Hij kreeg Vlaams Blok veroordeeld voor racisme, en stond opnieuw in de rechtbank toen Dries Van Langenhove een jaar gevangenisstraf kreeg. Advocaat Jos Vander Velpen over twintig jaar strijd tegen racisme en uiterst-rechts. ‘Zo dwepen met nazisme, dat was in Vlaanderen sinds lange tijd ongezien.’
Stavros Kelepouris - De Morgen
Meer dan een decennium lang was Jos Vander Velpen voorzitter van de Liga voor de Mensenrechten.
Maar zijn reputatie zal voor eeuwig gebaseerd zijn op die ene zaak in Gent, waarbij drie vzw’s verbonden aan het toenmalige Vlaams Blok veroordeeld werden voor racisme.
Het “moedervonnis” aller racismeprocessen, noemt Vander Velpen het.
Twintig jaar later was de honger van de mensenrechtenadvocaat nog niet gestild. Ook bij de veroordeling van Dries Van Langenhove en zes andere leden van Schild & Vrienden was Vander Velpen aanwezig, als advocaat voor de Liga van de Mensenrechten.
Van Langenhove kreeg een straf die voor velen onverwacht kwam: een boete van 24.000 euro en een effectieve celstraf van een jaar.
“Dat was een pittige straf”, erkent ook Vander Velpen.
“Maar ik had wel verwacht dat Van Langenhove een flinke schop onder zijn kont zou krijgen. Hij werd gezien als de grote Manitoe, de man die alles in handen had en voor wie al de anderen moesten knielen. Hij heeft een sfeer van fanatisme gecreëerd.”
Het gerecht wees hem aan als een bendeleider?
Vander Velpen: “Absoluut. Dat was hij ook. Het gaat hier om het georganiseerd dealen van racisme. Alles gebeurde in groepsverband, van bovenaf gestuurd door de grote leider.”
Is dat zo? Van Langenhove houdt vol dat hij nooit memes gedeeld heeft.
“Maar hij was wel de eindverantwoordelijke - de ‘eindbaas’, zoals hij het zelf noemde. Hij heeft die platformen opgericht en had er volledige macht over. Hij kon berichten tegenhouden en wissen, en hij gaf ook opdrachten aan anderen om spotprenten te maken.
"Daar zie je zijn sluwheid. Hij heeft zelf geen echt negationistische berichten gepost, dat liet hij over aan anderen. Maar hij zag ze allemaal passeren en hield ze niet tegen.”
Heeft hij schuldinzicht getoond in de rechtbank?
“Nul. Op geen enkel moment gaf hij de indruk dat hij vond dat hij of zijn maten over de schreef gingen. Integendeel, hij was degene die het vuur aanblies. Door een sfeer van fanatisme te creëren heeft hij anderen aangemoedigd.”
Denkt u dat de straf in beroep lichter zal uitvallen?
“Dat weet ik zo nog niet. De straf was pittig, maar het vonnis was nog veel pittiger.
"De feiten - al die vreselijke spotprenten en de gore racistische taal - zijn door de rechtbank op een heel heldere manier geformuleerd.
"Ik zie mijnheer Van Langenhove niet in staat om daar zomaar een jota tussen te krijgen. En zijn gedweep met nazisme en wapens is natuurlijk wel verontrustend.
"Op sommige jongeren die minder stabiel zijn kan dit wel een verwerpelijk effect hebben.”
Schild & Vrienden bestond uit mensen die nog volwassen aan het worden waren. Misschien zagen ze niet zo veel kwaad in wat ze deden?
“Dat kan. Ik wil jonge leeftijd altijd als een verzachtende omstandigheid zien. Maar het gaat hier niet over ongeletterde jongens, hé. Een van hen had geschiedenis gestudeerd aan de universiteit.
"Als zo iemand die gruwelijke Holocaust-moppen voorbij ziet komen en de wenkbrauwen niet fronst - daar kan ik niet mild over zijn.”
