Do black lives matter in Belgium? Daar valt sinds de uitspraak in de zaak-Sanda Dia over te discussiëren.
De achttien beklaagden van studentenclub Reuzegom kwamen voor het Antwerpse hof van beroep met de schrik vrij: werkstraffen tot 300 uur en geldboetes tot 400 euro – geen overdreven zware straffen voor een doop waarbij één van hen omkwam.
Ousmane Dia, de vader van Sanda, Makemu Meunier, zijn plusmoeder, en Sven Mary, hun advocaat, kijken terug op het spraakmakende proces. Met boosheid, jazeker, maar vooral met ongeloof.
‘Ik zal nooit weten wat zich in de laatste levensuren van mijn zoon heeft afgespeeld, en de mensen die het wel weten pakken hun gewone leventje weer op.’
Jan Antonissen – De Morgen/Humo
‘400 euro is een schijntje. In 2009 zijn Reuzegommers voor hetzelfde bedrag veroordeeld na de dood van varkentje Spekkie’
Sven Mary
Beeld Saskia Vanderstichele
Op 7 december 2018 overleed Sanda Dia, student burgerlijk ingenieur aan de KU Leuven, op 20-jarige leeftijd: zijn hersenen waren gezwollen door een te grote zoutopname.
Dat was het gevolg van een twee dagen durend doopritueel waarbij de Antwerpse studentenclub Reuzegom de jonge student en twee andere schachten onderwierp aan een eindeloze aaneenschakeling van vernederende en gevaarlijke handelingen. Eén daarvan was het drinken van vier en een halve liter visolie met als doel: een goudvis inslikken en daarna weer levend uitbraken.
De hoeveelheid zout in de olie zou Sanda Dia fataal worden.
Op vrijdag 26 mei oordeelde het Antwerpse hof van beroep dat alle achttien aanwezige Reuzegommers schuldig waren aan ‘onopzettelijke doodslag’ en ‘onmenselijke behandeling’.
Ze waren volgens het hof niet schuldig aan de andere tenlasteleggingen: ‘toedienen van schadelijke stoffen’ en ‘schuldig verzuim’. Het milde oordeel veroorzaakte maatschappelijk ongenoegen in het land. Studenten kwamen op straat, influencers postten boze filmpjes, een partijvoorzitter liet zich laatdunkend uit over de strafmaat.
Intussen probeerde Ousmane Dia, de vader van Sanda, zich met zijn vriendin Makemu Meunier in een anonieme achterafstraat in Brussel te onttrekken aan het gewoel en daar hun verdriet te boven te komen. Het lukte niet.
‘Ik heb soms de indruk,’ zegt hij, ‘dat mensen mijn zoon beter kennen dan ik: je gelooft niet wat je allemaal op sociale media leest.’
Het koppel is bereid voor één keer een interview te geven in het gezelschap van hun advocaat Sven Mary. Ze spreken, zoals dat in Brussel gaat, de twee: een onweerstaanbare mengeling van Nederlands en Frans.
Meneer Dia, hoe hebt u de uitspraak beleefd?
Ousmane Dia: “Ik was diep teleurgesteld. Gelukkig had ik familieleden en vrienden om me heen, zoals Sven Mary, die me hebben aangemoedigd te blijven doen wat ik altijd heb gedaan: sereen zijn.”
Zwijgen, bedoelt u.
Dia: “Toch niet. Zwijgen is een verplichting, sereen zijn een keuze.”
Makemu Meunier: “Een keuze om jezelf onder controle te houden.”
Sven Mary: “Als we na de uitspraak niet drie kwartier in de zittingszaal waren blijven zitten, had Papis (vader Dia, red.) dingen gezegd waarvan hij nu spijt zou hebben. Je moet niet spreken als je wordt overmand door ongeloof en ontgoocheling. Want dat was het wel: een ontgoocheling.”
Dia: “Seydou (De Vel, de oudere halfbroer van Sanda Dia, red.) heb ik opgevoed als was hij mijn zoon.
“Sanda was mijn zoon – mijn enige zoon. Die hebben ze me afgenomen. En nu heb ik van het gerecht ook nog eens een klap in mijn gezicht gekregen. Sanda heeft niet het respect gekregen dat hij verdient.”
