkoorden dan wel zullen standhouden. De druk op die regeringen zal wellicht zo groot worden, dat de regionale steun die Israël zorgvuldig en geduldig heeft opgebouwd, op korte termijn uiteen zal spatten.
Een grootschalige oorlog kan ook een veiligheidsrisico voor Israël zelf betekenen. Sinds de extreemrechtse regering van premier Benjamin Netanyahu alle steun geeft aan kolonisten op de Westelijke Jordaanoever, zijn die kolonisten zich veel assertiever en agressiever gaan gedragen. Dat roept natuurlijk tegenreacties op van de Palestijnse bewoners die hun grond, hun olijfgaarden en soms ook hun huizen ingenomen zien worden.
Het is die toegenomen spanning die ertoe geleid heeft dat 70 procent van de soldaten die normaal rond Gaza zijn gestationeerd, de voorbije maanden zijn verplaatst naar de Westelijke Jordaanoever. Bij een oorlog zijn zo veel mogelijk manschappen in en rond Gaza nodig. Een versterking daar leidt onvermijdelijk tot een verzwakking elders. Het valt niet uit te sluiten dat dat de ruimte zal creëren voor een nieuwe intifada, of een opstand op de Westelijke Jordaanoever en in Jeruzalem. Een nachtmerriescenario voor Israël.
Psychologisch trauma
Misschien de belangrijkste reden waarom Israël zich moet bezinnen over wraak, is humanitair. Er zijn nu al honderden Palestijnse burgerslachtoffers gevallen bij Israëlische bombardementen. Zijn die gezinnen verantwoordelijk voor de barbaarse aanval van Hamas?
Israël beschouwt Hamas als een terroristische organisatie die inderdaad geen onderscheid maakt tussen militaire en burgerslachtoffers.
Kan een land dat zich de enige democratie in de regio noemt, het zich permitteren om dat onderscheid ook niet te maken? Het is alsof het Belgische leger Molenbeek zou bombarderen als vergelding voor de terroristische aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel.
De vergelijking met de Jom-Kippoeroorlog in 1973 is treffend. Hamas voerde de aanval bijna dag op dag vijftig jaar later uit. Zowel toen als nu waren de Israëlische inlichtingendiensten volledig verrast.
In 1973 leidde de verrassingsaanval van Egypte en Syrië tot een psychologisch trauma. Dat deed Israël beseffen dat het voor zijn veiligheid geen andere optie had dan vrede te sluiten met Egypte. Ook nu is het land getraumatiseerd. En dat is meer dan begrijpelijk. De eigen veiligheid wordt nu niet bedreigd door het buitenland, maar van binnenuit.
Wellicht is er maar één manier om de veiligheid van zowel Israëliërs als Palestijnen te garanderen: nieuwe vredesonderhandelingen die een einde maken aan de onhoudbare toestand.
Dat zal moeilijk zijn en toegevingen vergen van beide kanten, maar dat is beter dan beide landen te zien afglijden in een totale burgeroorlog.
Koert Debeuf Onderzoeksprofessor Midden-Oosten aan de VUB. Fellow in Oxford.
Lees ook
David Grossman – Israël presenteert zich als democratie, maar is het niet
Bron: De Standaard