Zoek niet naar Zuhal Demir (43) op de VN-klimaattop: de Vlaamse minister van Omgeving en Energie blijft liever thuis. De populairste politica van Vlaanderen heeft de voorbije jaren op breken gestaan. Het verlies van haar moeder sneed diep, dochtertje Rozanne miste haar. Maar met de hulp van een therapeut en een naar verse mest geurend stikstofakkoord staat ze nu weer stevig op haar benen.
Raf Liekens – De Morgen/Humo
‘De Wetstraatbubbel en de linkse achterban van Vooruit vergissen zich: Conner verdient een tweede kans’
Zuhal Demir
We spreken Demir enkele dagen nadat Conner Rousseau ontslag heeft genomen als voorzitter van Vooruit. Ze heeft hem laten weten dat er altijd licht is aan het eind van de tunnel. Het is geen geheim dat Rousseau en Demir zich erop verheugden om samen te werken in de volgende Vlaamse regering.
Zuhal Demir: “Vorig weekend ben ik in discotheek Versuz gaan dansen met mijn vriendinnen. Veel jongeren spraken me aan: ‘Conner moet terugkomen! Wij hebben in een zatte bui ook weleens foute dingen gezegd.’
“De Wetstraatbubbel en de linkse achterban van Vooruit vergissen zich: de meerderheid van de bevolking vindt de commotie rond die zatte uitspraken overdreven.
“Oké, wat hij heeft uitgekraamd, is not done. En als ik de vriendin was over wie hij die seksuele opmerking maakte, had ik hem een lel verkocht. Maar iedereen maakt fouten. Dit is een les in nederigheid: hij zal door het stof moeten, maar hij verdient een tweede kans.”
Louis Tobback vergoelijkte Rousseaus uitspraken door te zeggen dat we allemaal een beetje racistisch zijn. Zoon Bruno liet weten dat 90 procent van het partijbestuur wilde dat Rousseau aanbleef. Hoe moet je dan als socialistische partij nog in debat gaan met Vlaams Belang?
Demir: “Het grote verschil met Vlaams Belang is dat zij sommige racistische ideeën willen omzetten in beleid. Vooruit niet.
“Het begrip ‘racisme’ is de laatste jaren uitgehold. De N-VA werd zelfs van racisme beschuldigd toen we pleitten voor een strenger migratiebeleid. Ook Conner werd verketterd, omdat hij zei dat mensen die geen Nederlands willen leren hier niks te zoeken hebben. Voor mij zijn dat evidenties.
“Dat we nog altijd moeten discussiëren over het nut van het Nederlands op school – voor de dérde generatie! – is absurd. Als ik op school geen Nederlands sprak, trok de juf aan mijn oren. Letterlijk! Zonder die taalplicht was ik nu geen minister.
“Dus: stop met die thuistaal op de speelplaats. Hoofddoeken bij kinderen? Doen we niet! Dat is kindermishandeling. Als je volwassen bent, draag je wat je wilt, maar kinderen die hier de sharia moeten ondergaan? Niet met mij. Wij moeten onze waarden beter beschermen.
“Wie holebirechten of de evenwaardigheid van man en vrouw niet aanvaardt, moet maar een ander land zoeken dat wél bij zijn levensstijl past.”
Vooruit is onthoofd, Open Vld gaat ten onder aan stammen twisten en cd&v heeft schade geleden op kernthema’s als landbouw, kinderopvang en ouderenzorg. Met wie gaat u volgend jaar nog besturen?
Demir (zucht): “De laatste weken waren dodelijk voor de politiek: dat gedoe rond Conner, Pipigate met Van Quickenborne, de stoelendans bij Open Vld… Alleen de extremen winnen daarbij.
“Ook de N-VA zal de Vlaming weer moeten overtuigen. Mensen vinden het niet meer evident om voor ons te stemmen. Er wachten ons moeilijke verkiezingen én een loodzware regeringsvorming, zoals in Nederland.”
Wat als u moet kiezen tussen een Vlaamse regering met vier partijen en een regering met Vlaams Belang?