Beeld Saskia Vanderstichele
GEHEUGENVERLIES
Dia: “Het is al begonnen aan de KU Leuven. Als een student van je universiteit sterft, ga je als rector uitzoeken wat er is gebeurd, zou ik denken. Je spreekt de betrokkenen aan op hun daden, je grijpt kordaat in. Luc Sels heeft dat nagelaten.
“Sels had de Reuzegommers onmiddellijk moeten wegsturen van zijn universiteit. Hij had moeten dreigen met het stopzetten van hun studie. Dan zouden de jongens die alles hebben gezien maar niet verantwoordelijk waren voor de dood van Sanda wél hebben gesproken.
“Hij heeft zich ook geen burgerlijke partij gesteld, terwijl hij daardoor toegang zou hebben gehad tot alle informatie uit het gerechtelijke dossier. Hij heeft de jongens rustig hun gangetje laten gaan.
“Hij heeft hun de kans gegeven om zich te hergroeperen, om overleg te plegen met ouders en advocaten, en naar buiten te komen met dezelfde versie van de feiten: ze hebben hun verklaringen netjes op elkaar kunnen afstemmen. En als het erop aankwam, wisten ze nergens van. Dan zwegen ze als het graf.
“De KU Leuven is er verantwoordelijk voor dat de waarheid niet aan de oppervlakte is gekomen, ook niet op het proces.
“Zeg me niet dat de rector niet wist wat hij moest doen. Aan de wereldvermaarde universiteit van Leuven doceren ze al eeuwenlang recht: ze waren drommels goed op de hoogte. We geven die jongens van Reuzegom een lichte sanctie (een maatschappelijke taakstraf en een paper, red.) en klaar, dachten ze.
“Pas in 2021 heeft de KU Leuven beslist om de zeven Reuzegommers die nog aan de universiteit studeerden te schorsen.
“Ook het gerecht heeft de kans niet gegrepen om de waarheid naar buiten te brengen. Waarom heeft de rechter geen rekening gehouden met de verklaringen van een dokter die aan het begin van de tweede dag van de doop de Reuzegommers heeft aangesproken op de dramatische toestand waarin mijn zoon verkeerde? Ze heeft hen expliciet op het gevaar gewezen.
“Een van de Reuzegommers heeft haar gerustgesteld: hij studeerde geneeskunde en de doop was bijna afgelopen, zei hij. Die jongen heeft staalhard gelogen. Waarom heeft de rechter dat feit, het verzuim van hulp aan mensen in nood, niet in overweging genomen?
“En een minstens even belangrijke vraag: waarom heeft het gerecht geen confrontatie georganiseerd van de dokter en de Reuzegommers? De dokter heeft hen gezien. Ze had de jongen die haar heeft voorgelogen kunnen herkennen.
“Hetzelfde geldt voor de kwestie van de visolie. Sanda heeft die niet zelf naar binnen gegoten, al beweren de Reuzegommers van wel. De dokter die hem ’s ochtends heeft gezien is stellig: ‘Sanda kon zelfs niet op zijn knieën overeind blijven.’
Hoe kun je dan toch achter de waarheid komen? Door een reconstructie van de feiten. Maar ook dat heeft het gerecht niet gedaan.”
Mary: “Elisa Van Bocxlaer, mijn confrater, heeft om een reconstructie gevraagd. De onderzoeksrechter is er niet op ingegaan.”
Dia: “Sanda was op de tweede dag nergens meer toe in staat. De avond daarvoor hadden ze hem volgegoten met gin en bier, en op zijn kot hadden ze de kraan afgeplakt en de deur op slot gedaan.
“Opsluiting – dat woord heb ik op de rechtbank niet horen vallen. De drie schachten zijn opgesloten in het kot van Sanda, met het gevaar dat ze in hun braaksel zouden stikken: er was niemand bij hen.”
Mary: “We hebben allemaal de vreselijke beelden van Sanda gezien die ’s anderdaags niet meer in staat was op zijn benen te staan.”
Dia: “Hij was uitgeteld.”
