De zaak-Reuzegom duwt zoveel knopjes tegelijk in dat er bijna geen ontkomen is aan een laag onbehagen die maar niet vervelt. Alleen: stellen we wel de juiste vragen bij dit vonnis?
Michiel Martin – De Morgen
‘We willen de Reuzegommers niet alleen juridisch, maar ook moreel veroordeeld zien’
Zelden waren de reacties zo scherp als na het vonnis in de zaak-Reuzegom.
“Het overheersende gevoel”, zo pende De Morgen-journalist Douglas De Coninck het neer in een gedachte, is dat er “iets onoorbaar is gebeurd” tijdens het proces.
Achter de hashtag #JusticeForSanda staat sinds vrijdag een groot vraagteken, op een dak nabij het Leuvense station staat dan weer in grote letters ‘FOK REUZEGOM’.
Het valt daarbij op dat de verslagenheid binnen de familie Dia matig correspondeert met de verslagenheid binnen de publieke opinie. Ent die eerste zich vooral op het gebrek aan antwoorden – bijvoorbeeld: wie diende de vissaus toe? – dan is de tweede vooral toegespitst op de gebrekkige strafmaat.
400 euro boete en tot 300 uur werkstraf is volgens velen te mild, volgens sommigen zelfs een staaltje van klassenjustitie.
Het verbaast jurist Kati Verstrepen, voorzitter van de Liga voor de Mensenrechten, alvast niet dat het vonnis de gemoederen beroert.
“Het is erg makkelijk om in deze zaak een scherp standpunt in te nemen”, zegt ze, “omdat er zo veel maatschappelijke breuklijnen samenvallen.”
Het populaire frame is dat van een zwarte jongen (structureel racisme) uit een arbeidersgezin (kansenongelijkheid) die slachtoffer werd van witte rijkeluiszoontjes.
Dat leidt automatisch tot een vaak gestelde vraag op sociale media: wat als de situatie omgekeerd was? Waren de daders er dan ook zo ‘goedkoop’ van afgekomen?
GELIJKAARDIGE ZAAK
Online wordt volop geschermd met zwaardere straffen, vaak voor diefstal, verkeersovertredingen of drugsmisdrijven.
Liberaal filosoof Lode Cossaer merkt echter op dat de strafwet “een groot belang hecht aan de intentie om iets te doen” en dat de strafmaat daarom niet per se gelieerd is aan klasse. Hij wijst erop dat een gelijkaardige zaak in Wallonië, waar het elitaire element ontbreekt, onlangs tot een gelijkaardig vonnis leidde.
Ook Verstrepen vindt dat het arrest “alle elementen vrij goed in kaart brengt”. Haar organisatie pleit al langer voor een ‘zachtere’ benadering van straffen: meer oog voor preventie, minder voor repressie.
Uit Nederlands onderzoek blijkt dat wie een werkstraf krijgt 47 procent minder recidiveert dan een kort gestrafte gedetineerde.
Volgens kerkjurist Rik Torfs, oud-rector van de KU Leuven, gaat de publieke opinie net de andere kant uit met een “roep naar strengere straffen” en een “grote vergeldingsdrang”. Die laatste laat zich op sociale media voelen: voor wie de namen van de Reuzegommers wil kennen, volstaat een simpele zoekopdracht.
Torfs ziet op dat vlak “gelijkenissen tussen links en rechts”. Een wantrouwen in justitie raakt daarbij politiek geïnstrumentaliseerd op beide flanken.
Is PVDA sterk aanwezig op de stille betoging tegen het vonnis in de zaak-Reuzegom, dan laat Vlaams Belang op zijn protestmeeting de handjes op elkaar gaan door te stellen dat enkele mannen met een migratieachtergrond na een groepsverkrachting “slechts een opstelletje” moesten schrijven.
De nuance, zoals het feit dat diezelfde mannen in 2021 tot vijf jaar cel met uitstel onder voorwaarden kregen, raakt snel ondergesneeuwd.
“We zijn in een sfeer van polarisatie terechtgekomen, waarbij we daders niet alleen juridisch maar ook moreel veroordeeld willen zien”, zegt Torfs.
Die morele component is zeker en vast een drijvende kracht in de huidige verontwaardiging, ziet ook cultuurfilosoof Simon Truwant (KU Leuven).
“Doorheen het proces ontbrak elke vorm van schuldbesef. Op moreel vlak hebben de beschuldigden zich buiten de samenleving geplaatst.”
Truwant ziet “voorbij het juridische kader” een waslijst aan zaken die tegen de borst stoten.
- De omerta onder Reuzegommers.
- Het ontbreken van enkele beklaagden bij de uitspraak van het vonnis.
- De keuze van media om de anonimiteit te bewaren.
“Het voelt toch alsof de Reuzegommers de hand wordt gereikt terwijl zij de hunne op zak houden.”
KAMPEN
Op Facebook schrijft auteur Jeroen Olyslaegers, die een indrukwekkend verslag schreef van het proces voor Humo:
“Mocht ik de zaak-Reuzegom niet in de rechtszaal hebben meegemaakt, dan zou ik nu ook hebben geroepen met velen dat er geen gerechtigheid is geschied.”
Gevraagd naar wat het vonnis dan wél bij hem losmaakt, stelt hij gereserveerd dat die mening “nog volop aan het gisten is”, deels uit weerzin om in een kamp ingedeeld te worden.
Dat laatste gebeurt volop en is volgens Torfs een erg vervelende kwestie.
“Het is goed dat het publiek zich mengt in het debat, maar als we enkel vanuit woede en verontwaardiging rechter beginnen te spelen, staan we een gedegen discussie in de weg.”
Dat die discussie relevant is, betwist niemand. Ook over mogelijke klassenjustitie. Alleen, zo stellen alle experts, stellen we misschien de verkeerde vragen.
Cossaer, over het legertje topadvocaten aan Reuzegom-zijde: “Dat zij naar de beste rechtsbijstand grijpen kun je hen moeilijk kwalijk nemen. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen daar toegang toe heeft?”
Verstrepen, over de keuze voor een werkstraf: “Misschien is de vraag niet of er hier te mild is geoordeeld, maar of er in andere zaken te snel naar een gevangenisstraf wordt gegrepen?”
Beeld Franky Verdickt
Lees ook
Sven Mary – Hoeveel Reuzegommers waren er vandaag in de zaal – Acht – Ik stel vast dat tien anderen iets anders te doen hadden
Douglas De Coninck – Dit is het overheersende gevoel: dat er ergens in het traject naar dit Reuzegom-arrest iets onoorbaars is gebeurd
Analyse – Werkstraffen treffen Reuzegommers harder, ook al is het maar een schrale troost voor de familie van Sanda Dia
Analyse Proces-Reuzegom – De enige mogelijke beslissing, die tegelijkertijd altijd zal wringen
Bron: De Morgen