Demir: “Besturen met vier of vijf partijen is geen optie. Dan wordt Vlaanderen ook besmet door de vivaldisering.”
Het alternatief is de val van het cordon sanitaire.
Demir: “Wij zijn altijd tégen dat cordon geweest. Als je niet bereid bent om te praten met een partij die de verkiezingen wint, neem je je verantwoordelijkheid als politicus niet.
“Maar praten betekent nog niet dat je hun programma gaat uitvoeren. Momenteel is de kloof tussen onze standpunten nog te groot.”
Jan Jambon en Bart De Wever zien ‘positieve dingen’ bij Vlaams Belang. Ze denken dat voorzitter Tom Van Grieken aan de gevraagde opkuisoperatie bezig is.
Demir: “Vlaams Belang blaast warm en koud. Dries Van Langenhove is weg en Filip Dewinter is gedegradeerd tot lijstduwer, maar die mannen toeteren wel vrolijk verder.
“Het Humo-interview met Dewinter kon tellen, hè? Die uitspraak over condooms en Afrika! Meyrem Almaci en Nora Gharib afschilderen als alibi-allochtonen! En díé man wil Tom Van Grieken minister maken?
“Ik zal altijd weglopen van een tafel waar racisme aanvaardbaar wordt bevonden, of waar iemand zoals ik niet tot ‘onze mensen’ wordt gerekend.
“Men moet stoppen met aan óns te vragen of we met Vlaams Belang willen besturen, de sleutel ligt bij hén. Als hun operatie-Propere Handen voorbij is, zal ik misschien overtuigd zijn. Vandaag nog niet.”
Filip Dewinter benadrukte dat Vlaams Belang water in de wijn wil doen en met ‘realistische voorstellen’ zal komen. Ze zullen alles doen om de N-VA te verleiden, mevrouw Demir.
Demir: “Denkt u dat ze hun programma zomaar overboord zullen gooien? Dat wil ik weleens zien.”
In Nederland slikt Geert Wilders toch ook zijn radicaalste eisen in?
Demir: “Hij pleegt dus nu al kiezersbedrog, nog voor zijn coalitie is gevormd! Dat is onvermijdelijk voor partijen met zulke simplistische voorstellen.
“Vlaams Belang roept ook altijd dat er een migratiestop moet komen. Toen ik in Terzake aan Van Grieken vroeg of hij dan uit de EU wil stappen, nam hij gas terug en haalde hij het Deense systeem aan. Daar zijn wij ook voorstander van.
“We hebben in onze scholen en op de woningmarkt te weinig plaats voor al die nieuwkomers, dus er ís een migratiepauze nodig.
“Maar ook in het Deense systeem laat je nog een aantal mensen binnen die bescherming nodig hebben. Dat is geen migratiestop.”
In uw boek Zuhal schrijft u dat u niet de volgende minister-president wilt worden?
Demir: “Politici moeten zwijgen over postjes. Mensen hebben daar hun buik van vol. ‘Los eerst maar eens wat problemen op,’ zeggen ze. En terecht.
“Hoelang horen ze Vlaamse partijen nu al zeggen dat ze de werkloosheid willen beperken in de tijd?
“Guy Verhofstadt beloofde dat 25 jaar geleden ook al, maar er kwam niks van terecht. Wij willen dat ook, maar we maken de mensen niks wijs: op federaal niveau lukt dat gewoonweg niet. Dus moeten we naar een ander politiek systeem.”
Het confederalisme?
Demir: “Juist! We moeten de Vlaming geven waar hij nu al 25 jaar voor stemt. Met de Walen moeten we elke keer water en vuur verzoenen. Dat bobijntje is op z’n einde.
“Partijen die dat weigeren in te zien en het romantische Belgische verhaal blijven verdedigen, plegen politieke zelfmoord.
“Als je niet wilt dat de extreme partijen de helft van de stemmen halen, moet je dat systeem aanpassen. Op dat punt ben ik zeer radicaal.”
Hoe zou u zichzelf omschrijven als politica?