Mary: “Hij moest door de twee andere schachten worden ondersteund of hij viel om. Tussen haakjes: die twee schachten zijn ons in het hele onderzoek en het proces op geen enkel moment behulpzaam geweest.
“Uit hun mond heb ik maar één ding vernomen: ‘Ik weet het niet meer.’ Daarom heb ik het niet over achttien Reuzegommers, maar over achttien plus twee.”
Meunier: “Twintig Reuzegommers met geheugenverlies.”
Mary: “Het toeval wil dat de dokter me net heeft laten weten dat ze Papis en Mak (plusmoeder Meunier, red.) wil ontmoeten. In tegenstelling tot anderen heeft zij wel last van wroeging en schuld.
“Ze verwijt zichzelf dat ze die Reuzegommers niet heeft tegenhouden. Daar had het inderdaad moeten ophouden, als een van de aanwezigen niet had gelogen. Maar wie? Het enige antwoord dat we daarop in twintigvoud hebben gekregen: ‘Ik weet het niet meer.’”
Dia: “De afgelopen jaren heb ik zo vaak tegen mezelf gezegd: ‘Ik wil geen haat voelen, tegenover niemand.’ Maar dat betekent niet dat ik niet naar gerechtigheid streef.”
‘GESTOORD BRUUT’
Meunier: “Wij hadden maar op één ding gehoopt: erkenning. Erkenning voor de toediening van visolie en voor schuldig verzuim. Die is er niet gekomen.
“Als de rechter zegt: ‘De Reuzegommers zijn niet schuldig aan het toedienen van schadelijke stoffen’, lijkt het alsof Sanda zelf een bidon visolie naar binnen heeft gekapt. En als de rechter zegt: ‘Er is geen sprake van schuldig verzuim’, lijkt het alsof de zintuigen van al die jongens niet meer werkten.
“Iedereen met twee ogen in zijn hoofd zag dat Sanda óp was. Als iemand in foetushouding op de grond ligt, terwijl hij alleen nog een brommend geluid voortbrengt, wéét je dat er iets niet klopt. Maar nee, je wordt geacht te accepteren dat het een ongeval was.”
Mary: “Een tragisch ongeval.”
Meunier: “Wij wilden de erkenning dat de daden van de Reuzegommers tot de dood van Sanda hebben geleid – meer niet. Maar verder dan ‘onopzettelijke doodslag’ en ‘onmenselijke behandeling’ is de rechter niet gegaan. Ik begrijp dat niet. Hoe kun je dit géén schuldig verzuim noemen?”
Mary: “Hoe kun je het níét hebben over de toediening van gif?”
Je weet niet vanaf welke hoeveelheid visolie giftig is, heeft het hof geredeneerd. Dat weten zelfs artsen niet.
Mary: “Mag ik daarover één opmerking maken, die geldt voor het hele verhaal? Er is niet gekeken naar wat zich in het verleden al heeft afgespeeld.
“Vóór 2018 zijn schachten als gevolg van een studentendoop ook naar de spoedafdeling gebracht: ‘Tiens, wat was daar aan de hand?’ Op die vraag hebben Reuzegommers niet hoeven te antwoorden. Ze konden volstaan met zwijgen. Reuzegommers zwijgen over alles.”
Misschien hadden ze zwijgplicht – omerta.
Mary: “Zwijgen, sporen wissen en opkuisen: dat is de modus operandi van Reuzegom. In de telefoon van de jongens zat nog heel wat beeldmateriaal van de dopen van de voorgaande jaren. Van die van 2018 – die véél langer heeft geduurd – was niets meer terug te vinden.”
Dia: “Ik zal u zeggen wat ik van dit hele proces denk, op het gevaar af stommiteiten te vertellen: ze hebben Sanda uitgekozen vanwege zijn kleur.
“Mensen zullen me ongelijk geven en verwijzen naar die andere jongen van kleur bij Reuzegom. Maar ik zeg, als vader, wat ik in mijn diepste binnenste voel: Reuzegom, een elitaire studentenclub, heeft met Sanda iemand binnengekregen die niet in haar kraam te pas kwam.
“Zijn vader had geen tuin, geen oprit, geen eigen huis. Sanda was te min voor hen: ‘Niet iedereen kan een Reus worden.’