Moeten we de gesprekken in die chatgroepen dan niet wat minder serieus nemen?
“Er is natuurlijk een dosis stoerdoenerij, dat is evident. Maar het is niet zomaar één bericht. Het gaat om vele tientallen berichten en prenten waarin gedweept wordt met het nazisme. Dat is voor de dag van vandaag tamelijk ongezien.
"Het ridiculiseren van de Holocaust - dat heb ik meegemaakt met het Vlaams Blok in de jaren stilletjes, maar wie doet dat vandaag nog? Dat was in Vlaanderen sinds lange tijd eigenlijk ongezien.”
Droomde Van Langenhove van een ‘zuivere’ samenleving?
“Ik denk dat hij droomde van Zuid-Afrika onder de Apartheid. Dat gevoel had ik de hele tijd. En hij heeft het ook niet echt onder stoelen of banken gestoken.”
Volgens Vlaams Belang is Dries Van Langenhove veroordeeld voor een mening en wat onschuldige memes. Klopt dat?
“Of het nu Vlaams Blok was twintig jaar geleden of Dries Van Langenhove nu, het is altijd hetzelfde clichéverhaal: we bedoelden het niet zo, het was een beetje om te lachen, het was misschien wat aangebrande humor of cafépraat.
"Bij het lezen van dit dossier voelde ik me teruggekatapulteerd in de tijd. Ik waande me in de beginjaren van het Blok.
"Al is er een groot verschil: het Vlaams Blok hebben we niet kunnen laten veroordelen voor negationisme. Schild & Vrienden wel.”
Deze veroordeling is zwaarder dan die van het Vlaams Blok?
“Je hebt hier vier misdrijven.
- Eén: negationisme.
- Twee: het collectieve, het feit dat het in groep gebeurde.
- Drie: het verspreiden van denkbeelden gebaseerd op rassensuperioriteit.
- En ten slotte: aanzetten tot haat en discriminatie.
Die combinatie komt heel weinig voor. Dat is eigenlijk het hele pakket dat je kan krijgen. Het is een gedachtegoed dat totaal haaks staat op de democratie, en gevaarlijk is voor onze samenleving.”
Is een gevangenisstraf de beste manier om gedachtegoed te bekampen?
“Met het strafwetboek in de hand kan je geen gedachten veranderen. Dat besef ik ook wel. Maar als het gaat om ernstige vormen van criminaliteit - en dat is hier het geval - kan je ook niet je handen in de lucht steken en bidden dat het wel goed komt.
"De racismewetgeving is specifiek bedoeld om kwetsbare mensen te beschermen die zelf niet altijd voor hun rechten kunnen opkomen.
"Dus ik vind het juist wat de rechtbank zegt: dit kan niet, dit gaat over de schreef. Dit is geen mening meer, dit is een misdrijf.
"Men moet niet wachten tot die organisatie jaren aan een stuk dat soort gedachtegoed gewoon kan rondstrooien, tot de haatcampagnes escaleren tot gewelddaden.”
Vreest u niet dat deze uitspraak Van Langenhove groter zal maken, als martelaar van het vrije woord?
“Natuurlijk. Hij zal zich kunnen wentelen in zijn slachtofferrol. Dat spelletje spelen ze altijd, dat was ook zo in het proces tegen het Vlaams Blok. Maar rechtbanken moeten niet aan electorale berekening doen.”
Nochtans zegt het Vlaams Belang net als twintig jaar geleden dat dit een politiek proces was.
“Hebt u gehoord wat hun partijvoorzitter Tom Van Grieken zei? ‘De Belgische justitie is door en door rot.’ Dat is bijna erger dan Trump.
"Het is precies hetzelfde als twintig jaar geleden, ze hebben niets bijgeleerd. Toen hebben ze ook de magistraten uitgescholden voor rotte vis. Dat zegt iets over het democratische gehalte van die partij en hun voorzitter, die nochtans altijd in maatpak rondloopt.”