Demir: “Ik zeg de dingen zoals ze zijn. Ik kan pragmatisch zijn, maar ik ben niet bang om tegen het systeem te boksen. Ik vecht al mijn hele leven: om Latijn-Grieks te mogen studeren, om als meisje naar feestjes te mogen gaan. En nu tegen machtige lobby’s en slechte systemen.
“Een oude boerenwijsheid zegt: wie altijd met de kudde meegaat, loopt geregeld door de stront van een ander.
“Industriëlen als Fernand Huts en Paul Gheysens lusten mij niet omdat ik hun riante subsidies voor zonnepanelen wil afpakken, of vergunningen weiger voor hun jachtgebieden en golfterreinen. Ze zijn het gewoon hun zin te krijgen, maar als minister moet ik álle belangen afwegen.
“Ik werd ook verketterd toen ik de vergunning voor de gascentrale van Vilvoorde weigerde. Ik was de saboteur van Vivaldi. Maar daardoor zijn er nu wel twee kerncentrales verlengd.”
Deze zomer zei u in Het Nieuwsblad: ‘Ik verlang naar een levensfase waarin ik tot rust kan komen.’
Demir: “Als ik het zwaar heb wel. Maar na twee dagen vakantie word ik al ongedurig. Mijn medewerkers zeggen vaak: ‘Neem nu eens een dag vrij.’ Maar na een paar uur begin ik alweer berichten te sturen. Ik kan het niet loslaten.”
Je zei toen ook: ‘Mijn therapeute heeft me aangeraden om te stoppen met mijn baan.’
Demir (knikt): “Ze zei dat mijn job ongezond voor me was. Toxisch. De negativiteit over het stikstofdossier woog echt op me. ‘Stop er gewoon mee’, zei ze.
“In een vlaag van ontgoocheling heb ik dat weleens overwogen, maar het is geen optie. Ik ben een doorzetter.
“De voorbije jaren ben ik door een diep dal gegaan. Begin 2018 is mijn moeder gestorven, anderhalve maand na de geboorte van mijn dochtertje Rozanne. Drie maanden lang sloot ik me thuis op met mijn baby. Boos op alles en iedereen voor het onrecht dat me was aangedaan.
“Nadien keerde ik terug als staatssecretaris voor Gelijke Kansen, maar eigenlijk ging het niet.
“Ik smeet me in de verkiezingscampagne en werd Vlaams minister, met zware bevoegdheden waar ik niks van afwist.
“Eerst was ik boos op Bart De Wever, maar al snel wilde ik bewijzen dat ik het aankon. Dat komt door mijn opvoeding: mijn ouders hebben zich weggecijferd om ons een beter leven te geven. Die kans wil ik niet verkwanselen.
“Maar op mijn departement stormde het continu. Het ene shitdossier volgde het andere op. Intussen stond ik er thuis alleen voor. Ik ging over mijn toeren, zat vaak te huilen en reageerde me soms af op mijn medewerkers. Het voelde alsof mijn keel voortdurend werd dichtgeknepen.
“Eén keer brak ik, tijdens een Pano-interview over het debacle met de terugdraaiende teller. De getuigenissen van mensen die hun laatste spaargeld aan zonnepanelen hadden uitgegeven, raakten me diep. Gelukkig was de journalist zo menselijk om dat niet uit te zenden.”
Hoe heeft de therapeut u geholpen?
Demir: “We hebben manieren gevonden om die moeilijke periode door te komen. Vóór elke stressvolle vergadering doe ik 10 minuten ademhalingsoefeningen met een app.
“Ik ga zo vaak mogelijk de natuur in, ik sport veel, eet weinig suikers, drink nog amper alcohol. En ik bouw rustmomenten in voor mijn dochter, familie en vrienden.
“Toen Rozanne 3 was, zei haar juf op het oudercontact: ‘Ze mist jou.’ Dat was een mes in mijn hart. Ik heb meteen ingegrepen, en nu ben ik vaker thuis.
“Collega’s zeggen dat het me stemmen kost als ik niet elke avond ergens ga spreken of netwerken. Maar ik ben in de eerste plaats moeder. Ik wil ’s avonds weten hoe haar dag is geweest. Een verhaaltje voorlezen, haar in bed stoppen.