“En dat wilden ze bewijzen. Daarom had een van hen, de schachtentemmer, trots aangekondigd dat hij er ‘een gestoord bruut jaar’ van zou maken. Ze hebben Sanda uitgepikt in de veronderstelling dat hij het zelf wel zou opgeven. (Boos)
“Maar die domme jongens hebben niet gezien dat Sanda al in Leuven aan het sterven was. Er waren zoveel signalen, maar ze hebben ze niet opgemerkt. Ze hebben ze genegeerd. En zo is Sanda gestorven.
“(Zwijgt) Nogmaals, ik wil geen haat zaaien, en ik neem ook de volle verantwoordelijkheid voor deze uitspraak, maar in België bestaat wel degelijk klassenjustitie.
“Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) heeft, naar aanleiding van de uitspraak in deze zaak, verklaard dat er geen sprake was van klassenjustitie. Dat kwam hem, als verantwoordelijk minister, niet toe. Hij had moeten zeggen: ‘Geen commentaar.’ Nu heeft hij kleur bekend.
“Sanda was honderd procent Belg. Hij kende Afrika niet, hij is ginds maar één keer geweest. De wet moet voor elke Belg gelijk zijn. Nu ontstaat grote onrust omdat mensen voelen dat er iets niet in de haak is met het arrest. Er klopt iets niet.”
In het arrest is geen sprake van racisme. Meneer Dia beweert dat het een kwestie van kleur is. En u, meester Mary?
Mary: “We hoeven het niet over alles eens te zijn (zucht). Ik heb Reuzegom een rechts, ranzig en racistisch clubje genoemd, en daar neem ik geen woord van terug: er staan voorbeelden van in het dossier. Maar is Sanda op grond van zijn kleur harder aangepakt? Dat kan ik met het dossier in de hand niet bewijzen.
“Wat ik wel denk: waren de beklaagden achttien plus twee zwarte jongemannen geweest en was het slachtoffer een witte jongeman, dan was de hele procedure anders verlopen, vanaf het vooronderzoek: de uitnodigingen voor verhoor, de huiszoekingen, de voorlopige hechtenis – álles.
“Is justitie racistisch? Nee, maar op zijn minst ongelijk: sommige dossiers worden anders bekeken, behandeld en beoordeeld.”
Beeld Saskia Vanderstichele
KOGEL IN DE KOP
Meneer Dia, was het achteraf beschouwd verstandig om voor het begin van het proces te verklaren dat de jongens van Reuzegom voor u niet naar de gevangenis hoefden?
Dia: “Ik wil niemands leven verwoesten, hoe boos ik me soms ook voel.”
Zou u het opnieuw zeggen?
Dia (knikt): “Ik ben wie ik ben.”
Mary: “Momentje: hij heeft dat gezegd op voorwaarde dat er een antwoord zou komen op twee vragen: ‘Wie heeft gelogen tegen de dokter in Leuven?’ En: ‘Wie heeft de visolie toegediend?’ Op geen van beide vragen heeft hij dat antwoord gekregen.”
U hebt het arrest gelezen. Welke conclusie trekt u?
Mary: “Er is achteraf een hoogoplopende discussie ontstaan over de geldboetes voor de Reuzegommers. Het arrest is helder: de boetes mogen niet worden losgekoppeld van de werkstraffen, zodat ze op het uittreksel van het strafblad komen te staan.
“Het hof heeft het over een preventieve maatregel – een maatregel ter bescherming van de samenleving.
“Alleen, de ambtenaar van het Centraal Strafregister heeft de wet en het arrest eenzijdig geïnterpreteerd. Volgens hem vólgt de geldboete de werkstraf. In de mate dat een werkstraf de re-integratie van een veroordeelde beoogt, en niet op het uittreksel van het strafblad komt te staan, is dat ook voor de geldboete het geval.
“Dat is de redenering van de ambtenaar. Maar ik kan me niet voorstellen dat de rechters van het hof van beroep gelukkig zijn met die interpretatie.”
Zijn de rechters gepasseerd?
