De poppen, maar niet de schrijvers zijn aan het dansen in Antwerpen. Het Schrijversbal dat de Boekenmaand feestelijk moest inluiden, is afgelast. ‘Er is weinig reden tot feesten als de onderbouw van de cultuursector wordt drooggelegd.’
Veerle Vanden Bosch – De Standaard
Het pas heropende KMSKA als decor voor het eerste Vlaamse Schrijversbal, waar de fine fleur van de Vlaamse auteurs, uitgeverijen en boekhandels acte de présence zouden geven: het was een gedroomd visitekaartje voor November Boekenmaand – vier weekends vol evenementen rond boeken en schrijvers waarmee de stad Antwerpen zich profileert als de boekenstad bij uitstek.
Een knipoog was het ook naar het Nederlandse Boekenbal, dat jaarlijks de aftrap geeft van de Boekenweek aldaar – de place to be waar iedereen die iets te betekenen heeft in het Nederlandse boekenvak in gala verschijnt als was het een filmfestival, en waarvoor er altijd entreekaartjes te kort zijn.
Maar voorlopig komt er dus geen schrijversfeest in het Antwerpse museum.
Maandag gaf schrijver Jeroen Olyslaegers zijn opdracht om de openingsrede te houden terug uit protest tegen het schrappen van de culturele projectsubsidies door de stad Antwerpen.
Nadat ook de Vlaamse Auteursvereniging had laten weten het bal te zullen boycotten, blies de stad het evenement af.
‘Het is als een slechte goochelaar die het tafellaken onder het servies uit trekt. Normaal moet het servies blijven staan, maar hier gaat het met tafellaken en al mee de lucht in’
Angelo Tijssens
Schrijver, theatermaker en scenarist
‘Het leek, in tempore non suspecto, een goed idee om iedereen in de boekensector nog eens samen te brengen op een feestelijk moment’, zegt Leander Coorevits van Behoud de Begeerte, dat het Schrijversbal op vraag van de stad organiseerde.
‘Maar in de huidige omstandigheden klopt het niet meer, we doen er niemand een plezier mee. Er kwam veel druk van schrijvers – en dat zijn onze eerste vrienden en partners. Toen het bericht van de VAV kwam, hebben we het stadsbestuur geadviseerd om het bal af te gelasten.’
Jammer, maar Behoud de Begeerte schaart zich achter de beslissing van de schrijvers, zegt Coorevits.
‘Dit is niet zomaar een boycot, het is een duidelijk signaal van schrijvers naar het stadsbestuur. We betreuren het schrappen van de projectsubsidies, waarmee het stadsbestuur de kwetsbaarste groep artiesten raakt, en daarnaast betreuren we ook wat er is gebeurd met het stadsdichterschap van Ruth Lasters en het gedicht “Losgeld”’.
‘Tegelijk staan we helemaal achter November Boekenmaand. Dus we zitten met een dubbel gevoel.’
‘We hadden gehoopt dat de Boekenmaand een feestelijke herstart voor de stadsdichters zou worden’
Lies Van Gasse
Stadsdichter
Behoud de Begeerte organiseert ook het openingsfestival van de Boekenmaand, waarin meer dan 35 kunstenaars voor het voetlicht worden gebracht.
‘Daar zetten we volop op in. Er worden in Antwerpen heel mooie initiatieven gerealiseerd. Die moeten we blijven koesteren.’
Dat is ook de teneur in de communicatie van de stad: ‘We kijken erg uit naar het Boekenfestival op 30 oktober in en rond het KMSKA als publieksopener van November Boekenmaand’, aldus de woordvoerder van schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud, ‘een stadsbreed festival dat boeken en lezen een hele maand in de kijker zet.’
Onhoudbare spreidstand
Maar het is dus een aftrap in mineur. Jeroen Olyslaegers stak het vuur aan de lont, maar ziet de afgelasting niet als een overwinning.
‘Integendeel, ik had heel graag die openingsrede uitgesproken, ik ben trots op de Vlaamse literatuur. Maar solidariteit is hier echt noodzakelijk. Je kunt niet tegelijk uitpakken met kunst en die kunst alle toekomst ontzeggen. Dat is een onhoudbare spreidstand.
‘En waar gaat het hier over? Nog niet eens 800.000 euro, waarmee 51 projecten worden gefinancierd. Dat is welbesteed geld, zou ik zeggen. Het is geen aftrekpost die je zomaar kunt schrappen, en passant implicerend dat de cultuursector niet solidair is, terwijl besparingen in de sector al jaren dagelijkse praktijk zijn. Dat is er ver over, het is nu wel genoeg geweest met die retoriek.’