“Nadien lees ik mijn dossiers. Dat werkt voor mij, ik sta weer stevig op mijn benen. Het is typisch Vlaams om niet te koop te lopen met je miserie, maar het loont om hulp te zoeken als je het moeilijk hebt. Dan komt het wel goed, ook al is het met vallen en opstaan.”
Wat als uw dochter u straks vraagt om te stoppen als minister?
Demir: “Dan stop ik. Mijn pa zegt: ‘Als ge niet voor uw kind kunt zorgen, kunt ge ook niet voor de gemeenschap zorgen.’
“Rozanne heeft mijn karakter. Ze is amper 6, maar ze kan al geweldig onderhandelen. Blijkbaar was ik als kind ook zo. Mijn moeder zei altijd dat ik op mijn oma leek. Die woonde in het oosten van Turkije, in een patriarchale stam, maar het hele dorp moest naar haar luisteren (lacht).”
Beeld Saskia Vanderstichele
WATERSNOOD
West-Vlaanderen stond de voorbije weken onder water. Waarom heeft de Vlaamse regering nu pas een taskforce opgericht om toekomstige wateroverlast aan te pakken? Was de waterramp in Wallonië niet alarmerend genoeg?
Demir: “Nog vóór de waterbom in Wallonië heb ik in de regering een half miljard euro gevraagd voor de Blue Deal: mijn plan om onze natte natuur te herstellen en van Vlaanderen weer een spons te maken.
“Ik liet me bijstaan door waterdeskundigen die al vijftien jaar stonden te roepen in de woestijn.
“De voorbije decennia is 75 procent van onze wetlands verdwenen en kwamen er 200.000 woningen bij in overstromingsgevoelig gebied.
“Na de overstromingen in Wallonië hebben we een studie besteld, waaruit bleek dat een soortgelijke waterbom in Vlaanderen voor 8 miljard euro schade zou aanrichten.
“Daarop heeft collega Lydia Peeters (Open Vld) het plan ‘Weerbaar water’ uitgerold. We zijn nu bezig met ontharden, dijken bouwen en rivieren herstellen.”
En mensen onteigenen?
Demir: “Dat ligt gevoelig. Maar ik heb al mensen onteigend in de Demervallei, ondanks grote druk van lokale burgemeesters om het niet te doen. Lydia deed hetzelfde in de Maasvallei. Als een plek elk jaar overstroomt, heeft het weinig zin om mensen daar in het water te laten zitten.”
Toch blijven gemeenten en provincies vergunningen afleveren voor bouwprojecten in overstromingsgebieden.
Demir (fel): “Onbegrijpelijk! Zo duw je mensen in de miserie. Die burgemeesters moeten dan maar aansprakelijk gesteld worden voor de schade.
“Dankzij onze overstromingskaarten weten we perfect welke gebieden de komende twintig jaar geregeld zullen overstromen. Toch werden er vorig jaar nog 122 vergunningen afgeleverd in zulke gebieden. Ook in Poperinge en Diksmuide.
“Ik ga tegen al die projecten in beroep. Anders moet je de bewoners over twintig jaar toch weer uitkopen met belastinggeld.”
Waterdeskundigen zeggen dat we dijken moeten afbreken in plaats van ze te verhogen. Lies Laridon en Christof Dejaegher, de cd&v-burgemeesters van Diksmuide en Poperinge, noemden dat ‘polariserende voorstellen’ en vonden dat de wetenschap voor de natuur koos, tégen de mens.
Demir: “De hydrologen willen de mens net beschérmen tegen overstromingen. Uiteraard moet je dijken verhogen in dichtbevolkte woonwijken. Maar als je dat overal doet, stroomt er nóg meer water naar de laaggelegen dorpen.
“Je moet onderweg dijken afbreken en het water meer ruimte geven om in te sijpelen in groene gebieden. Als daar dan nog een verdwaalde woning staat, kun je onteigenen.
“De klimaatverandering gaat niet meer weg, hè. Ze zal alleen maar erger worden, dus moeten we ons aanpassen.”