Kort na die veroordeling in 2004 behaalde het Blok wel een klinkende verkiezingsoverwinning.
“En ze riepen: het volk heeft ons vrijgesproken. Dat is allemaal kortetermijnvisie. Op de lange termijn heeft het vonnis ervoor gezorgd dat die partij het 70 puntenplan moest afzweren.
"Het plan pleitte er onverdroten voor dat alle mensen van niet-Europese origine gedwongen gedeporteerd zouden worden naar hun zogenaamde land van herkomst.”
Ook Dries Van Langenhove vindt dat een goed idee.
“Hij is blijven steken in die fase. Ik noem hem altijd de kleine Dewinter - Filip Dewinter was de grote architect van dat 70 punten programma. Op dat moment was dat de meest racistische politieke tekst in Europa.
"Het Front National had een 50 puntenplan, Dewinter heeft er nog 20 aan toegevoegd. Het was de absolute racistische top in Europa.
“Wat ik wou zeggen: de veroordeling heeft echt wel zijn sporen nagelaten. Vergeet niet dat politici in andere partijen op het punt stonden het cordon sanitaire te doorbreken.
"Maar opeens stond het Vlaams Blok te boek als een racistische partij, en werden de andere partijen voorzichtiger.
"Het cordon is mede gered door de uitspraak van de rechtbank van Gent.”
Is het Belang een andere partij dan het Blok? Of verkoopt het zijn gedachtegoed op een sluwere manier?
“Partijen veranderen. Extreemrechts en het Vlaams Blok zaten toen in een eerste fase: die van de protestpartij die zo veel mogelijk proteststemmen probeert te vergaren met vreemdelingenhaat en -angst.
"Vandaag willen ze deelnemen aan de macht, en gebruiken ze andere methodieken.
"Ze moeten zich een democratische schijn aanmeten en zich tonen als betrouwbare partners voor andere partijen.”
Is het enkel schijn? Is het Belang nog steeds racistisch?
“De partij heeft geknipt in haar racistisch jargon. Ze willen natuurlijk geen tweede keer veroordeeld worden. Het discours van nu is niet meer hetzelfde als dat van mijnheer Dewinter toen.”
Filip Dewinter, nog altijd één van de gezichten van de partij, zei onlangs in Humo: ‘Eén pak condooms in Afrika, dat zijn over een paar jaar twintig illegalen en tien criminelen minder in ons land.’ Is dat het oude Blok dat nog de kop opsteekt?
“Absoluut. Dewinter heeft het heel moeilijk. De partij heeft gas teruggenomen. Maar in de grond van zijn hart heeft Dewinter het 70 puntenplan nooit afgezworen. En dat borrelt soms nog op.”
Ook van Grieken zei een tijd terug: het blanke moet dominant zijn.
“Natuurlijk, die reflexen zitten in hun DNA.”
Zou u vandaag Vlaams Belang op dezelfde manier voor de rechter kunnen dagen?
“Niet op dezelfde manier, nee. We hebben niet hetzelfde bewijsmateriaal als toen. Misschien is het mogelijk als men werkelijk alles tot in het kleinste detail onder de loep gaat nemen. Maar in dat soort zaken moet je ook denken in termen van winst en verlies. Ik verlies dat soort zaken niet graag.”
Omdat je de partij dan bevestigt?
“Voilà.”
Vorig jaar werd er een onderzoek geopend naar een prominent politicus die racistische uitspraken deed. Geen VB’er, maar een socialist: Conner Rousseau.
“Ik heb echt gevloekt. Godverdomme! Moet je daarvoor zo oud geworden zijn, zo lang in een socialistische partij zitten en werken, om dat uit te kramen?
"Ik word er dieptriest van dat zo iemand dit soort taal gebruikt; daar wordt enkel het Vlaams Belang beter van.”
Beeld Stefaan Temmerman
Zou u Conner Rousseau een racist noemen?