Mary: “Ze hadden het niet verwacht. Die boetes hadden ze er, mijns inziens, net aan toegevoegd zodat het misdrijf op het uittreksel zou worden vermeld. Als een gewone burger een verkeersovertreding begaat, komt dat ook op zijn uittreksel en verdwijnt het na drie jaar.”
‘Werkstraffen staan al vijftien jaar lang niet meer op je uittreksel’, zei minister Van Quickenborne in De afspraak op Canvas.
Mary: “Ik denk, samen met heel wat andere advocaten van de burgerlijke partijen én Reuzegom, dat het hof het anders heeft bedoeld.
“Op de site van de FOD Justitie staat het heel duidelijk: op het uittreksel van je strafblad komt een vermelding van je geldboete én van de feiten waarvoor je bent veroordeeld.
“Nog iets over de hoogte van de boetes. 400 euro: voor de Reuzegommers is dat een schijntje. Maar wat heb ik, met mijn stoute karakter, vastgesteld?
“In 2009 zijn Reuzegommers voor precies hetzelfde bedrag veroordeeld na de dood van Spekkie, een varkentje dat schachten een jaar lang moesten verzorgen en daarna met een kogel in de kop moesten afmaken. Meer zeg ik niet: hetzelfde bedrag, zonder indexering. (Zwijgt)
“En verder ben ik ook verbaasd door de verslaggeving in de kranten. In de 27 jaar dat ik nu advocaat ben, heb ik nooit meegemaakt dat de naam van veroordeelden niet voluit werd gespeld. Dat geldt ook voor de kwaliteitskranten.”
Op het moment van de uitspraak in de zaak-Dia verscheen de naam van Amir Bachrouri, de jonge voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad, wiens oom voor drugssmokkel is veroordeeld, wel breeduit in de pers.
Mary: “Tegen wie zegt u het: ik ben de advocaat van de oom. En ook de dokter die één dag daarvoor tot tien jaar cel werd veroordeeld. Drie seconden na de uitspraak stonden haar foto en naam online: ‘de gifdokter van Pelt’. Ze is alles kwijt.”
Meunier: “Dit soort dingen doet je denken: het is klassenjustitie. (Richt zich tot Mary) En leg me nu toch nog eens uit waarom het hof heeft geoordeeld dat er geen schuldig verzuim is?”
Mary: “Het heeft geoordeeld op grond van de verklaringen van de Reuzegommers. Zij zeggen dat Sanda er op de tweede dag weer bovenop is gekomen. Ze hebben het over een heropflakkering. Alleen, hoelang die heeft geduurd weet niemand.
“De tenlastelegging van ‘toediening van schadelijke stoffen’ en ‘schuldig verzuim’ weerlegt het hof in één adem. Het is een appreciatie van de feiten zoals die in het dossier staan.”
Dia: “Wélke heropflakkering?”
Mary (zucht)
Dia: “De heropflakkering volgens de achttien plus twee?”
Mary: “Nu mag je niet boos worden, Papis, maar dat is de rationaliteit van een jurist, die zich niet uitspreekt over feiten die niet in het dossier staan. Vandaar het hardnekkige zwijgen van de Reuzegommers. En het geheugenverlies.”
Meunier: “Dus, als ik het goed begrijp, heeft de rechter zich gebaseerd op verklaringen van mannen die met elkaar hebben afgesproken de feiten te negeren en te blijven zwijgen? Mooi is dat.”
Dezelfde vraag als daarnet, anders geformuleerd: zijn jullie voor de rechtbank te netjes geweest?
Meunier: “Kort na het overlijden van Sanda hebben wij tegen elkaar gezegd: ‘We mogen onszelf niet verliezen in haat en wraak.’
“Dat was door alle emotie best een moeilijke oefening, en dat is het nog altijd. Maar als we onszelf een nieuw leven toestaan, mogen we niet blijven vastzitten in boosheid.”
Tijdens het proces is de emotie soms hoog opgelaaid. Meneer Dia, u bent op een gegeven moment boos naar buiten gelopen. Had u het niet meer onder controle?
Dia: “Ik ben rustig naar buiten gelopen omdát ik controle wilde houden.”
Meunier: “Min of meer rustig (lacht).”