Na een gemiste deadline vorige maand bent u het nu toch eens geraakt met de klimaatministers van de federale, Brusselse en Waalse regeringen over een Belgisch klimaatplan. De drie Ecolo-ministers wilden onze CO2-uitstoot tegen 2030 beperken met 47 procent, u wilt slechts tot 40 procent gaan. Daardoor zit er een gat in het klimaatplan.
Demir: “De groenen hebben lang geweigerd om dat plan in te dienen. Ze probeerden mij het mes op de keel te zetten om hun programma uit te voeren. No way! Ze moeten Vlaanderen respecteren.
“Ik heb Ecolo drie jaar geleden al gewaarschuwd: ‘Als jullie in Europa voor strengere klimaatdoelen stemmen, moeten jullie zelf meer doen, voor ons gaat dat niet.’
“Blijkbaar hebben ze nu beseft dat ze zich belachelijk maakten door nog langer te wachten. Met dit klimaatplan vermindert België zijn CO2-uitstoot met 42,6 procent. Dat is toch véél?”
Waarom kon Vlaanderen niet gewoon zijn deel doen?
Demir: “Toen ik hier begon, was onze uitstoot met amper 4 procent gedaald. Nu staan we op min 14 procent.
“Onze industrie en gebouwen liggen op koers om het doel tegen 2030 te halen, landbouw en mobiliteit lopen achter. Waarom zouden we de lat dan nóg hoger leggen?
“Ik heb nu al vervelende maatregelen moeten nemen.
- Wie een oude woning koopt, moet die binnen de vijf jaar verplicht renoveren.
- Aardgasaansluitingen in nieuwe woningen zijn verboden vanaf 2025.
- Stookolie faseren we uit.
- Grote energieverbruikers moeten verplicht zonnepanelen op hun daken leggen.
Allemaal maatregelen waaraan die Ecolo-ministers nog niet willen dénken!
“Hoe gaan Brussel en Wallonië dan ooit hun klimaatdoelstellingen halen?”
Meyrem Almaci had onlangs enkele suggesties voor u: ‘De Vlaamse regering deelt honderden miljoenen subsidies uit aan de fossiele industrie en geeft 79 miljoen euro per jaar aan de verlieslatende luchthaven van Zaventem. Dat geld kun je beter gebruiken om woningen te vergroenen.’
Demir: “We geven nu al meer dan 1 miljard uit aan isolatie- en renovatiepremies. Dat loopt als een trein, maar de maandelijkse kost van elektrisch verwarmen blijft duur.
“Zolang de federale overheid de taksen op elektriciteit niet verschuift naar fossiele brandstoffen, zullen weinig mensen de overstap maken.
“De grote pot met fossiele subsidies zit trouwens federaal: 13 miljard euro per jaar!
“Ze hebben tijdens de energiecrisis zelfs stookoliecheques uitgedeeld. En dan zouden ze mij de les komen spellen?”
We stevenen af op een nieuw recordjaar qua files, terwijl de CEO van De Lijn klaagt dat het openbaar vervoer wordt kapotbespaard. Waarom deelt de Vlaamse regering dan premies voor elektrische wagens uit, in plaats van meer te investeren in De Lijn?
Demir: “Vroeger zaten die premies bij mij: ik heb ze afgeschaft omdat ik vond dat de overheid vooral moet zorgen voor voldoende en snelle laadinfrastructuur.
“Lydia Peeters heeft ze nu heringevoerd voor goedkope elektrische wagens, omdat onze buurlanden dat ook doen. Maar niet iedereen kan zich zo’n auto permitteren. Ik ben voor een sterk openbaar vervoer.”
Echt? Regeringen met de N-VA hebben de voorbije tien jaar toch vooral bespaard op openbaar vervoer?
Demir: “Dat hoor ik ook altijd, dus heb ik de cijfers opgevraagd: het budget voor De Lijn is de voorbije vijftien jaar verdubbeld! Toch werkt het niet goed. Dan moet je bekijken hoe je dat beter kunt organiseren. In de volgende regering wil ik van goed openbaar vervoer een prioriteit maken.”
