Dave Sinardet is professor politieke wetenschappen (VUB). Zijn column verschijnt tweewekelijks op maandag, afwisselend met Alain Gerlache.
Dave Sinardet – De Morgen
Wat als… het omgekeerd was?
Wat als in het proces-Reuzegom de slachtoffers rijkeluiskinderen waren en de daders mensen met kleur uit een arbeidersgezin? Had het arrest er dan anders uitgezien?
Dat valt niet uit te sluiten. Niet omdat we er mogen van uitgaan dat de rechters dan verschillend hadden geoordeeld. Wie dat suggereert zegt eigenlijk dat niet iedereen gelijk is voor de wet en we dus niet in een rechtsstaat leven.
Maar mogelijk was het proces wel anders verlopen, bijvoorbeeld omdat de beklaagden niet instant steun hadden gekregen van de duurste advocaten van het land.
We zullen het nooit zeker weten.
Wat echter wel als een paal boven water staat: waren de sociale identiteiten van slachtoffer en dader omgewisseld, dan ook de politieke kampen waarin critici en verdedigers van het vonnis vandaag te vinden zijn. Het debat zou totaal anders verlopen.
Zo is het nu plots buitengewoon stil bij de partij die hardere bestraffing al decennia uitroept tot een van de speerpunten van haar programma.
Waar Vlaams Belang aan de lopende band gerechtelijke beslissingen kapittelt die in haar ogen neerkomen op ‘lakse fopstraffen’, lijkt de ‘law and order’-partij geen enkel gedacht te hebben ontwikkeld over de door velen als licht beschouwde sancties voor de Reuzegommers.
Of toch, in De afspraak op vrijdag ergerde Gerolf Annemans zich zelfs aan degenen die het arrest bekritiseren, omdat ze volgens hem ongegeneerd de huidskleur en sociale achtergrond van Sanda Dia instrumentaliseren.
De nadruk leggen op culturele achtergrond is uiteraard iets waar we Vlaams Belang nooit op zouden kunnen betrappen.
Waar is plots de klassieke klaagzang van de partij gebleven over een te progressieve rechtspraak?
Of zoals het onlangs nog klonk bij VB-Kamerlid Katleen Bury over een verkrachtingszaak:
“Het is het gevolg van een nefaste linkse visie op justitie waarin een gevangenis pas opduikt wanneer alle alternatieven uitgeput zijn en waarin zogenaamde detentieschade zwaarder weegt dan schade die slachtoffers lijden.”
Laat deze logica die door Vlaams Belang wordt aangevallen, volgens velen nu net een van de drijfveren van het Reuzegom-arrest zijn.
Zoals minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) het stelde in De zevende dag:
“Straffen moet ervoor zorgen dat mensen niet vervallen in recidive en tot inzicht komen. Van werkstraffen is bewezen dat het effect veel beter is dan een gevangenisstraf.”
Kortom, bij Vlaams Belang, maar ook bij andere rechtse opiniemakers die een verwant discours verkondigen, is de visie op bestraffing kennelijk ondergeschikt aan het profiel van slachtoffers en beklaagden.
Linkse mensen zullen deze analyse over rechtse inconsequentie ongetwijfeld met instemming begroeten.
Maar is de linkerzijde, waar de verontwaardiging over de zaak-Sanda Dia de voorbije week het sterkst opborrelde, niet in eenzelfde bedje ziek? Al degenen die nu op straat komen om zwaardere straffen te eisen, passen evenzeer hun visie aan naargelang van wie in het beklaagdenbankje zit.
Want het klassieke linkse gedachtegoed over criminaliteitsbestrijding huivert normaal gezien inderdaad van te veel repressie en legt vooral de nadruk op preventie.
Zo hekelt de PVDA met de regelmaat van een klok het in haar ogen veel te strenge bestraffingsbeleid, of het nu gaat om drugs, corona of allerlei vormen van criminaliteit. Maar in de Reuzegom-zaak kan de sanctie niet streng genoeg zijn.
Zou men de keuze voor een herintegratie in de samenleving via werkstraffen niet eerder moeten toejuichen vanuit een linkse ideologie?
Natuurlijk, wat vooral wordt aangeklaagd is een gepercipieerd verschil in behandeling. Maar het aanvoelen daarover verschilt naargelang van iemands positie op het politieke spectrum.
Waren in deze zaak witte rijkeluiskinderen slachtoffers geworden van daders met migratieroots, zouden er heel andere mensen op straat komen. Vlaams Belang zou zijn verontwaardiging over te lakse straffen uitroepen, terwijl je PVDA niet meer zou horen.
Voor alle duidelijkheid, heel wat facetten van de zaak-Sanda Dia roepen gerechtvaardigde vragen op en laten een wrange nasmaak na.
Voor de rol van kleur en klasse op de maatschappelijke verhoudingen mogen we sowieso niet blind zijn. Maar tegelijk moeten we ook vermijden om de complexiteit van het menselijk handelen in een te strak ideologisch keurslijf te dwingen.
Zeker niet als dit de legitimiteit van ons rechtssysteem ondermijnt en zo het nu al aanzienlijke wantrouwen in onze democratische instellingen verder aanwakkert.
Beeld RV
Lees ook
Guillaume Van der Stighelen – Als een vader openlijk smeekt om antwoorden, geef hem die dan
Bieke Purnelle – Wie roept de orde tot de orde
Op de kop – Tom Naegels – Trump voor tiener
Raf Njotea – Een kwestie van macht
Bart Eeckhout – De TikTok-bijdrage van Sammy Mahdi aan het explosieve Reuzegom-debat is een gevaarlijke, platte tactiek – Meer niet
De kritiek op Acid gooit alleen maar meer olie op het vuur – Sammy Mahdi neemt het op voor YouTuber na Reuzegom-video
Wat staat nu eigenlijk in het Reuzegom-arrest
Protest tegen Reuzegom-arrest loopt uit de hand
Bron: De Morgen