Dia: “Het is niet makkelijk om dingen te aanhoren waarvan iedereen weet dat ze gelogen zijn. Bij mij komt het waarschijnlijk het hardst binnen omdat ik alles verloren heb. Op de sociale media heb ik het ook flink te verduren gekregen.
“Mensen schreven dat dit niet zou zijn gebeurd ‘als hij was blijven zitten in zijn boom’.
“De beklaagden beweren dat hun naam en reputatie te grabbel zijn gegooid op sociale media, maar wat hebben wíj over ons heen gekregen?”
Meunier: “Je probeert sociale media te mijden, maar dat is lastig als het gaat om mensen die je dierbaar zijn.
“Ik las ergens: ‘Heeft Sanda’s vader hem niet verplicht naar de beste universiteit te gaan?’ Nee, Sanda is nergens toe verplicht, zijn vader heeft hem alle kansen geboden. (Zucht)
“Dat hebben wij ook allemaal geïncasseerd. En dat hebben we de Reuzegommers niet verweten.”
MODELPROCES
Sanda wilde een diploma, en hij wilde ook een netwerk voor dat diploma. Wilde hij meer Belg zijn dan de gemiddelde Belg?
Meunier: “Sanda wás een Belg. Maar ik snap, als dochter van een witte moeder en een zwarte vader, perfect wat hem dreef. Je moet je bewijzen, hè. Je krijgt de vraag waarom je zo goed Nederlands spreekt, ook al ben je hier geboren en getogen.
“Ik voel me op en top Belg: ik heb hier mijn hele leven gewoond. Maar ik heb geen plaats in de samenleving. Die plaats krijg ik van ánderen. Het zijn de blikken van anderen die ons definiëren.”
Mary (cynisch): “Kleur speelt nog altijd een rol?”
Meunier: “Zeker wel. Je moet meer je best doen.”
Is Sanda daarom toegetreden tot een club waarmee hij weinig affiniteit had, ook al biedt het diploma van burgerlijk ingenieur een garantie op een mooie baan?
Meunier (knikt): “Zo’n club biedt grotere kansen.”
Mary: “In het Antwerpse, waar de familie Dia vandaan komt, was Reuzegom een middel om je kansen op de arbeidsmarkt te optimaliseren.”
Dia: “Een van de jongens van Reuzegom had hem beloofd dat hij zou ingrijpen als het op de doop uit de hand liep. Sanda was een redelijk mens: als hij ook maar één moment had vermoed dat zijn leven in gevaar zou komen, had hij niet deelgenomen. On l’a trompé – ze hebben hem misleid.
“Er zitten bij Reuzegom mensen met verkeerde bedoelingen, en het hof heeft de kans laten liggen om die eruit te filteren. Geloof me: de samenleving zal daar nog spijt van krijgen. Mensen die zich onaantastbaar wanen, richten vroeg of laat opnieuw kwaad aan.”
Er is die foto van Sanda in zijn doopkleed bij u thuis. Toen hebt u het ongetwijfeld met hem gehad over wat hem te wachten stond.
Dia: “Helemaal niet. Ik wist niet dat hij zou worden gedoopt. Ik vroeg hem waarom hij zo’n kleed droeg. ‘Om bloemen te verkopen,’ zei hij. ‘Voor een goed doel.’”
Meunier: “We hebben er smakelijk om gelachen: Sanda, de zoon van een moslimpapa, die een apostelkleed droeg.”
Dia: “Sanda wist hoe ik over studentendopen dacht, wat het effect van een groep op het gedrag van een enkeling kan zijn. Ik heb zelf nooit deel uitgemaakt van een groep.
“Mijn credo is: alles hangt van jezelf af. Dat zei ik ook tegen Sanda: ‘Als je doet wat je moet doen, zul je krijgen wat je verdient.’
“Ik ben trots dat ik intussen Belg ben. België heeft me, toen ik hier als jonge gast aankwam, alle kansen geboden. Ik heb talen geleerd, een opleiding gevolgd, gewerkt, mijn zoon naar de universiteit gestuurd. Maar de universiteit heeft mijn zoon niet beschermd.