Volgens de klimaatbeweging haalt u het draagvlak voor klimaatbeleid vaak zelf onderuit. Zo noemde u Frans Timmermans, ex-Eurocommissaris voor Klimaat, ‘een klimaatpaus met zotte voorstellen’. Waarom wilt u zo graag applaus oogsten bij klimaatontkenners?
Demir: “Ik ben absoluut géén klimaat negationist. Maar de voorstellen van Timmermans waren vaak niet verzoenbaar met een betaalbare energiefactuur.
“Vanaf 2027 wil de EU een Europese koolstoftaks op benzine, diesel, aardgas en stookolie invoeren. Dat zal onze huishoudens honderden euro’s per jaar kosten. Ik ben daar vierkant tegen.
“Met taksen zul je de harten van de mensen niet voor het klimaatverhaal winnen. Ze hebben er nu al een degout van.”
Eerlijk: u gelooft niet dat het mogelijk is om de klimaatopwarming nog onder de 2 graden te houden, hè?
Demir: “Je moet dat proberen, maar het lukt nooit als de bevolking niet mee is. Europa zal tegen 2050 wel klimaatneutraal zijn, maar wat baat dat als de rest van de wereld niet volgt?
“Wij zijn verantwoordelijk voor amper 8 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. In China, Amerika en India is de uitstoot nog altijd aan het stijgen.
“Daarom moet Europa dringend werk maken van klimaatadaptatie: we moeten onszelf beschermen tegen extreem weer.”
Hendrik Vos schreef in De Standaard dat België bij de klimaatdwarskoppen van Europa zit. Hij noemde u de kampioen der klimaatspijbelaars, omdat u niet opdaagde op zéven van de negen Europese klimaatonderhandelingen.
Demir: “Meestal raak ik het met de Ecolo-ministers niet eens over een gemeenschappelijk Belgisch standpunt. Waarom zou ik dan naar die Europese vergaderingen gaan? Ik mag er toch niks zeggen!
“Onze diplomaten kunnen ook wel op het knopje ‘onthouden’ duwen, hoor. Voor onze CO2-uitstoot is het beter dat ik me die drie uur autorijden bespaar.”
U gaat ook niet naar COP28, de klimaatconferentie van de Verenigde Naties in Dubai, van 30 november tot 6 december.
Demir: “Ik vind het knettergek dat België daar met 150 man en zes ministers naartoe gaat.
“Alleen Alain Maron, de Brusselse minister van Klimaat, mag in Dubai spreken namens België. Wat moet ik daar dan gaan doen?”
Het signaal geven dat die top belangrijk is?
Demir: “Dat kan ik in België ook. Ik zeg op elk forum dat de grote uitstoters hun deel moeten doen.”
STIKSTOF
Na drie jaar ruzie tussen u en cd&v heeft de Vlaamse regering eindelijk een stikstofakkoord bereikt. Hoe hebt u dat gevierd?
Demir: “Niet! In dit dossier zijn er geen winnaars. Ik blijf ook op mijn hoede. Het parlement moet het decreet nog stemmen en het kan nog juridisch aangevochten worden.”
Waarom lukte het nu plots wel?
Demir: “Omdat het móést! We beleven onstabiele tijden met oorlogen, migratie, inflatie en beleidspartijen die aan het wegsmelten zijn.
“Als we in Vlaanderen ook nog in een vergunningsstop belanden, wordt het helemaal een ramp. En eigenlijk waren we al zover.
- Deze zomer veegde een rechtbank de nieuwe kraker van het chemiebedrijf INEOS van tafel, omdat er nog geen stikstofkader was.
- In Limburg wilde een steenbakkerij investeren in een duurzamere fabriek: vergunning uitgesteld wegens stikstof.
- In Antwerpen wilden we extra spoorlijnen aanleggen om meer havencontainers via het spoor te vervoeren: ook geweigerd.
Die impasse was slecht voor de industrie, de landbouw en de natuur. Dus heb ik tegen collega-minister Jo Brouns (cd&v) gezegd: ‘Wíj moeten onze nek uitsteken.’
