Hendrik Vos – Imago van Europese Unie ligt alweer aan scherven

De Europese Unie gedraagt zich niet als het geweten van de wereld, zegt Hendrik Vos, zelfs al zouden we onszelf graag op die manier zien.

Hendrik Vos - De Standaard

Vijf uur hebben de Europese leiders vorige week gediscussieerd over het Midden-Oosten. Uiteindelijk werd overeenstemming gevonden over een verklaring van elf zinnen.

Een groot deel van het debat ging over de letter S: moet er worden aangedrongen op een humanitaire pauze of op pauzes?

In het enkelvoud lijkt het een oproep tot een staakt-het-vuren. Met de S erbij gaat het om korte onderbrekingen waarin rap wat spullen de grens met Gaza over mogen, zoals water, medicijnen, ingeblikte tonijn en spades om graven te delven.

Een uurtje later mag Israël de Palestijnen weer naar hartenlust bombarderen.

Het is de formulering in het meervoud geworden, vooral onder druk van Duitsland en Tsjechië die vinden dat Israël zich zonder veel beperkingen moet kunnen wreken.

Uiteraard wordt in de gezamenlijke verklaring ook Hamas veroordeeld, een no-brainer gezien de omstandigheden. De organisatie staat al sinds 2017 op de Europese terreurlijst.

Daarna komen nog wat zinnetjes, gesuggereerd door de autoaanvulling op de computer van de Europese Raad: de Unie toont zich bezorgd en betreurt het verlies van burgerlevens.

Als er in de wereld iets ergs gebeurt, komt dat altijd terug: de Unie vindt het spijtig, is verdrietig, terneergeslagen en ongerust.

Overgaan tot actie, dat is evenwel een ander paar mouwen.

Eén keer lukte dat: toen Rusland Oekraïne binnenviel, volgde niet alleen een veroordeling, maar ook een rist sancties.

Russisch president Vladimir Poetin had wellicht vermoed dat Europa zoals gewoonlijk uit verband kon worden gespeeld. Dat was een misrekening.

Er zit tegenwoordig wat craquelé in het Europese front – de Hongaarse leider Victor Orban gaat intussen weer ongegeneerd met Poetin op de foto – maar er was na de inval wel een algemeen gevoel van verontwaardiging.

Iedereen hier vroeg zich af waar de Russische veroveringsdrang zou stoppen. Naar Europese standaarden werd toen kloek en kordaat gereageerd.

Toen het ons dan gelukt was om met één stem te spreken, vonden we het schandalig dat de rest van de wereld Rusland minder eensgezind veroordeelde.

Sommige landen toonden zich van hun opportunistische kant en hielpen Poetin om onze sancties te omzeilen. We kwamen woorden tekort om onze verbolgenheid te etaleren.

Zijn wij, behalve Amerika, dan werkelijk de enige wereldspeler die consequent partij durft te kiezen tegen het kwaad? Met trillende stem en opgeheven vinger lazen we de wereld de les, als waren we het geweten van de mensheid.

Als het over het Midden-Oosten gaat, kost het ons traditioneel veel moeite om krachtig uit de hoek te komen.

Eurosceptici doen daar smalend over en zien er een bewijs in dat de Unie niet functioneert. Eigenaardig genoeg vinden zij tegelijk dat de lidstaten meer greep moeten krijgen op de besluitvorming.

Dat is natuurlijk precies de reden waarom het niet lukt om tot een beleid te komen: sommige landen voelen meer affiniteit met Israël, andere trekken zich vooral het lot van de Palestijnen aan. Dat is niet onbegrijpelijk en meestal historisch te verklaren.

Omdat in de verdragen is afgesproken dat er slechts in naam van de Unie mag worden gesproken als alle lidstaten er zich helemaal in kunnen vinden, blijven verklaringen, ook over confrontaties buiten het Midden-Oosten, meestal hangen in algemeenheden.

Dat is vaak stuitend, maar sommige conflicten zijn zodanig ingewikkeld dat zelfs zwijgen nog beter is dan lichtvaardig partij kiezen en een vliegdekschip sturen of een invasie plannen.

Tegelijk zijn er ook zaken die moeten worden uitgesproken en waarbij bewust wegkijken crimineel wordt.

Wat er zich momenteel afspeelt in Gaza, is hartverscheurend en draagt op geen enkele manier bij tot de oplossing van het conflict.

Elke dag gaan er honderden mensen dood en moeten kinderlijken van onder het puin worden gehaald.

Een grote meerderheid van 121 landen, waaronder België, riep in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op tot respect voor het humanitair recht.

Veertien landen, met Israël, Amerika en een paar Europese landen, verzetten zich tegen de resolutie.

De meeste landen van de Unie hebben zich onthouden.

In hun gemeenschappelijke verklaring van vorige week deden de lidstaten geen enkele poging om druk te leggen op Israël, laat staan dat er met sancties werd gedreigd als de meedogenloze bombardementen blijven duren.

Voor grote delen van de wereld is dat een bewijs van dubbele standaarden: wie Oekraïners aanvalt, zal lijden en boeten, maar wie Palestijnen aanvalt, moet hooguit af en toe eens een korte pauze inlassen.

Het beeld dat we sinds de Russische invasie in Oekraïne zo graag van onszelf ophangen – namelijk dat wij partij kiezen voor het goede, voor het internationale recht en voor al wie onderdrukt wordt – ligt alweer helemaal aan gruzelementen.

Lees ook