“België heeft me alles gegeven, maar ook alles weer afgenomen.”
Nathalie Buisseret, de advocate van de moeder van Sanda Dia, verklaarde laatst in een interview dat zijn moeder hem altijd heeft gewaarschuwd voor studentendopen. In haar jeugd had ze daar zelf vrienden aan verloren.
Dia: “Ik laat me niet uit over uitspraken van Sanda’s moeder. Sinds onze scheiding in 2016 hebben we geen contact meer.”
Ze speelde een opgemerkte rol op het proces. Wilt u daar iets over kwijt?
Dia (hoofdschuddend): “Ik ben trots op de groep die wíj hebben gevormd. En ik ben Sven dankbaar dat hij ons te hulp is gekomen, al wist hij dat ik hem niet kon betalen.
“Ook de hr-verantwoordelijke bij mijn huidige werkgever, DAF Trucks in Westerlo, moet ik bedanken: zij heeft voor mij de eerste afspraak bij een psycholoog geregeld.”
Oké, maar de knuffel van Sanda’s moeder en Zaadje, de preses van Reuzegom, in de zittingszaal was een belangrijk moment in de perceptie van het proces. Opeens leek zij wel vergevingsgezind en de vader van Sanda niet. Het front van de burgerlijke partijen viel aan diggelen.
Mary: “Papis en Mak hebben ook met Reuzegommers en hun familie gesproken in aparte kamers die voor zulke gesprekken zijn bestemd. Ik kan u vertellen dat ze geen mensen hebben geknuffeld. En als u me vraagt of de zittingszaal een geschikte plek is om te knuffelen, antwoord ik: ‘Die indruk heb ik niet.’”
Dia: “Toen ik enkele jaren geleden het graf van Sanda bezocht, heb ik een jongen ontmoet die in paniek raakte toen hij me zag. Ik vroeg: ‘Wie bent u?’ ‘Een van de achttien,’ zei hij. ‘Ik ben hierheen gekomen om Sanda om vergeving te vragen voor wat er is gebeurd.’ Hij vroeg mij ook om vergeving.
“Ik voelde dat het oprecht was, en ik heb hem een knuffel gegeven – we waren alleen op het kerkhof van Edegem. In een zittingszaal, met journalisten erbij, is het anders.”
Nathalie Buisseret had het in De Morgen over een moment van ‘grandeur’.
Mary: “Wat meester Buisseret als grandioos beschouwt, behoort tot haar eigen invulling van het woord. Ik vind aan dit proces niets grandioos: het was een verschrikking voor iedereen. Oké, ik heb het zelf achteraf een ‘modelproces’ genoemd, vanwege het praktische verloop.
“In Hasselt (voor de rechtbank van eerste aanleg, red.) hing elektriciteit in de lucht, het ene incident volgde op het andere, maar in Antwerpen heerste rust en sereniteit – omdat de voorzitter de teugels strak in handen hield. De pleidooien waren op het scherp van de snede, maar ze heeft geen enkele keer een vermanende vinger hoeven op te steken: ‘Nu gaat u te ver, meester.’”
ROUTE 66
Het verschil is groot tussen wat het parket vorderde, celstraffen van achttien tot vijftien maanden, en de straf die de rechter uitsprak. Is dat gebruikelijk?
Mary: “Als het parket in drugszaken acht jaar vraagt, krijgen de beschuldigden doorgaans acht jaar – of meer. Hier zijn ook aanzienlijke straffen gevorderd, maar het is de vrijheid van het hof om milder te oordelen, met het oog op re-integratie en met inachtneming van verzachtende omstandigheden: de bashing op sociale media, onder andere, de tijd die er sinds de feiten overheen was gegaan.”
Meunier (verbaasd): “Is dat een argument?”
Mary: “Ik begrijp je verbazing: hun advocaten hebben er alles aan gedaan om er tijd overheen te laten gaan. Dat mag. Ze hebben zelfs geprobeerd anderen de schuld te geven voor wat Sanda is overkomen.
“In september 2021 heeft de advocaat van een van de beklaagden, één dag voor de raadkamer zich zou uitspreken over de regeling van de procedure, een verzoekschrift ingediend voor verscheidene onderzoeksdaden naar de doortastendheid waarmee het personeel van de mug en de dokters op de spoedafdeling hebben opgetreden.