“In de herfstvakantie heb ik hem uitgenodigd om te bekijken hoe we elkaar konden vinden.”
Hebt u hem verleid met Limburgse vlaai?
Demir (lacht): “Ik had een heel assortiment: smurfentaart, kriekenvlaai, wafels. Jo begreep de urgentie ook, we zijn allebei uit onze loopgraaf gekomen.”
Hebt u een oplossing niet zelf bemoeilijkt door cd&v en de Boerenbond aan te vallen?
Demir: “Ik heb me verdedigd tegen de karaktermoord die ze op mij pleegden. Ik werd afgeschilderd als een ecofundamentalist en een furie, omdat ik niet naar de pijpen van de Boerenbond wilde dansen.
“Cd&v beweerde dat er geen eten meer in de winkelrekken zou liggen en dat ik de landbouw kapot wilde maken. Waarom zou ik zoiets willen? Mijn eigen bevolking zonder eten zetten? Zo dom ben ik niet, hoor. Maar die fabels gingen er bij sommigen in als zoete koek.
“Het stikstofakkoord gaat nochtans alleen over veeteelt, en we produceren véél meer vlees dan we hier kunnen opeten.
“Ik heb veel in stilte geïncasseerd, maar toen Sammy Mahdi zei dat ik de landbouw wilde wegduwen voor drie bomen en een vleermuis, ben ik echt kwaad geworden. Daarom noemde ik hem een saboteur.”
U kreeg ook doodsbedreigingen uit de landbouwsector.
Demir: “Dat is niet fijn, maar zoiets brengt mij niet van mijn stuk. Na de intimidaties van de Grijze Wolven (extreemrechtse Turkse organisatie, red.) was ik al wat gewoon.
“In Ravels stond ik vooraan in een zaal met driehonderd boze boeren. Ik begreep hun woede. Hun levenswerk stond op de helling, omdat het stikstofprobleem de voorbije twintig jaar nooit werd aangepakt. Daardoor moeten wij nu een noodlanding maken om een crash te vermijden.
“Men heeft de boeren te lang wijsgemaakt dat er geen vuiltje aan de lucht was. Zij voelen zich bedot.”
Was u niet bang in die zaal?
Demir: “Nee, ik heb zelfs boeren geknuffeld. Buiten hing er een Zuhal-pop aan een strop, maar dat wist ik toen nog niet.
“Uiteindelijk werd de sfeer grimmig. Onze auto werd geblokkeerd, we konden niet meer weg. Via een achteruitgang zijn we naar een politieauto gelopen die ons heeft ontzet. Ik ben de politie erg dankbaar.
“Twee keer heb ik een tour door heel Vlaanderen gedaan, van Leut tot Lampernisse, om mijn beleid uit te leggen aan de boeren. Overal heeft de politie mij beschermd, ook al hadden ze vast betere dingen te doen dan te vermijden dat een minister werd gelyncht (lacht).
“In Vlaams-Brabant wilde een boer echt op mijn gezicht slaan. Hij brulde dat hij me zou weten te vinden. De politie kwakte hem tegen de muur en hield hem vast tot ik weg was.”
Veel boeren vinden dat u de industrie bevoordeelt. De normen om een vergunning te krijgen voor een nieuwe stal zijn veertig keer strenger dan voor een fabriek. Is dat fair?
Demir: “Het gaat om twee verschillende chemische stoffen: de stikstof van de industrie is minder schadelijk voor de natuur dan de ammoniak van de landbouw.
“Stikstof waait sneller weg, ammoniak slaat neer in de nabijgelegen natuur. De industrie heeft haar stikstofuitstoot de voorbije vijftien jaar fors afgebouwd, de landbouw niet.”
Waarom legt u de industrie geen strengere normen op?
Demir: “Dan kun je geen enkele fabriek, kmo of bouwproject meer vergunnen. Wij hebben de drempels niet verzonnen, hè. Die zijn bepaald door de wetenschappers van VITO (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek, red.).