‘Ik had me liever lazarus gezopen op dat bal,’ zegt schrijver, theatermaker en scenarist Angelo Tijssens, ‘maar Olyslaegers heeft het mooi verwoord: er is weinig reden tot feesten als de hele onderbouw van de cultuursector wordt drooggelegd.
‘En dat voor de komende drie jaar, zonder noemenswaardig overleg met de sector en – ik druk me voorzichtig uit: zonder enig inzicht in hoe de cultuursector werkt.
‘Want als je nooit lokale projectsubsidies hebt gehad, is het veel moeilijker om projectsteun te vragen aan de Vlaamse Gemeenschap, want die ziet eerdere lokale steun als een soort kwaliteitsgarantie.
‘De schepen heeft een keten in gang gezet waarvan ik me afvraag of ze erover heeft nagedacht.’
‘Je kunt kunstenaars niet als waterdragers gebruiken en de jeugd ondermijnen’
Jeroen Olyslaegers
Schrijver
Het vruchtbare, maar kwetsbare landschap dat hier zorgvuldig is opgebouwd in één klap wegmaaien, is lomp en een goede reden om hard te toeteren, vindt Tijssens.
‘Het is makkelijk om goede sier te maken met een dode kunstenaar als Rubens, maar op deze manier zal de volgende Rubens zijn atelier niet kunnen betalen, en zal er binnen vijf jaar geen nieuwe Ivo Van Hove opstaan.
‘Het gaat om het precaire begin van sowieso al heel kwetsbare carrières. Het is als een slechte goochelaar die het tafellaken onder het servies uit trekt. Normaal moet het servies blijven staan, maar hier gaat het met tafellaken en al mee de lucht in.’
‘Het is een patroon’, zegt Olyslaegers.
‘Als een stadsdichter een gedicht schrijft in samenwerking met leerlingen uit de B-stroom die duidelijk maken dat ze zich niet gehoord voelen en bij het debat willen horen, en dat je die dan uitsluit: dan is het duidelijk dat het stadsdichterschap over citymarketing gaat.
‘Maar zo werkt het niet met kunstenaars. Je kunt ons niet als waterdragers gebruiken en de jeugd ondermijnen. Wat ik wilde doen met mijn actie, is klare wijn schenken in een relatie die toxisch dreigt te worden. We kunnen niet anders dan hier een grens trekken.’
Al hoopt hij dat de Boekenmaand blijft bestaan en veel bezoekers trekt.
Valse noot
Ook stadsdichter Lies Van Gasse vindt de boycot een goed signaal.
‘Het is een uiting van solidariteit. En het is ook goed dat de Boekenmaand doorgaat en de kleine organisatoren niet worden geraakt. Maar tegelijk vrees ik dat dit gebaar niet groot genoeg is. Er is ook even het idee geopperd om een debat te organiseren op het Schrijversbal, dat zou misschien boeiender zijn geweest.’
Na het ontslag van Lasters als stadsdichter zijn de vijf overblijvende stadsdichters in gesprek gegaan met Ait Daoud, met bemiddeling van PEN Vlaanderen. Bedoeling is de voorwaarden, rechten en plichten van de stad en de stadsdichters duidelijker op papier te zetten.
‘De voorbereidende teksten voor die licentieverklaring zien er goed uit,’ zegt Van Gasse, ‘maar de definitieve tekst heeft vertraging opgelopen. We liggen nu al twee maanden stil en dat is een slechte zaak voor het stadsdichterschap. We hadden gehoopt dat de Boekenmaand een feestelijke herstart zou worden. Ik vrees dat dat nu niet zal gebeuren.’
Dat er een evenement is dat de leemte die de Boekenbeurs heeft gelaten kan opvullen, valt toe te juichen, vindt Van Gasse, al staat het nog in zijn kinderschoenen.
‘Maar het is jammer dat het met een valse noot moet beginnen.’
Beeld Nattida-Jayne Kanyachalao, Fred Debrock
Lees ook
Cultuurprotest – Schrappen Antwerpse projectsubsidies stuit op algemeen onbegrip
Cultuurprotest – Gaea Schoeters – Laten we de Antwerpse cultuursector ten grave dragen
Cultuurprotest – Antwerpen schrapt drie jaar projectsubsidies
Cultuurprotest – Stadsdichter Ruth Lasters stapt op na conflict met stadsbestuur
Cultuurprotest – Ruth Lasters – Losgeld
Bron: De Standaard