Ondanks de kalme reactie van Sanda’s familie leeft er bij veel mensen een groot gevoel van onrecht over de strafmaat voor de Reuzegommers. Hebben ze een punt? En waar komen die emoties vandaan?
Koen Baumers – GVA
“Heel makkelijk om hier een symbool in te zien”
“Justice for Sanda? Just niks voor Sanda.” Het is maar een van de vele slogans op een van de vele kartonnen borden tijdens een van de betogingen tegen het vonnis.
“Stop de bescherming van de witte elite”, klinkt het. “Straf daders, niet slachtoffers”, ook.
En: “Walgelijke uitspraak.”
Dat de Reuzegommers ervan afkomen met geldboetes en werkstraffen, is in de ogen van veel mensen veel te mild. Komend weekend staan er opnieuw betogingen gepland. Heel wat mensen deelden hun frustratie ook op sociale media.
Schrijfster Dalilla Hermans kondigde aan dat ze een briefschrijfactie organiseert.
“Sanda heeft op heel veel mensen ook een positieve invloed gehad: deel met mij wat je van hem hebt geleerd”, zegt ze.
Ze heeft het daarbij over verstrengde doopcharters en een groter bewustzijn over door wie je je laat omringen.
Alle woede en verdriet staan in schril contrast met de serene reactie van de familie van Sanda Dia.
Advocaten aan beide kanten noemden het een “modelproces” en in het meer dan honderd pagina’s lange arrest leggen de rechters uitvoerig uit dat de straffen rekening houden met de jonge leeftijd van de veroordeelden, met hun schuldbesef en blanco strafblad, met het lange tijdsverloop sinds de feiten en met net al die negatieve berichten via de (sociale) media.
De emoties komen er natuurlijk niet van de ene dag op de andere.
“Heel veel mensen zijn al heel lang aan het meeleven met Sanda Dia”, zegt filosofe Alicja Gescinska, verbonden aan de universiteit van Birmingham.
“Zeker omdat het ook beschouwd wordt als een mogelijk racistische dood en dus meer dan zomaar pesten of plagen. Hij was iemand die erbij wou horen, maar dat is gebruikt en misbruikt.
“We worden daar gevoeliger voor: met ‘Black Lives Matter’ hebben we gezien dat zwarte mensen in Amerika sneller opgepakt en doodgeschoten worden en zwaardere straffen krijgen.
“Wij hebben een ander politiesysteem, maar ik denk dat iedereen weet dat de straffen anders waren geweest als de huidskleuren omgekeerd waren.”
Symboolproces
Dat de rechtszaak zoveel beroering veroorzaakt, verbaast ook cultuursocioloog Walter Weyns (UAntwerpen) niet.
“Doordat het zich in elitaire middens afspeelt, wordt er een vermoeden van bevoorrechting aan gekoppeld”, zegt hij.
“En dan wordt uitgerekend iemand van kleur het slachtoffer binnen die kringen. Zeker in tijden waarbij er sowieso al veel argwaan is en gezonde kritiek klinkt over de bevoorrechte kringen, kan het redelijk makkelijk symbolisch geïnterpreteerd worden.”
Ook Gescinska ziet in de zaak-Sanda Dia een symbooldossier.
“Deze rechtszaak draaide om veel meer dan Sanda Dia alleen. Het uitgebreide arrest volstaat niet om te voorkomen dat deze uitspraak een bittere nasmaak nalaat, ook bij mij.
“Waarom krijgen we al die nuance te lezen voor een uitspraak over iemand met een witte huidskleur, en niet in andere zaken? Je kan dat nuance noemen, maar ook jezelf indekken.”
“Het zou niet mogen dat ik een zwaardere straf krijg dan jij omdat jij een witte huidskleur hebt en ik Gescinska heet. Daar is geen draagvlak meer voor.
“Het had ook op een heel andere manier een symbooldossier kunnen worden: door duidelijk te maken dat je dit soort dingen in België niet doet. Want in een land waar één iemand niet eerlijk wordt behandeld, wordt niemand eerlijk behandeld.”
Klassenjustitie
In de reacties komen ook vaak voorbeelden naar voren van rechtszaken met een zwaarder vonnis voor ogenschijnlijk minder zwaarwichtige feiten.
“Het worden karikaturen op den duur: is dit maar de prijs van een zwart leven”, zegt Walter Weyns.
“Dat komt omdat onrechtvaardigheidsgevoel een heel fundamenteel en direct gevoel is. Het is als dorst of honger, je moet er niet je hoofd over breken voor je er inzicht in krijgt. Maar je kan je er ook in vergissen.”
Weyns waarschuwt daar wel voor.
“Het verwijt dat het gaat om klassenjustitie, dat kan je eigenlijk niet weerleggen. Want het is een uniek proces, en het is heel moeilijk om conclusies te trekken uit unieke zaken.
“Enkele voorbeelden aandragen die je eigen gelijk onderstrepen: zo werkt wetenschap niet. Je kan de conclusie dat justitie niet rechtvaardig is dus niet zomaar trekken. Maar het behoort even goed tot de rechtsstaat om je onvrede te kunnen uitdrukken.”
Wantrouwen
Over een strafmaat die wél rechtvaardig had aangevoeld, daarover verschillen de meningen bij de demonstranten.
“Het is een illusie te denken dat een uitspraak de oorspronkelijke misdraging of het vreselijke van de dood kan wegnemen”, zegt Weyns.
“Dat kan geen enkele rechter. Zelfs als je zeer zware straffen uitspreekt, maak je dat niet ongedaan. De bedoeling van rechtspraak is niet om in rondedansjes uiting te geven aan wraakgevoelens.”
Vraag is in hoeverre dit zal blijven nasmeulen.
“Dit zal zeker leiden tot het besef dat het rechtssysteem niet rechtvaardig is, en dat geeft niet het gevoel van thuis zijn in dit land”, zegt Alicja Gescinska.
“De mensen die zijn gaan protesteren zijn niet de mensen die niet meer in de instituten geloven, maar wel mensen die een signaal proberen te geven.
“Enkele weken geleden ging het nog over het grote wantrouwen in de politiek, nu komt daar wantrouwen in justitie bij.
“Al dat wantrouwen is niet gezond voor de maatschappij. Dat werkt ontwrichtend. De uitspraak gaat over meer dan de zaak, het gaat over de toekomst van het hele land.
“Als het geloof in de instellingen wegvalt, hebben we een veel groter probleem.”
Lees ook
Analyse – Werkstraffen treffen Reuzegommers harder, ook al is het maar een schrale troost voor de familie van Sanda Dia
Analyse Proces-Reuzegom – De enige mogelijke beslissing, die tegelijkertijd altijd zal wringen
Sven Mary – Hoeveel Reuzegommers waren er vandaag in de zaal – Acht – Ik stel vast dat tien anderen iets anders te doen hadden
Bron: GVA