“Voor mij was elk voorstel bespreekbaar, zolang het wetenschappelijk onderbouwd was. Dat was mijn rode lijn.
“Geen gesjacher met drempels waarvan de wetenschappers zeiden: daarmee kun je de natuurgebieden nooit gezond maken. Want dát eist Europa van ons.
“Het soepele kader van mijn voorganger (Joke Schauvliege, cd&v, red.) werd om die reden aan flarden geschoten door een rechter.”
U maakt nu 1,2 miljard euro vrij voor natuurherstel, plus 2,4 miljard voor uitstootverlagende installaties en om stallen op te kopen die er misschien nooit hadden mogen komen. Is de belastingbetaler de grote dupe van dit akkoord?
Demir: “De Vlaming betaalt de rekening voor slecht beleid uit het verleden. Daarom vond ik dat de Boerenbond moest meebetalen. Helaas was dat een taboe. Maar zij hebben de schade wel mee veroorzaakt door hun leden naar grotere stallen en meer dieren te duwen.
“Bij mijn geboorte waren er 29 miljoen dieren in Vlaanderen, nu meer dan 50 miljoen. De boeren werden er niet beter van: ze verdienen 17 procent minder dan de gemiddelde Vlaming. Maar bij de Boerenbond staat er intussen 5 miljard euro op de rekening.”
Hun verweer is dat de boeren mee moesten met de internationale trend van goedkope massaproductie.
Demir: “Europa heeft die trend mee veroorzaakt met z’n landbouwsubsidies. Maar in Vlaanderen is daar te weinig plaats voor.
“Wij zijn een kleine, dichtbevolkte regio met versnipperde bebouwing, een bloeiende industrie, vier havens en drie luchthavens.
“Als je dan ook nog één van de hoogste veeconcentraties ter wereld creëert, kom je in de problemen.
“Wij hebben fantastisch vlees: maak daar goeie streekproducten van, waar boeren een faire prijs voor krijgen. Onze landbouw moet diverser worden.
“Het wintergraan voor ons brood komt voor 90 procent uit het buitenland.
“Soja en quinoa halen we in Zuid-Amerika. Waarom produceren we dat niet zelf? Dat is veel minder vervuilend dan veeteelt.”
Stalhouders moeten dure luchtwassers kopen om hun uitstoot te verlagen. Draagt u zo niet veel belastinggeld naar de agro-industrie, terwijl de kleine boeren ertussenuit vallen?
Demir: “De vergunningsdrempel voor nieuwe stallen is zo streng dat er nog weinig agro-industrie bij zal komen.
“Bestaande varkens- en kippenbedrijven moeten hun uitstoot met 60 procent verlagen, voor rundveehouders is dat 15 procent. Daar zijn geen honderd manieren voor.
“Ofwel stop je, ofwel investeer je in technologie, ofwel verminder je het aantal dieren. Voor die drie opties trekken we geld uit.
“Jonge boeren die luchtwassers aankopen, krijgen twee derde van de investeringskost terug.
“Kleinschalige familiebedrijven die hun veestapel verminderen en overschakelen op duurzame landbouw met korte keten, krijgen óók steun.”
Tot slot nog even over uw discotheekbezoek: kreeg u veel mannelijke aandacht?
Demir: “Zwijg me ervan! De meesten waren veel te jong. Wat moet ik nu aanvangen met een jongen van 20? (schatert)”
© Humo
Lees ook
Humo – Het omstreden interview met Filip Dewinter
Portret van CD&V-minister Jo Brouns – Zuhal Demir wordt compleet gek van hem
Interview – Minister Zuhal Demir (N-VA) – Die klimaathysterie, daar krijg ik het van
Klimaat – Ook Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) oppert ‘pauze’ voor nieuwe Europese klimaatplannen
Bart Eeckhout – Het idee dat een pauze in het klimaatbeleid nog wel even kan, zoals Macron én Demir suggereren, is ronduit verfoeilijk
Klimaat – Vlaamse regering blokt hogere klimaatambitie af
Geert Buelens – Wat we toen al wisten – Winnaar Boon 2023
Bron: De Morgen/Humo