“Daar ga ik me niet over uitspreken. Ik ben geen rechter. Maar in het algemeen wil ik wel dit zeggen: als het gaat over het strafrechtelijk aanpakken van racisme, moet je niet Jan en alleman viseren. Je moet dat met mate toepassen, voor degene die echt een leidinggevende rol spelen om dat racisme te verspreiden.
"Men had in het proces van Schild & Vrienden nog 50 andere jongens kunnen vervolgen, maar dat hoefde niet: men heeft de harde kern van de organisatie aangepakt.”
Vlaams Belang zou straks 25 procent kunnen halen. Moet zo’n partij niet mee aan de macht komen?
“Ik betwijfel of Vlaams Belang nu al rijp is voor deelname aan de macht op Vlaams niveau. Lokaal is het cordon nog niet doorbroken. Dat is in principe de eerste horde die ze moeten nemen. Maar dan nog hebben ze al een positie bereikt waar ze zand in de democratische machine kunnen strooien.
"Vlaams Belang is ondertussen zo sterk dat het voor de anderen moeilijk wordt om nog maar tot een overeenkomst te komen. Ook dat is een vorm van macht.”
Wat als Vlaams Belang aan de macht komt?
“Mensen beseffen niet wat de gevolgen zullen zijn. Het betekent dat die partij mensen zal kunnen positioneren in allerlei raden van bestuur, bij de politie, en in zowat alle essentiële centrale niveaus van een land.
"Die mensen blijven zitten als de partij weer van de macht verdwijnt. Dat dreigt de democratie van binnenuit uit te hollen.”
Ook zonder Vlaams Belang aan de macht kan je racistische politiecommissarissen hebben.
“Het gaat niet alleen maar over racisme. Extreemrechts heeft een eigen wereldbeeld, en een programma dat democratische en sociale verworvenheden op de helling zet. Of denk aan wat er met ons buitenlands beleid zou gebeuren.
"Mijnheer Dewinter ging flirten bij Assad, andere extreemrechtse politici in Europa gingen Poetin een beetje aanmoedigen. Dat is allemaal niet niks, hoor.”
In 2006 waren er de 0110-concerten, als verzet tegen de opmars van Vlaams Belang. Nu lijkt er een zekere gelatenheid te zijn over het succes van Vlaams Belang: so be it.
“Dat klopt. En ik hou niet van die onverschilligheid. Er wordt onvoldoende teruggevochten.
"Na dertig jaar extreemrechts in Vlaanderen hebben de gevestigde politieke formaties nog altijd geen antwoord gevonden. En intussen pakken de donkere wolken samen boven heel Europa.
“Het vonnis is een signaal dat de samenleving zich weerbaarder moet opstellen voor de democratie.
"Politici vervallen vaak in een soort woordenbrij: iedereen is voor de mensenrechten. Maar mensen snappen niet wat dat concreet inhoudt.”
Hoe verklaart u de opmars van Vlaams Belang? Wordt een beetje racisme misschien gedoogd door de Vlaming?
“Ik schiet niet graag op ‘de Vlaming’. Ik steiger van de Clintons die Trump-kiezers uitmaakten voor klootjesvolk. Dat ligt me niet.
"Een deel van de samenleving heeft nu eenmaal moeite met de snelle omwentelingen in de maatschappij, en met de multiculturele samenleving.
"Voor radicale partijen is het makkelijk om dat op te poken en mensen van een andere afkomst weg te zetten als profiteurs.
"Ik richt me vooral op degene die dat aanwakkeren, zoals mijnheer Van Langenhove.”
Lees ook
Eremagistraat Henri Heimans – De “mopjes” van Schild & Vrienden over de gaskamers raakten me diep
Humo – Het omstreden interview met Filip Dewinter
Bart Eeckhout – Misschien zien jongeren nu wie Dries Van Langenhove echt is
Bron: De Morgen