“Dat verzoek is ingewilligd: de dokters die hun uiterste best hadden gedaan om het leven van Sanda alsnog te redden, moesten zich plotseling verdedigen.”
Is recht geschied?
Mary: “Op basis van de elementen die in dit dossier aanwezig zijn is recht gesproken. In juridisch opzicht heb ik geen fouten gevonden, maar daarom zou ik de uitspraak niet billijk en rechtvaardig noemen, wel integendeel.”
U gaat niet in cassatie?
Mary: “Ik zie de mogelijkheid niet. Als we het toch zouden doen, zijn we weer vertrokken voor vier jaar. Dan zitten deze mensen negen jaar lang met deze zaak in hun hoofd voor ze aan hun rouwproces kunnen beginnen. Dat kun je als advocaat je cliënten niet aandoen.”
Dia: “Voor mij is géén recht geschied. Dit proces was de uitkomst van wat al veel langer vaststond. Wil dat zeggen dat ik toch beroep wil aantekenen? Ik weet het niet. Op dit moment weet ik zelfs niet waar mijn hoofd staat.
“Tegelijk ben ik ervan overtuigd dat ik niets ergers meer kan meemaken: de rechter heeft de waarde van het leven van mijn zoon op 15.000 euro bepaald.
(de Reuzegommers moeten een schadevergoeding van 15.000 euro aan Ousmane Dia betalen, en 8.000 euro aan Seydou De Vel, red.).”
Meunier: “Aanvaarden dat we bepaalde dingen nooit zullen weten: dat zal ons zwaar vallen. Maar ons leven is jarenlang door de agenda’s van anderen bepaald en dat moet stoppen.”
Mary: “Het mag niet tussen jullie in komen te staan.”
Dia: “We maken daar soms ruzie over, omdat ik slechtgehumeurd ben. Ik voel me boos en onmachtig. Ik zal nooit weten wat zich in de laatste levensuren van mijn zoon heeft afgespeeld, en de mensen die het wel weten pakken hun gewone leventje weer op.”
Sanda is, spijtig genoeg, na zijn dood een vertrouwd beeld geworden. Weet u wat zijn beeld bij de meeste mensen oproept?
Meunier: “De beelden van een lachende Sanda, die worden gedeeld, geven goed weer wie hij was.”
Mary: “Een zonnige kerel die zijns ondanks een icoon is geworden.”
Meunier: “Een vrolijke gast.”
Dia: “Het plan was dat Sanda en ik dit jaar, aan het eind van zijn studie, met een huurwagen de hele Route 66 zouden rijden.”
Meunier: “Ze zouden efkes weg zijn (lacht).”
Dia: “Dat hebben ze me ook afgenomen, net als mijn kleinkinderen. Sanda zou mijn leven hebben voortgezet. Ze hebben de tak van onze stamboom gebroken.”
Bedankt voor het gesprek.
Papis Dia en Sven Mary hebben ingestemd met een interview op het moment dat er nog maar weinig commotie was rond het arrest. De uitspraken die zij doen, moeten ook terug in dat moment geplaatst worden. Beiden hebben contact opgenomen met onze redactie en benadrukken dat het op geen enkel moment de bedoeling was het debat dat vandaag gaande is nog verder aan te jagen. Rust, sereniteit, duiding en nuance waren altijd de enige betrachting.
© Humo
Beeld Saskia Vanderstichele
Lees ook
Afscheid van Sanda – Hij was niet enkel een zoon maar ook een beste vriend
Reconstructie – De goed bewaarde geheimen van Reuzegom
Reuzegom – De échte vrienden van Sanda – Wij willen geen heksenjacht, maar wel gerechtigheid voor Sanda
Ferre Vervoort – Onafscheidelijke jeugdvriend van Sanda Dia doorbreekt voor één keer de stilte
Reuzegom – 18 Reuzegomleden staan terecht – Wie zijn ze
Guillaume Van der Stighelen – Als een vader openlijk smeekt om antwoorden, geef hem die dan
Bron: De Morgen/Humo